Logos (zbiór wierszy)

Logos – cykl 10 sonetów Antoniego Langego opublikowany w 1895.

Termin logos oznacza "słowo", "mowę". W filozoficznym znaczeniu termin ten bywał jednak rozmaicie interpretowany: Heraklit z Efezu interpretował go jako powszechną prawidłowość losu świata; stoicy rozumieli logos jako swojego rodzaju fatum, objaw rozumności kosmosu; neoplatonicy natomiast dopatrywali się w nim hipostazy rozumu bóstwa. Teologia chrześcijańska mówiła z kolei o logosie jako o absolutnym rozumie, Słowie Bożym i Synu Bożym.

Sonety mają charakter wybitnie refleksyjny; ich tematyką są kwestie egzystencjalne, eschatologiczne i historiozoficzne w odniesieniu do tradycji polskiego romantyzmu. Szczególny nacisk kładzie autor na tradycję polską filozofii mesjanistycznej.

Tytuły kolejno następujących sonetów to:

• Wroński (Józef Hoene-Wroński),
• Gołuchowski (Józef Gołuchowski),
• Mickiewicz (Adam Mickiewicz),
• Towiański (Andrzej Towiański),
• Słowacki (Juliusz Słowacki),
• Krasiński (Zygmunt Krasiński),
• Cieszkowski (Henryk Cieszkowski),
• Trentowski (Bronisław Ferdynand Trentowski),
• Libelt (Karol Libelt),
• Kremer (Józef Kremer)

Cykl prowadzi intelektualną polemikę ze światopoglądem romantyków – zwłaszcza w punkcie, w którym mowa o stworzeniu świata, jego istocie oraz przyszłych kolejach. W cyklu pojawiają się jedne z najbardziej znanych wersów Langego:

- Rozum jeno rozdziela tajemnice pnączy,
Wyobraźnia zaś rzeczy rozdzielone łączy:
Bo rozum jeno śledzi, wyobraźnia tworzy.

Bóg, tworząc, wyobraził naprzód świat i rzeczy:
Podobnież wyobraźnią tworzy duch człowieczy –
I mocą wyobraźni jest najbardziej boży.