Lucjan Krause
Lucjan Krause, właśc. Łucjan Alfons Krause (ur. 8 stycznia 1928 w Poznaniu, zm. 4 lipca 2022 w Windsorze (Kanada)[1]) – polski fizyk, profesor University of Windsor w Kanadzie, uczestnik powstania warszawskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Jego rodzicami byli: Alfons Leonard Krause (1895–1972), profesor chemii Uniwersytetu Poznańskiego i Marta Marcela z Pommerów (1898–1987), którzy pobrali się w Poznaniu w 1924[2]. Ojciec pochodził ze Strzelna, gimnazjum i studia ukończył w Berlinie, a pracował w Duisburgu, skąd w kwietniu 1920 przeniósł się do odrodzonej Polski[3]. Matka (rodowita Niemka) przyszła na świat i dorastała w Berlinie, z którego sprowadziła się do Poznania w sierpniu 1924 w związku z zamążpójściem[4].
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Podczas II wojny światowej rodzina Krause, jak wielu wygnańców i uciekinierów z Kraju Warty, znalazła się w Warszawie, gdzie ojciec współtworzył podziemny Uniwersytet Ziem Zachodnich. Lucjan Krause na tajnych kompletach ukończył szkołę podstawową, a następnie uczył się na poziomie gimnazjalnym. Wstąpił do konspiracyjnej organizacji harcerskiej Hufce Polskie, był przybocznym w 121 Warszawskiej Drużynie HP im. gen. Władysława Sikorskiego[5]. Należał też do Narodowej Organizacji Wojskowej, w której pełnił funkcję łącznika w plutonie łączności batalionu „Gustaw”. Uczestniczył w powstaniu warszawskim – w stopniu strzelca Armii Krajowej pseudonim „Leonidas”[6] – w plutonie łączności 4 kompanii „Harcerskiej” batalionu „Gustaw”. Walczył na Starym Mieście[7], skąd kanałami przeszedł do Śródmieścia[8]. Po kapitulacji trafił do niewoli niemieckiej - obozu Bergen-Belsen (nr jeniecki: 140044)[9]. Został wyzwolony przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945, przedostał się do Włoch i został wcielony do stacjonującego tam 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych pod brytyjską komendą. Na początku 1947 wraz ze swoją jednostką przedostał się do Anglii[1].
Praca naukowa na obczyźnie
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie pozostał na emigracji. Po zwolnieniu z wojska zdał egzaminy eksternistyczne. Od 1948 odbył studia wyższe w zakresie chemii w King’s College University of London[1] (bakalaureat) i w zakresie fizyki na University of Toronto (w 1953 otrzymał stopień magistra). W 1955 otrzymał na uniwersytecie w Toronto stopień doktora (PhD) w zakresie fizyki. Po doktoracie pracował jako associate professor of physics w Memorial University of Newfoundland w St. John’s na Nowej Fundlandii[1]. Od 1965 pracował jako wykładowca i profesor University of Windsor w Kanadzie[10], gdzie pełnił też funkcję dziekana Wydziału Fizyki[11]; staże odbywali u niego także uczeni z Polski, m.in. późniejszy profesor Andrzej Bielski (1972–1974)[12].
Prowadził badania w dziedzinie m.in. fizyki pierwiastków i gazów szlachetnych, luminescencji, których wyniki publikował na łamach czasopism naukowych o wysokiej randze międzynarodowej: „Physical Review”, „Canadian Journal of Physics”, „Journal of the Optical Society of America”, „Applied Optics” i in. Działał też w kanadyjskim środowisku polonijnym[13].
W 1983 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu[14]. W 1993 przeszedł na emeryturę, kontynuował jednak pracę naukową na Wydziale Fizyki University of Windsor jako profesor emeritus; przyjeżdżał też z wykładami na zaproszenia uczelni w Polsce[15]. Należy do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, czynny w kole kombatanckim swojej macierzystej jednostki – Środowisku Batalionów NOW-AK „Gustaw”-„Harnaś”.
Od 1950 był mężem wiolonczelistki Margaret French[1].
Zmarł 4 lipca 2022 w Windsorze – na południu kanadyjskiej prowincji Ontario[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Józef Szudy. Profesor Łucjan Krause (1928–2022) – fizyk polsko-kanadyjski. „Nauka”. Nr 3, s. 171–181, 2023. Warszawa: Polska Akademia Nauk. ISSN 1231-8515. [dostęp 2024-06-18].
- ↑ Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa 1981, s. 378; Poczet wielkopolskich członków Polskiej Akademii Nauk, pod red. Mirosława Dąbrowskiego, Poznań 2000, s. 102.
- ↑ Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1927/28 za rektoratu prof. dr. Jana Grochmalickiego i otwarcie roku szkolnego 1928/29 przez nowego rektora prof. dr. Edwarda Niezabitowskiego w dniu 14 października 1928 roku, Poznań 1928, s. 123.
- ↑ Archiwum Państwowe w Poznaniu, Kartoteka ewidencji ludności (1870-1931), sygn. 14667: Krause (żonaci i wdowy), k. 17.
- ↑ Jerzy Świderski, Dziennik harcerza powstańca Batalionu NOW/AK „Gustaw”, Warszawa 2004, s. 104; tenże, Harcerze 1944-1956. Najmłodsi w Powstaniu Warszawskim, drugiej konspiracji i więzieniach bezpieki, Warszawa 2005, s. 60, 192.
- ↑ Legitymacja Okręgu Warszawskiego AK nr 4095, wydana 25 lipca 1944 r., w zbiorach Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, nr inw. MAK/D/1105/3.. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 lutego 2015)].
- ↑ Przepustka wydana 29 sierpnia 1944 r. przez dowództwo Batalionu „Gustaw”, w zbiorach Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, nr inw. MAK/D/1105/5.. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 lutego 2015)].
- ↑ Przepustka dowództwa AK w Warszawie nr 4095, wydana 29 sierpnia 1944 r., w zbiorach Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, nr inw. MAK/D/1105/4.. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 lutego 2015)].
- ↑ Biogram w bazie Muzeum Powstania Warszawskiego (dostęp 17 II 2015 r.).
- ↑ Marquis international who's who in optical science and engineering, 1985, p. 164; Biogram na stronie University of Windsor (dostęp 17 II 2015 r.).
- ↑ W. A. Benjamin, International Physics & Astronomy Directory, 1969, p. 410; Ludwik Kos-Rabcewicz-Zubkowski, The Poles in Canada, 1968, p. 112.
- ↑ Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945-1994. Materiały do biografii, pod red. Sławomira Kalembki, Toruń 1995, s. 89.
- ↑ Duszpasterstwo Polonii w procesie jej integracji ze społeczeństwem kanadyjskim 1875-1988, pod red. Jadwigi Plewko, Lublin 1995, s. 352.
- ↑ Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945-1984. Materiały do biografii, pod red. Sławomira Kalembki, Toruń 1987, s. 24; Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945-1994. Materiały do biografii, pod red. Sławomira Kalembki, Toruń 1995, s. 22.
- ↑ L. Krause, Enjoying the pleasures of research, without distractions, „Retirees Newsletter” 1995, no. 11.. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-17)].