Màuru Deledda
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
| Màuru Deledda | |
|---|---|
| Àteros nùmenes | Mauro Deledda |
| Nàschida | 8 de martzu de su 1927 Pasada |
| Morte | 9 de austu de su 1989 Pasada |
| Natzionalidade | sarda |
| Tzitadinàntzia | italiana |
| Traballu | artista e intelletuale |
| Contributos de importu | creatzione de su Prèmiu Casteddu de sa Fae |
Mauro Deledda (Pasada, 8 de martzu de su 1927 – 9 de austu de su 1989) est istadu un'artista e intelletuale sardu, fundadore, in su 1979, de su Prèmiu Casteddu de sa Fae.
Biografia
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Si nche colat sa pitzinnia sua in Illorai, in domo de duas tzias, ca su babbu, antifascista, est postu in galera. In custa bidda connoschet s'ing. Fabbri, cunfinadu in custa bidda pro sas ideas polìticas suas. Custu pessonàgiu colat a Màuru sa passione sua pro sa pintura.
A pustis de sa torrada in libertade de su babbu, chi però est interdetu dae sos ufìtzios pùblicos, frecuentat su ginnàsiu in Nùgoro e sighit a pintare. In fatu, colat a s'Istitutu tècnicu pro ragionieris, sighende cun sa passione de sa pintura, ma finas manifestende semper de prus unu ispìritu de rebellia contra a sas ingiustìtzias e a s'opressione, chi ant caraterizadu sa vida familiare e personale sua. Pro custa punna a sa rebellia, est finas incausadu, in manera ingiusta, de un'atentadu in una sala tzinematogràfica nugoresa in ue fiant projetende “Su Ditadore” de Charles Chaplin. Si nche colat bator meses de galera, e pustis est liberadu.
A pustis de sa II Gherra, in chirca de unu postu de traballu, emigrat a sas tzitades mannas de sa penìsula ma a pustis torrat a Sardigna comente collaboradore de sa Fundatzione Rockfeller. Ma torrat a sa penìsula pro su servìtziu militare. A pustis andat a traballare in sa Fiat.
A pustis de su tempus coladu in continente, in su 1955 cumintzat a traballare in su Bancu de Sardigna e, duncas, torrat a leare “sabores” e “fragos “ de s’Ìsula sua, chirchende e agatende sas raighinas de s’identidade natzionale sarda.
Annos a pustis, ammentende cussos annos, at a iscrìere: «Leo cussèntzia de èssere sardu e petzi pro casu italianu. Mi so torradu a apoderare de su tretu meu, cunsiderende·lu comente estensione culturale de sas raighinas meas. Ca apo cumpresu chi si nche las segas o las negas, nche perdes cale si siat puntu de riferimentu, e as a andare semper a fainu in sos ispàtzios culturales in ue as a imbàtere».
Ma giai in cussos annos, leat su filu de s’arte de pintare chi l’at a fàghere connòschere, cun èsitos positivos meda, in foras de sa bidda de Pasada, in sas tzitades mannas de Casteddu e de Tàtari.
In su 1962 connoschet a Giuanne Batista Columbu, tando ispetore de s’UNLA e responsàbile de su Tzentru de Cultura Populare de Bosa, chi organizat cunferèntzias e mustras de arte. Màuru s’interessat meda a sas atividades de su tzentru e collàborat cun GB Columbu, militante sardista de gabbale chi pustis at a èssere finas parlamentare de s’istadu italianu.
In su 1965 est candidadu indipendente de su Pci pro su Cussìgiu Regionale de sa RAS.
Sunt sos annos importantes de s’impinnu polìticu de Màuru Deledda contra a sa militarizatzione de s’Ìsula e contra a s’isfrutamentu turìsticu de sas bellesas de Sardigna, praticadu in manera coloniale, dae foras, in sa Costa Ismeralda, definida dae issu, in manera polèmica, "Provìntzia de Agakan".
In su 1969 abbandonat su traballu in banca pro gastare totu su tempus e sa mente sua in s’arte de sa pintura, dae su 1970 a su 1979 in Thiniscole[1], pustis in sa domo acontzada e torrada a nou in sos annos ’80, in localidade “Capoto”, in su sartu de Pasada. Domo de istare pro sa famìlia: sa mugere Nannina, duas fìgias e duos fìgios. Ma adatada dae deretu a istùdiu artìsticu e “tzentru culturale” pro sos amigos suos e sos amigos de sa limba e de sa natzione sarda.
In su 1976 at a pigare parte a sa biennale de Venètzia, paris cun àteros artistas e intelletuales sardos.[1][2]
Totu s’òpera artìstica sua est dominada dae s’idea de sa liberatzione de sa natzione sarda, comente testimòniant in manera crara sas telas dedicadas a Gramsci e a Lussu.
In sos annos ’76-’78 est collaboradore de su mensile Sa Sardigna, fundadu dae Giuanne Frantziscu Pintore, in ue iscriet in favore de sa proposta de ufitzializare sa limba sarda, posta in pràtica cun su referendum promòvidu in su 1978 dae su Comitadu pro sa Limba Sarda, paris cun unos cantos intelletuales e polìticos sardos.
E pro mustrare chi sa limba sarda podet tènnere unu caminu nou de isvilupu modernu e ufitziale, finas in literadura, proponet, promovet e ponet in òpera, in su 1979, su Prèmiu de literadura sarda Casteddu de sa Fae, su casteddu medievale chi dòminat sa bidda de Pasada.[3][4][5][6] Prèmiu chi at laureadu sos mègius iscritores e òperas narrativas sardas, comente Mialinu Pira, Giuanne Frantziscu Pintore, Palmiro de Giovanni, Larentu Pusceddu, Giuseppe Tirotto, Giancarlo Tusceri e àteros.[7][8]
Pustis de sa morte sua, sa comuna de Pasada l'at dedicadu s'auditòrium comunale suo[9], e in su 2023 sa Sotziedade pro sa Limba Sarda l'at dedicadu unu prèmiu de prosa in sardu.[10][11]
Riferimentos
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]- ↑ 1.0 1.1 (IT) La Sardegna a Venezia (PDF), in Il Messaggero Sardo, santugaine 1976, p. 32. URL consultadu su 2 nadale 2022 (archiviadu dae s'url originale su 2 nadale 2022).
- ↑ (IT) Giampaolo Cirronis, Un ricordo di Pinuccio Sciola dell’attore e regista Mario Faticoni., in La Provincia del Sulcis Iglesiente, 13 maju 2016. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ Angelo Canu, Pasada: torrat su prèmiu literàriu “Casteddu de sa fae”, in Limba Sarda 2.0, 18 cabudanni 2014. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ (IT) Letteratura sarda, vince Piga, in La Nuova Sardegna, 19 abrile 2016. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ (IT) Salvatore Tola, 50 anni di premi letterari in lingua sarda, 1ª ed., Sestu, Domus de Janas, 2006, p. 40, ISBN 88-88569-61-8, OCLC 77504100.
- ↑ (IT) Mimmo Bove [ligàmene interrùmpidu], in Linguaggi d'autore, 21 trìulas 2021. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ Angelo Canu, Prèmiu “Casteddu de sa Fae” dedicadu a Gianfranco Pintore, in Limba Sarda 2.0, 25 cabudanni 2014. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ (IT) Gianfranca Orunesu, “Primavera letteraria” a Posada. Domani la presentazione del libro di poesie di Sebastiano Mario Fiori e la cerimonia del “Prèmiu de literadura sarda”, in Siniscola Notizie, 15 abrile 2016. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ (IT) «Concerto per un'amica» a Posada Serata di beneficenza nell'auditorium, in La Nuova Sardegna, 9 abrile 2011. URL consultadu su 2 nadale 2022.
- ↑ Cuncursu de Prosa in Sardu "MÀURU DELEDDA", in SLS • Sotziedade pro sa Limba Sarda | BW • Biblioteca Wolf. URL consultadu su 10 freàrgiu 2023 (archiviadu dae s'url originale su 10 freàrgiu 2023).
- ↑ Gianni Muroni, Prèmiu Màuru Deledda 2023, in Limba Sarda 2.0, 8 freàrgiu 2023. URL consultadu su 10 freàrgiu 2023.
Bibliografia
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]- (IT) Paolo Levi, Mauro Deledda, notas biogràficas a incuru de Nicoletta Laudi, Torinu, Spanu & C., 1983, OCLC 886383832, SBN IT\ICCU\CAG\0093113.