İçeriğe atla

macOS

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Mac OS X sayfasından yönlendirildi)

macOS
Geliştirici(ler)Apple Inc.
İşletim sistemi ailesiMac OS, Unix[1][2][3]
Kaynak türüKapalı kaynak (açık kaynak bileşenleriyle)
LisansÖzel mülk yazılım, ücretli
Çekirdek türüHybrid (XNU)
Güncelleme yöntemiApple Software Update (10.8-e kadar)
Mac App Store (10.8 ve sonrası
Platform desteği
  • PowerPC: 10.0 ile 10.5 arası
  • IA-32: 10.4 ile 10.6 arası
  • x86-64: 10.4 ve sonrası sürümler
  • ARM: 11.0 ve sonraki sürümler
    • ÖncülüMac OS Classic
    Programlama diliC, C++, Objective-C[4][5]
    Kullanıcı arayüzü(Aqua) Grafiksel kullanıcı arayüzü
    Web sitesiapple.com/macosx
    Pazarlama hedefiPersonal computing
    Dil sayısıÇok dilli

    macOS (eski adları Mac OS X ve OS X), Macintosh işletim sistemi ailesinin son sürümüdür ve Apple tarafından Macintosh bilgisayarları için tasarlanmış bir işletim sistemidir.

    macOS aslen BSD ve Mach mikro çekirdeği üzerine kurulu, açık kaynak bir işletim sistemi olan Darwin'e dayanır. Apple bu sistemi kendi amaçlarına göre geliştirdikten sonra macOS kullanıcı arabirimi olarak Aqua'yı geliştirmiştir.[6] Sistemin çekirdeği ve bazı bileşenleri açık kaynak olmasına rağmen, çoğu bileşeni açık kaynak değildir.

    macOS Server ise her ne kadar mimari olarak masaüstü macOS ile aynı olsa da, Apple sunucuları için hazırlanmış ayrı bir işletim sistemidir. macOS'ten farklı olarak gelişmiş yönetim araçları içerir.

    25 Temmuz 2012 yılında OS X Mountain Lion'un tanıtımında Mac OS X ismi OS X ismine değiştirildi. 13 Haziran 2016 tarihinde yapılan Dünya Geliştiriciler Konferansında (WWDC 2016) yeni macOS Sierra'nın tanıtımı zamanı OS X isminin, macOS olarak değiştirildiği duyuruldu.

    Tarihçe

    [değiştir | kaynağı değiştir]

    Mac işletim sisteminin onuncu sürümü olmasına rağmen, Mac OS X'in gelişimi çoğu alanda klasik Mac OS'ten bağımsızdır. Sistemin altyapısını NextStep'ten alınmış ve daha sonra Darwin adı altında açık kaynak olarak sunulmuş Mach mikro çekirdeği ve BSD oluşturur. Bu sebepten dolayı macOS Unix tabanlı bir işletim sistemidir.

    1985 yılında Apple "yeni nesil" bir işletim sistemi yaratmak için kolları sıvamıştı (bakınız: Taligent ve Copland). Başarısızlıkla sonuçlanan girişimden sonra NeXT'in işletim sistemi (o zamanki adıyla OPENSTEP) yeni Mac işletim sisteminin temeli olarak kararlaştırılmıştı. Bu kararı takiben NeXT Apple tarafından alındı ve Steve Jobs Apple'a geri dönmüş oldu.

    Jobs geri döndükten kısa bir süre sonra şirket başkanlığını geri aldı ve yeni işletim sistemi üzerindeki çalışmaları yoğunlaştırdı. OPENSTEP'i yavaş yavaş geliştirerek Mac OS X yapmayı amaç edinen bu projeye Rhapsody adı verildi. SH bilgisayarlarındaki donanım zorlukları, nesne tabanlı yeni bir yazılım mimarisi ve bazı ticari konulardaki anlaşmazlıklar yüzünden sancılı bir geçiş dönemi yaşanmış olsa da, Rhapsody Mac OS X adıyla 24 Mart 2001'de piyasaya sürüldü.

    Ürün İsimleri

    [değiştir | kaynağı değiştir]

    Mac OS X olarak başlayan serideki X harfi Mac OS 9'dan sonrasını ifade eder. Mac OS X 10.0 ile başlayan isim serisinde Kedigiller baz alınmıştır, fakat OS X Mavericks ile bu isimlendirme serisi sona ermiş, onun yerine ünlü yerlerin isimleri kullanılmaya başlanmıştır. Sierra'dan itibaren OS X adı yerini macOS'a bırakmıştır.

    Mimari

    [değiştir | kaynağı değiştir]
    Daha fazla bilgi: macOS mimarisi

    macOS'un çekirdeğinde, XNU çekirdeğinin üzerine kurulmuş, komut satırı arayüzünde standart Unix özellikleri bulunan POSIX uyumlu bir işletim sistemi bulunur. Apple bu yazılım ailesini Darwin adlı özgür ve açık kaynaklı bir işletim sistemi olarak piyasaya sürdü. Apple, Darwin'in üstünde, MacOS olan GUI tabanlı işletim sistemini tamamlamak için Aqua arayüzü ve Finder da dahil olmak üzere bir dizi bileşene katman yapmıştır.[7]

    macOS olarak orijinal tanıtımı ile sistem, önceki sürümlerinden klasik Mac OS'den daha istikrarlı ve güvenilir bir platform sağlamak için yeni yetenekler getirdi. Örneğin, önleyici çoklu görev ve bellek koruması, sistemin birbirlerini kesmeden veya bozmadan aynı anda birden çok uygulamayı çalıştırma becerisini geliştirdi. MacOS mimarisinin birçok yönü, bir platformdan diğerine geçişi kolaylaştırmak için taşınabilir olacak şekilde tasarlanan OPENSTEP'den türetilmiştir.[8] Örneğin NeXT, Apple'ın satın almasından önce orijinal 68k tabanlı NeXT iş istasyonlarından x86 ve diğer mimarilere taşınmış ve OPENSTEP daha sonra Rhapsody projesinin bir parçası olarak PowerPC mimarisine taşınmıştır.

    MacOS High Sierra'dan önce ve katı hal sürücülerden (SSD'ler) başka sürücülerde varsayılan dosya sistemi klasik Mac OS'dan miras kalan HFS + 'dır. İşletim sistemi tasarımcısı Linus Torvalds, tasarımının "kullanıcı verilerini aktif olarak bozduğu" muhtemelen en kötü dosya sistemidir "diyerek HFS + 'yi eleştirdi.[9] Apple, dosya sisteminin Unicode'u destekleyecek şekilde genişletildiğinde kötüleşen bir tasarımın dosya adlarının davaya duyarsızlığını eleştirdi. Başlangıçta, HFS Plus, big-endian 68K ve PowerPC sistemlerinde çalışan klasik Mac OS için tasarlandı. Apple, Macintosh'u little-endian Intel işlemcilere değiştirdiğinde, HFS + dosya sistemlerinde big-endian bayt sırası kullanmaya devam etti. Sonuç olarak, mevcut Mac'lerdeki macOS, dosya sistemi verilerini okurken bayt takas yapmalıdır. Bu endişeler macOS High Sierra'daki SSD'lerde dosya sistemleri için kullanılan yeni Apple Dosya Sistemi ile ele alınmaktadır.[10]

    MacOS'daki Darwin alt sistemi, Unix izinleri katmanını içeren dosya sistemi yönetiminden sorumludur. 2003 ve 2005'te iki Macworld editörü izin şemasını eleştirdi; Rob Roy Griffiths, bazı kullanıcıların izinleri her gün sıfırlamak zorunda kalabileceğini, 15 dakikaya kadar sürebilen bir işlemi önermişti: Ted Landau, yanlış yapılandırılmış izinleri "en yaygın hayal kırıklığı" olarak adlandırdı.[11] Daha yakın zamanlarda, başka bir Macworld editörü olan Dan Frakes, izinlerin aşırı onarılması prosedürünü çok fazla kullandı. MacOS'un genellikle kullanıcı müdahalesi olmaksızın izinleri düzgün bir şekilde işlediğini ve sorunların ortaya çıktığı anda izinlerin sıfırlanmasının denenmesi gerektiğini savundu.[12]

    MacOS'un mimarisi katmanlı bir tasarıma sahiptir: katmanlı çerçeveler, ortak görevler için mevcut kodu sağlayarak uygulamaların hızlı gelişimine yardımcı olur. Apple kendi yazılım geliştirme araçlarını, en belirgin olarak Xcode adlı entegre bir geliştirme ortamı sağlamaktadır. Xcode, C, C ++, Objective-C ve Swift gibi çeşitli programlama dillerini destekleyen derleyicilere arabirimler sağlar. Apple-Intel geçişi için, geliştiriciler, uygulamalarını hem Intel tabanlı hem de PowerPC tabanlı Macintosh satırları ile uyumluluk sağlayan evrensel bir ikili olarak oluşturabilmeleri için değiştirildi. Birinci ve üçüncü parti uygulamalar, AppleScript çerçevesini kullanarak, klasik Mac OS'den veya programlama bilgisi gerektirmeyen önceden yazılmış görevler sunan yeni Automator uygulamasını kullanarak programlı olarak kontrol edilebilir.[13][14]

    Sürüm Bilgileri

    [değiştir | kaynağı değiştir]
    Daha fazla bilgi: macOS versiyon tarihi
    Versiyon zaman tüneli
    Sürüm Kod adı Tanıtım Tarihi Çıkış Tarihi
    Rhapsody Developer Release Grail1Z4 / Titan1U 31 Ağustos 1997
    OS X Server 1.0 Hera 16 Mart 1999
    OS X Public Beta 11 Mayıs 1998 16 Mart 1999
    Public Beta Kodiak 13 Eylül 2000
    OS X 10.0 Cheetah 24 Mart 2001
    OS X 10.1 Puma 18 Temmuz 2001 25 Eylül 2001
    OS X 10.2 Jaguar 6 Mayıs 2002 24 Ağustos 2002
    OS X 10.3 Panther 23 Haziran 2003 24 Ocak 2003
    OS X 10.4 Tiger 4 Mayıs 2004 29 Nisan 2005
    OS X 10.5 Leopard 26 Haziran 2006 26 Ocak 2007
    OS X 10.6 Snow Leopard 9 Haziran 2008 28 Ağustos 2009
    OS X 10.7 Lion 20 Ocak 2010 20 Temmuz 2011
    OS X 10.8 Mountain Lion 16 Şubat 2012 25 Temmuz 2012
    OS X 10.9 Mavericks 10 Haziran 2013 22 Ocak 2013
    OS X 10.10 Yosemite 2 Haziran 2014 16 Ekim 2014
    OS X 10.11 El Capitan 8 Haziran 2015 30 Eylül 2015
    macOS 10.12 Sierra 13 Haziran 2016 20 Eylül 2016
    macOS 10.13 High Sierra 5 Haziran 2017 25 Eylül 2017
    macOS 10.14 Mojave 4 Haziran 2018 24 Eylül 2018
    macOS 10.15 Catalina 3 Haziran 2019 7 Ekim 2019
    macOS 11.0 Big Sur 22 Haziran 2020 13 Kasım 2020
    macOS 12.0 Monterey 7 Haziran 2021 25 Ekim 2021
    macOS 13.0 Ventura 6 Haziran 2022 24 Ekim 2022
    macOS 14.0 Sonoma 5 Haziran 2023 26 Eylül 2023

    Desteklediği Diller

    [değiştir | kaynağı değiştir]
    • Çekçe—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
    • Macarca—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
    • Türkçe—yalnızca OS X Lion 10.7 veya üzeri
    • Tayca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Katalanca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Hırvatça—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Yunanca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • İbranice—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Rumence—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Slovakça—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri
    • Ukraynaca—yalnızca OS X Lion 10.7.3 veya üzeri

    Ayrıca bakınız

    [değiştir | kaynağı değiştir]

    Kaynakça

    [değiştir | kaynağı değiştir]
    1. ^ "Mac OS X 10.5 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2009. 
    2. ^ "Mac OS X 10.6 on Intel-based Macintosh computers". The Open Group. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010. 
    3. ^ "Apple page on UNIX". Apple Inc. 13 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2008. 
    4. ^ "Apple Developer: Cocoa Overview". Apple Inc. 9 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010. 
    5. ^ "Apple Developer: Mac OS X Technology Overview" (PDF). Apple Inc. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010. 
    6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 
    14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2018. 

    Dış bağlantılar

    [değiştir | kaynağı değiştir]
    "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=MacOS&oldid=33951843" sayfasından alınmıştır