Ludwik Grossman
.png?lang=pl) Ludwik Grossman | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 marca 1835 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
15 lipca 1915 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
Ludwik Grossman, też Grossmann, Grosman, pseudonim „W. Horejszo” (ur. 6 marca 1835 w Turku, zm. 15 lipca 1915 w Wiesbaden)[1][2] – polski kompozytor, organizator życia muzycznego, dyrygent, pianista i organista.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1853 ukończył Wyższą Szkołę Realną w Kaliszu, tam też uczył się gry na fortepianie u Józefa Drobniewskiego i na skrzypcach u W. Kopińskiego. Naukę muzyki kontynuował w Warszawie u Karola Augusta Freyera, a od 1854 przebywał przez 3 lata w Berlinie, gdzie studiował kompozycję pod kierunkiem Carla Friedricha Rungenhagena i uczęszczał na uniwersytet. Po powrocie do Warszawy występował jako pianista, organista i dyrygent chóralny, uczył też muzyki w Instytucie Szlacheckim oraz prywatnie[1][3].
W 1857 przystąpił do spółki z Juliuszem Hermanem, właścicielem składu fortepianów, pianin, fisharmonii i melodykonów[1], mieszczącego się w Warszawie przy ul. Miodowej, przy którym działała sala koncertowa; występowali w niej słynni artyści, goszczący w Warszawie (m.in. Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Piotr Czajkowski, Sarah Bernhardt)[4]. Grossman zajmując się głównie artystyczną stroną przedsiębiorstwa[1]. W 1866 przebywał w Paryżu, gdzie zabiegał o wystawienie swej opery Rybak z Palermo z librettem Jana Chęcińskiego[3][5], ocenionej pozytywnie przez Gioacchino Rossiniego[1][2]. We Francji przebywał powtórnie w 1895[1][4].
Grossman zasłużył się głównie jako organizator życia muzycznego w Warszawie, choć współcześni widzieli w nim przede wszystkim kompozytora (podkreślano zwłaszcza zręczną i oryginalną instrumentację, a także prostotę inwencji melodyczną). Był współwłaścicielem największego w kraju przedsiębiorstwa handlowo-muzycznego, współzałożycielem i w latach 1871-1874 członkiem komitetu Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, członkiem pierwszego zarządu Filharmonii Warszawskiej, członkiem Dyrekcji Teatrów Cesarskich; współpracował z pismem „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, wspomagał finansowo działalność Warszawskiego Towarzystwa Śpiewaczego «Lutnia»; przez szereg lat prowadził wraz z żoną interesujący salon muzyczny, utrzymywał stosunki ze światem muzyki Europy i USA. Występował też czynnie jako dyrygent[1][2].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Kompozycję traktował drugoplanowo, mimo iż utwory jego często wykonywano i wydawano za granicą. Podczas uroczystości otwarcia Kanału Sueskiego wykonano zamówioną specjalnie u Grossmana kantatę, za którą kompozytor otrzymał od emira order[1]. Operę Duch wojewody z librettem Władysława Ludwika Anczyca[3][5] wystawiano z powodzeniem również w Wiedniu (1877), gdzie zyskała pochlebną opinię Eduarda Hanslicka, w Krakowie (1877), Peszcie, Petersburgu (1877), Lwowie (1878), Grazu, Cieplicach, Bernie i Berlinie (1884)[1][2]. Pozostałe dwie jego opery – Kornet Hamilton (1867) z librettem Anczyca i Les sabots de la marquise (1896) – nigdy nie zostały wykonane ani opublikowane[5].
Jego muzyka instrumentalna ograniczała się głównie do partytur baletowych, niewielkiej ilości utworów kameralnych i salonowych utworów na fortepian[2]. Skomponował też cztery uwertury: Uwerturę koncertową e-moll, uwerturę Król Lear do tragedii Williama Szekspira (1957), Uwerturę ukraińską „Maria” (1860) do poematu Antoniego Malczewskiego, która znajdowała się w repertuarze orkiestr niemieckich oraz nieukończoną uwerturę Szermierz z Rawenny (1877) do tragedii Franza Grillparzera[1][3]. W Polsce szczególną popularność zyskał marsz na chór męski Raźno chłopcy oraz instrumentalny czardasz z opery Duch wojewody[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k Żórawska-Witkowska 1987 ↓.
- ↑ a b c d e
Jim Samson: Grossman, Ludwik. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2018-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-27)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ a b c d Chodkowski 1995 ↓, s. 328.
- ↑ a b Zofia Borzymińska: Grossman (Grosmann, Grosman) Ludwik. [w:] Żydowski Instytut Historyczny [on-line]. [dostęp 2018-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)]. (pol.).
- ↑ a b c Samson 2004 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Alina Żórawska-Witkowska: Grossman, Grossmann, Grosman, Ludwik. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 3: EFG część biograficzna. Kraków: PWM, 1987. ISBN 83-224-0344-5. OCLC 165082792. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Jim Samson: Grossman, Ludwik. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. G. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Utwory Ludwika Grossmana w bibliotece Polona
- Ludwik Grossman – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project (ang.)