Metoda ułatwionej komunikacji

Metoda ułatwionej komunikacji (ułatwiona komunikacja, UK; ang. facilitated communication) – nie poparta naukowymi dowodami, krytykowana, metoda wsparcia osób z autyzmem w komunikowaniu się. Polega na podtrzymywaniu ręki, przedramienia lub ramienia przez osobę wspomagającą i pisaniu z wykorzystaniem klawiatury komputera lub specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji.

Historia

Metodę opracowała pod koniec lat 80. XX wieku Rosemery Crossley w Australii.

Opis stosowania metody

Osoba wspierająca przytrzymuje rękę, przedramię lub ramię osoby piszącej. Miejsce zależy od indywidualnych potrzeb.

Pisze się na komputerze wykorzystując standardową klawiaturę komputerową lub z wykorzystaniem specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji. Znajdują się na niej wszystkie litery polskiego alfabetu oraz wybrane znaki interpunkcyjne. Możliwe jest też zastosowanie innych pomocy lub innych symboli.

Wykorzystanie

Metodę ułatwionej komunikacji stosuje się w pracy z osobami z autyzmem mającym problemy z komunikacją werbalną. Autyzmowi często towarzyszą problemy z planowaniem złożonych ruchów celowych - praksją, w przezwyciężeniu których pomaga kontakt fizyczny z inną osobą.

W Polsce metoda jest propagowana m.in. przez Fundację SYNAPSIS.^{[potrzebny przypis]}

W 2021 roku po raz pierwszy w Polsce został obroniony doktorat przez niemówiącego autystę – Macieja Oksztulskiego. Korzystał on z komputera do pisania i pomocy matki do podtrzymywania ręki^[1]^[2].

Krytyka

Metoda budzi duże kontrowersje, często przedstawiana jest jako pseudonaukowa^[3]^[4]^[5]^[6]:

Nie ma dowodów, że UK wpływa na poprawę funkcjonowania osoby z autyzmem^[3]^[5]^[6]^[7].
Podważa się autorstwo tekstów tworzonych z wykorzystaniem UK^[8]. Rzekoma poprawa tłumaczona jest efektem nieświadomego działania osoby pomagającej (co jest skutkiem poddania się fenomenowi ideomotorycznemu). Ten sam efekt powoduje, że osoby korzystające z tablic Ouija wierzą, że ruch wskaźnika na planszy z literami jest spowodowany działaniem duchów^[3]^[6]^[7]. Przykładowe badania:
- W eksperymencie Eberlin i in. (1993) wykorzystującym zaślepienie, umiejętności komunikacyjne osób niepełnosprawnych nie poprawiały się, jeśli osoby wspomagające nie znały pytań i treści zadań obrazkowych mierzących te umiejętności (pomiar wykonano po 20 sesjach treningowych UK)^[9].
- W eksperymencie Smith i in. (1994), gdy wspomagający widział inne pytania niż osoba niewerbalna, prowadzenie ręki odtwarzało odpowiedzi na pytania widziane przez prowadzącego. Nie udało się odtworzyć efektu komunikacji niezależnej od prowadzącego^[10].
Podważany jest sens interpretacji tekstów powstałych w ten sposób. Zdarzało się, że na skutek błędnej interpretacji dochodziło nadużyć i przestępstw. Znane są przypadki bezpodstawnych oskarżeń członków rodziny o molestowanie seksualne, będących wynikiem błędnej interpretacji UK^[3]^[5]^[7]. Zdarzało się też, że to osoby niepełnosprawne były molestowane na podstawie rzekomej zgody na współżycie^[6].
Etyczne zastrzeżenia budzi stosowanie pozornie skutecznej metody, która może odbierać osobom niepełnosprawnym prawo do komunikacji^[3]^[6]^[7].
Zwraca się uwagę na często nienaukowe podejście zwolenników UK: niektórzy tłumaczyli jej skuteczność „ukrytymi umiejętnościami czytania i pisania” pacjentów^[5], a nawet „telepatycznymi zdolnościami autystów” czy „boską interwencją”^[4]^[6].

Zobacz też

alternatywne i wspomagające metody komunikacji

Przypisy

↑ Łukasz Pilip: Geniusz z autyzmem: "Moje ciało to kula u nogi". Zna sześć języków, skończył prawo. Dopiero uczy się mówić. wyborcza.pl, 20 marca 2017. [dostęp 2022-01-04].
↑ Katarzyna Dziedzik, Marta Gawina: Maciej Oksztulski to pierwszy w Polsce niemówiący autysta, który obronił doktorat. wyborcza.pl, 29 grudnia 2021. [dostęp 2022-01-04].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e John W.J.W. Jacobson John W.J.W., Richard M.R.M. Foxx Richard M.R.M., James A.J.A. Mulick James A.J.A., Facilitated communication: the ultimate fad treatment, [w:] John W.J.W. Jacobson, Richard M.R.M. Foxx, James A.J.A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 363-384, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545 .
↑ ^a ^b John W.J.W. Jacobson John W.J.W., James A.J.A. Mulick James A.J.A., Developmental disabilities and the paranormal, [w:] John W.J.W. Jacobson, Richard M.R.M. Foxx, James A.J.A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 139-158, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545 .
↑ ^a ^b ^c ^d Scott O.S.O. Lilienfeld Scott O.S.O. i inni, The persistence of fad interventions in the face of negative scientific evidence: facilitated communication for autism as a case example, „Evidence-Based Communication Assessment and Intervention”, 8 (2), 2014, s. 62–101, DOI: 10.1080/17489539.2014.976332, ISSN 1748-9539 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jason C.J.C. Travers Jason C.J.C. i inni, Fad, pseudoscientific, and controversial interventions, [w:] RussellR. Lang, Terry B.T.B. Hancock, Nirbhay N.N.N. Singh (red.), Early intervention for young children with autism spectrum disorder, Cham: Springer International Publishing, 2016, s. 257–293, DOI: 10.1007/978-3-319-30925-5_9, ISBN 978-3-319-30923-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d Facilitated communication and autism [online], ResearchAutism.net, 1 maja 2017 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01] .
↑ Ralf W.R.W. Schlosser Ralf W.R.W. i inni, Facilitated communication and authorship: a systematic review, „Augmentative and Alternative Communication”, 30 (4), 2014, s. 359–368, DOI: 10.3109/07434618.2014.971490, ISSN 0743-4618 .
↑ M.M. Eberlin M.M. i inni, Facilitated communication: a failure to replicate the phenomenon, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 23 (3), 1993, s. 507–530, DOI: 10.1007/BF01046053, ISSN 0162-3257, PMID: 8226584 [dostęp 2022-12-19] .
↑ M.D.M.D. Smith M.D.M.D., P.J.P.J. Haas P.J.P.J., R.G.R.G. Belcher R.G.R.G., Facilitated communication: the effects of facilitator knowledge and level of assistance on output, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 24 (3), 1994, s. 357–367, DOI: 10.1007/BF02172233, ISSN 0162-3257, PMID: 8050988 [dostęp 2022-12-19] .

Bibliografia

Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Kontrowersje wokół ułatwionej komunikacji. W: Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Wyd. 1. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Implus", 2005, s. 207-224. ISBN 83-7308-586-6.

[1] Łukasz Pilip: Geniusz z autyzmem: "Moje ciało to kula u nogi". Zna sześć języków, skończył prawo. Dopiero uczy się mówić. wyborcza.pl, 20 marca 2017. [dostęp 2022-01-04].

[2] Katarzyna Dziedzik, Marta Gawina: Maciej Oksztulski to pierwszy w Polsce niemówiący autysta, który obronił doktorat. wyborcza.pl, 29 grudnia 2021. [dostęp 2022-01-04].

[:0-3] John W.J.W. Jacobson John W.J.W., Richard M.R.M. Foxx Richard M.R.M., James A.J.A. Mulick James A.J.A., Facilitated communication: the ultimate fad treatment, [w:] John W.J.W. Jacobson, Richard M.R.M. Foxx, James A.J.A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 363-384, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545 .

[:1-4] John W.J.W. Jacobson John W.J.W., James A.J.A. Mulick James A.J.A., Developmental disabilities and the paranormal, [w:] John W.J.W. Jacobson, Richard M.R.M. Foxx, James A.J.A. Mulick (red.), Controversial therapies for developmental disabilities: fad, fashion, and science in professional practice, Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc, 2005, s. 139-158, ISBN 1-4106-1191-4, OCLC 57507545 .

[:2-5] Scott O.S.O. Lilienfeld Scott O.S.O. i inni, The persistence of fad interventions in the face of negative scientific evidence: facilitated communication for autism as a case example, „Evidence-Based Communication Assessment and Intervention”, 8 (2), 2014, s. 62–101, DOI: 10.1080/17489539.2014.976332, ISSN 1748-9539 .

[:4-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jason C.J.C. Travers Jason C.J.C. i inni, Fad, pseudoscientific, and controversial interventions, [w:] RussellR. Lang, Terry B.T.B. Hancock, Nirbhay N.N.N. Singh (red.), Early intervention for young children with autism spectrum disorder, Cham: Springer International Publishing, 2016, s. 257–293, DOI: 10.1007/978-3-319-30925-5_9, ISBN 978-3-319-30923-1 .

[:68-7] Facilitated communication and autism [online], ResearchAutism.net, 1 maja 2017 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01] .

[:3-8] Ralf W.R.W. Schlosser Ralf W.R.W. i inni, Facilitated communication and authorship: a systematic review, „Augmentative and Alternative Communication”, 30 (4), 2014, s. 359–368, DOI: 10.3109/07434618.2014.971490, ISSN 0743-4618 .

[9] M.M. Eberlin M.M. i inni, Facilitated communication: a failure to replicate the phenomenon, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 23 (3), 1993, s. 507–530, DOI: 10.1007/BF01046053, ISSN 0162-3257, PMID: 8226584 [dostęp 2022-12-19] .

[10] M.D.M.D. Smith M.D.M.D., P.J.P.J. Haas P.J.P.J., R.G.R.G. Belcher R.G.R.G., Facilitated communication: the effects of facilitator knowledge and level of assistance on output, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 24 (3), 1994, s. 357–367, DOI: 10.1007/BF02172233, ISSN 0162-3257, PMID: 8050988 [dostęp 2022-12-19] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]