Przejdź do zawartości

Międzynarodowy Trybunał Karny

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nie mylić z: Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.
Międzynarodowy Trybunał Karny
International Criminal Court
Ilustracja
Siedziba MTK w Hadze
Podstawa prawna

Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego

Organizacja wewnętrzna
Przewodniczy

Prezes Międzynarodowego Trybunału Karnego

Funkcjonowanie
Okres funkcjonowania

od 1 lipca 2002

Siedziba

Haga

Język urzędowy

angielski, francuski

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych
Logo MTK
Członkowie MTK

     Państwa członkowskie

     Państwa, które wycofały swoje członkostwo

     Państwa, które podpisały, ale nie ratyfikowały Statutu

     Państwa, które podpisały Statut, ale później wycofały swój podpis

     Państwa członkowskie ONZ i obserwatorzy, którzy nie podpisali Statutu

Międzynarodowy Trybunał Karny, MTK (ang. International Criminal Court, ICC) – pierwszy w historii stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia osób fizycznych oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, takich jak zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne i agresje, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Siedzibą Trybunału jest Haga.

Historia i podstawa działania

[edytuj | edytuj kod]

MTK powstał na podstawie przyjętego 17 lipca 1998 roku Statutu Rzymskiego[1], wynegocjowanego po sześciu tygodniach obrad w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie[2]. Za jego przyjęciem głosowało 120 państw, 7 było przeciw, 21 wstrzymało się od głosu[1][3][2]. W listopadzie 2016 roku Rosja ogłosiła, że zrywa stosunki z MTK wycofując swój podpis z traktatu założycielskiego (Statutu Rzymskiego), na podstawie dekretu prezydenta Rosji W. Putina[4][5].

Rozpoczęcie funkcjonowania Trybunału nastąpiło 1 lipca 2002, zgodnie z art. 126 ust. 1 Statutu pierwszego dnia miesiąca po upływie sześćdziesięciu dni od ratyfikacji i złożenia dokumentów ratyfikacyjnych przez przedstawicieli 60 krajów (wstępnie zakładano, że nastąpi to do 31 grudnia 2000 r.).

Depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych (art. 125 Statutu). Statut sporządzono w językach: arabskim, chińskim, angielskim, francuskim, rosyjskim i hiszpańskim (art. 128).

Polska ratyfikowała Statut 9 października 2001 zgodnie z ustawą z 5 lipca 2001 r.[6], 12 listopada 2001 r. złożono Sekretarzowi Generalnemu ONZ dokument ratyfikacyjny[7].

Jurysdykcja

[edytuj | edytuj kod]

MTK sądzi następujące zbrodnie:

  1. ludobójstwo (na podstawie definicji zaczerpniętej z konwencji o ściganiu zbrodni ludobójstwa z 1948)[8]
  2. zbrodnie przeciwko ludzkości (definicje zaczerpnięte ze statutów trybunałów: norymberskiego, haskiego dla byłej Jugosławii oraz trybunału w Arushy): dokonane w sposób systematyczny lub na wielką skalę, za poduszczeniem organizacji bądź grupy, morderstwa, eksterminacja, tortury, obracanie w niewolników, prześladowania z powodów politycznych, religijnych lub zinstytucjonalizowana dyskryminacja, deportacja ludności, gwałt, zmuszanie do prostytucji i wszelkie inne formy przemocy seksualnej[9]
  3. zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczających w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925)[10]
  4. agresja (rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji określenia „agresja”)[11][12].

Trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i tylko za czyny popełnione po wejściu w życie statutu lub po jego przyjęciu przez dane państwo.

Wśród zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału w żadnym miejscu nie została wymieniona zbrodnia terroryzmu, chociaż można w drodze wykładni odpowiednich przepisów Statutu (art. 7 Statutu MTK) uznać, że stanowi ona szczególnego rodzaju przypadek zbrodni przeciwko ludzkości. Warto podkreślić, że zbrodnia terroryzmu celowo została pominięta w czasie negocjacji na konferencji rzymskiej, gdyż nie było zgodności co do definicji zbrodni terroryzmu między państwami. W obawie przed konfliktem mogącym udaremnić przyjęcie Statutu MTK, zrezygnowano z dyskusji nad zbrodnią terroryzmu. Należy pamiętać, że Statut MTK został wynegocjowany w 1998 r., czyli przed zamachami 11 września 2001.

Ze względu na to, że część mocarstw odmówiła podpisania Statutu Rzymskiego (Chiny, Rosja), część zaś z tych które podpisały, nie ratyfikowało go (USA, Izrael)[13], istnieje zagrożenie, że Międzynarodowy Trybunał Karny straci możliwość działania[14].

Trybunał jest uprawniony do sądzenia osób fizycznych, a nie państw. Misją Trybunału jest pociąganie do indywidualnej odpowiedzialności karnej tych osób, które są sprawcami najpoważniejszych przestępstw wymierzonych przeciwko międzynarodowej społeczności: zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa i w przyszłości także zapewne zbrodni agresji[15]. MTK ma funkcjonować jako trybunał stały i uniwersalny, by w przyszłości nie musiały być powoływane trybunały specjalne.

Skład

[edytuj | edytuj kod]
Philippe Kirsch, prezes Trybunału w latach 2003–2009

W lutym 2003 wybrano pierwszych 18 sędziów Trybunału, którymi zostali:

Kandydowała także Polka, prof. Eleonora Zielińska, jednak nie została wybrana.

W marcu 2003 pierwszym prezesem Trybunału został P. Kirsch, a jego zastępczyniami A. Kuenyehia (pierwszy wiceprezes) i E. Odio Benito (drugi wiceprezes).

W kwietniu 2003 prokuratorem Trybunału został Argentyńczyk Luis Moreno-Ocampo.

Prezesi i wiceprezesi Trybunału

[edytuj | edytuj kod]
  • 2006–2009
    • prezes Philippe Kirsch
    • I wiceprezes Akua Kuenyehia
    • II wiceprezes René Blattmann

Kadencje sędziowskie w Trybunale

[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2014 na stanowisko sędziego został wybrany na kadencję 2015–2024 Piotr Hofmański, pierwszy Polak w historii tego Trybunału[20]. 11 marca 2021 sędzia Hofmański został Przewodniczącym Trybunału[18].

Procedura

[edytuj | edytuj kod]

Prawo kierowania spraw do Trybunału mają:

Rada Bezpieczeństwa może na 12 miesięcy zablokować każde postępowanie, z możliwością przedłużenia tego okresu nieograniczoną liczbę razy. Państwo przystępujące do statutu może przez 7 lat nie uznawać jurysdykcji trybunału w odniesieniu do zbrodni wojennych. Trybunał działa zgodnie z zasadami norymberskimi. Katalog kar możliwych do wymierzenia przez MTK nie przewiduje kary śmierci. Maksymalna możliwa kara to 30 lat pozbawienia wolności lub kara dożywotniego pozbawienia wolności. Kary wykonywane są w zakładach karnych na terytorium państwa wyznaczonego przez Trybunał z listy państw, które zadeklarowały wolę przyjęcia osób skazanych (art. 103 statutu rzymskiego). Każdy skazany ma prawo ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 2/3 wymierzonej przez Trybunał kary lub 25 lat w przypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności (art. 110). W przypadku, gdy dane państwo wbrew przepisom statutu rzymskiego odmawia współpracy z Trybunałem, uniemożliwiając mu w ten sposób wykonywanie jego statutowych funkcji i uprawnień, Trybunał może zgłosić ten fakt zgromadzeniu państw-stron statutu rzymskiego lub Radzie Bezpieczeństwa (ale tylko jeśli to ona wniosła daną sprawę).

Finansowanie

[edytuj | edytuj kod]

ICC jest finansowany przez państwa strony Statutu Rzymskiego (część XII, art. 113 – 118). Suma wpłacana przez poszczególne państwa jest ustalana w ten sam sposób jak w przypadku ONZ[21]: każdy kraj wpłaca kwotę odpowiednią do jego możliwości, na podstawie dochodów oraz populacji. Maksymalna ilość jaką może wpłacić pojedyncze państwo jest ograniczona do 22% całości budżetu ICC. W 2008 Japonia wniosła taką kwotę.

W 2007 ICC wydatkował 80,5 mln €, a Zgromadzenie Państw Członkowskich zaaprobowało budżet w wysokości 90 382 100 € na rok 2008 i 101 229 900 € na rok 2009. We wrześniu 2008 w ICC zatrudniał 571 osób z 83 państw[22].

W związku z wydatkowaniem ogromnych funduszy na działanie ICC jest on obiektem częstej krytyki z powodu małej jego skuteczności i braku możliwości ujęcia wielu spośród ściganych listem gończym wydanym przez Międzynarodowy Trybunał Karny.

Organy

[edytuj | edytuj kod]
  • Prezydium

Organ kolegialny, składa się z prezesa i dwóch wiceprezesów. Wybierani przez sędziów trybunału bezwzględną większością głosów. Kadencja członków Prezydium wynosi 3 lata, chyba że wcześniej skończy się ich kadencja sędziowska. Głównym zadaniem Prezydium jest prawidłowe administrowanie pracą trybunału.

  • Wydział Przygotowawczy
  • Wydział Orzekający
  • Wydział Odwoławczy
  • Urząd Prokuratora

Na czele urzędu stoi prokurator. Może powołać dwóch wiceprokuratorów. Nie mogą być obywatelami tego samego państwa. Wybierani bezwzględną większością głosów przez zgromadzenie państw stron na 9 letnią kadencję. W swoich działaniach prokurator powinien być niezależny od państw stron. Do jego najważniejszych zadań należy:

  • przyjmowanie informacji i zawiadomień o zbrodniach podlegających jurysdykcji trybunału
  • badanie i weryfikacja tych informacji
  • prowadzenie postępowania przygotowawczego

Przeciwwagę dla uprawnień prokuratora stanowią uprawnienia izby przygotowawczej, zatwierdzającej określone czynności Prokuratora

  • Sekretariat

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Międzynarodowy Trybunał Karny, 2006-03-18.
  2. ↑ a b Results of the Rome Conference for an International Criminal Court. asil.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-06-24)]., sierpień 1998.
  3. ↑ Rome Statute of the International Criminal Court, 17 July 1998.
  4. ↑ UW SEW: Rosja wyszła ze Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego. 2016-11-17.
  5. ↑ Russia to Withdraw From the International Criminal Court, 2016-11-16.
  6. ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 98, poz. 1065.
  7. ↑ Oświadczenie Rządowe z 31 lipca 2002 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 78, poz. 709).
  8. ↑ Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 9 grudnia 1948 (Dz.U. z 1970 r. nr 26, poz. 208).
  9. ↑ Thiery de Montbrial „Będzie trudno o legitymację”, Europanr 5/98, dwumiesięcznik, Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa, ISSN 1429-6608, s. 31.
  10. ↑ W grudniu 2017 nowojorska konferencja stron Statutu Rzymskiego zaliczyła do zbrodni wojennych stosowanie broni, która wykorzystuje drobnoustroje lub inne czynniki biologiczne lub toksyny, niezależnie od ich pochodzenia lub sposobu uzyskania oraz użycie zakazanych w Konwencji z 1980 niewykrywalnych odłamków i laserowych broni oślepiających (ICC Assembly of States Parties Passes Resolution Adding to List of War Crimes in the Rome Statute (December 14, 2017), Poprawki do Statutu MTK). Poprawki te nie zostały dotąd zatwierdzone przez jakiekolwiek państwo.
  11. ↑ W roku 2010 odbyła się w Kampali (Uganda) pierwsza Konferencja Przeglądowa Statutu Rzymskiego. Państwa – strony Statutu przyjęły na niej dwie poprawki do Statutu: pierwsza z nich dotyczy definicji zbrodni agresji i zasad wykonywania jurysdykcji przez MTK wobec tej zbrodni, druga rozszerza niektóre definicje zbrodni wojennych na konflikty o charakterze niemiędzynarodowym. Tekst angielski obu projektów: Amendments to the Rome Statute of the International Criminal Court on the crime of aggression, Amendments to article 8 of the Rome Statute, przekład polski. Prof. Eleonora Zielińska, Definicja zbrodni agresji w polskim kodeksie karnym w kontekście art. 8 bis Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, Opinia do ustawy o ratyfikacji poprawek do Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzonego w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r., przyjętych podczas konferencji rewizyjnej w Kampali (rezolucje nr 5 i 6) w dniach 10 i 11 czerwca 2010 r. (Kancelaria Sejmu, Warszawa, 26 lutego 2014 r.), Ustawa z 21 lutego 2014 r. o ratyfikacji poprawek do Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 500). Poprawki do Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, przyjęte podczas konferencji rewizyjnej w Kampali 10 i 11 czerwca 2010 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1753), Oświadczenie Rządowe z 30 maja 2018 r. w sprawie mocy obowiązującej poprawek do Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1754).
  12. ↑ Stronami umowy o nowelizacji jest w 2019 r. 37 państw (Amendment to the Rome Statute of the International Criminal Court on the Crime of Aggression, articles 8bis, 15bis and 15ter, 11 June 2010), do nabrania mocy potrzeba przynajmniej 30 ratyfikacji. W grudniu 2017 nowojorska konferencja stron Statutu Rzymskiego jednogłośnie uchwaliła zaliczenie agresji do spraw właściwych dla Trybunału (ICC activates jurisdiction over crime of aggression, International Criminal Court Activates Jurisdiction over the Crime of Aggression December 14, 2017, Decyzja 123 państw: odtąd zbrodnia agresji będzie ścigana i sądzona przez Międzynarodowy Trybunał Karny).
  13. ↑ Międzynarodowy Trybunał Karny (strona dr. Marka Migalskiego).
  14. ↑ Międzynarodowy Trybunał Karny (strona MSZ).
  15. ↑ Międzynarodowy Trybunał Karny (strona Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie).
  16. ↑ Judge Fernández de Gurmendi elected ICC President for 2015-2018; Judges Aluoch and Ozaki elected First and Second Vice-President respectively [online], International Criminal Court, 11 marca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-03-16] (ang.).
  17. ↑ New ICC Presidency elected for 2018-2021 [online], International Criminal Court, 11 marca 2018 [dostęp 2021-03-11] (ang.).
  18. ↑ a b New ICC Presidency elected for 2021-2024 [online], www.icc-cpi.int [dostęp 2021-03-11] (ang.).
  19. ↑ International Criminal Court, The Presidency [online], www.icc-cpi.int [dostęp 2024-11-21] (ang.).
  20. ↑ Prof. Piotr Hofmański jest już sędzią haskiego trybunału.
  21. ↑ Resolution ICC-ASP/6/Res.4 – Part III – Resolutions and recommendations adopted by the Assembly of States Parties. [dostęp 2012-05-15].
  22. ↑ Report on the activities of the Court. [dostęp 2012-05-15].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowy Trybunał Karny
Przewodniczący
Wiceprzewodniczący
Izba Przygotowawcza
Izba Orzekająca
Izba Odwoławcza
Główny prokurator
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Międzynarodowy_Trybunał_Karny&oldid=75312823”