Mieczysław Pazderski

Mieczysław Pazderski
Szary
	kapitan
Data i miejsce urodzenia	20 września 1908 ; Bolesławów
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 1945 ; Huta
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie; Narodowa Organizacja Wojskowa; Armia Krajowa; Ludowe Wojsko Polskie; Narodowe Siły Zbrojne
Jednostki	31 Pułk Piechoty; Zgrupowanie PAS NSZ „Szarego”
Stanowiska	Komendant NSZ na powiat chełmski; Dowódca zgrupowania partyzanckiego
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa; działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
	Odznaczenia

Mieczysław Pazderski ps. Szary (ur. 20 września 1908 w Bolesławowie, zm. 10 czerwca 1945 w Hucie^[1]) – lekarz, oficer WP oraz antyhitlerowskiego i antykomunistycznego ruchu oporu.

Życiorys

Urodził się 20 IX 1908 w Bolesławowie k. Ostrowca Świętokrzyskiego jako syn Antoniego i Eugenii z domu Grossman. Do gimnazjum uczęszczał w Ostrowcu Świętokrzyskim. Maturę zdał w Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Warszawie. W 1930 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Grudziądzu. W 1932 rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Jako harcmistrz w 1935 wziął udział w Zlocie ZHP w Spale. Po uzyskaniu dyplomu lekarza medycyny uzyskał doktorat. Pracował następnie w Szpitalu Przemienienia Pańskiego w Warszawie^[2].

Brał udział w wojnie obronnej 1939 roku w stopniu podporucznika. W czasie okupacji mieszkał w Zezulinie. Działał w Narodowej Organizacji Wojskowej, a następnie w Narodowych Siłach Zbrojnych, w których uzyskał stopień kapitana. Był komendantem placówki NSZ w powiecie chełmskim, która scaliła się z Armią Krajową. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na ziemie polskie został powołany do „ludowego” Wojska Polskiego, w którym służbę odbywał w 31 Pułku Piechoty. Na wieść o poszukiwaniu go przez NKWD, w październiku 1944 wraz z większością pułku zbiegł do lasu, tworząc oddział partyzancki AK. Od kwietnia 1945 znalazł się ponownie w NSZ, od 30 kwietnia był dowódcą Akcji Specjalnej (Pogotowia Akcji Specjalnej) NSZ na powiat chełmski. Decyzją Komendy Okręgu Lubelskiego NSZ z 30 czerwca tego roku został mianowany dowódcą 300-osobowego zgrupowania oddziałów: ppor. Zbigniewa Góry ps. „Jacek”, sierż. Bolesława Skulimowskiego ps. „Sokół”, st. sierż. Eugeniusza Walewskiego ps. „Zemsta” i plut. Romana Jaroszyńskiego ps. „Roman”. 30% tej nowo utworzonej jednostki stanowili byli żołnierze 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK^[3]^[4].

24 kwietnia 1945 roku jego ludzie zamordowali pięciu Żydów, żołnierzy polskich, którzy stacjonowali w majątku w Kaniach. Motywem tej zbrodni był antysemityzm, ponieważ żołnierzy o polskich korzeniach wypuszczono na wolność^[5].

W 1945 roku jego oddział przyjął do siebie żołnierzy Wehrmachtu, którzy zbiegli z komunistycznego obozu jenieckiego i zgłosili chęć walki z komunistami. Początkowo byli oni traktowani dobrze. Pod koniec kwietnia wszystkich sześciu Niemców zamordowano z nieznanej bliżej przyczyny. Świadek tej zbrodni raportował: Czyścili im broń (Niemcy), jedli to samo co i oni, jednym słowem za pan brat. Aż pewnego przedwieczoru kwietniowego każą im się zbierać, ale swoich rzeczy nie brać, i wyprowadzili ich w pole za wieś pod łąki i tam ich pozabijali z pistoletów w potylicę głowy. Pazderski sam wydał rozkaz ich zabicia^[6].

Oddziały NSZ pod jego dowództwem są oskarżane o wymordowanie 6 czerwca 1945 prawie 200 mieszkańców ukraińskiej wsi Wierzchowiny w pow. Krasnystaw^[7].

Osobny artykuł: Zbrodnia w Wierzchowinach.

Pod miejscowością Huta w powiecie chełmskim, 10 czerwca 1945^[1] 300-osobowe zgrupowanie „Szarego” zostało zaatakowane przez polsko-radziecką grupę pościgową składającą się z pancernej jednostki Armii Czerwonej i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w sile około 2 tysięcy żołnierzy. Była to największa bitwa żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Pazderski zginął w czasie odwrotu z Huty^[4]^[2].

W kościele św. Eliasza w Lublinie znajduje się tablica upamiętniająca Mieczysława Pazderskiego^[8].

Odznaczenia

Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego - 1992 (pośmiertnie)^[9]

Przypisy

↑ ^a ^b Mariusz Bechta: Między Bolszewią a Niemcami. Konspiracja polityczna i wojskowa Polskiego Obozu Narodowego na Podlasiu w latach 1939-1952. T. 3. Warszawa: IPN-Rytm, 2009, s. 294, seria: Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956. ISBN 978-83-7399-373-0.
↑ ^a ^b Anna Chybowska: Mieczysław Pazderski (1908-1945), pseudonim "Szary". Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ Grzegorz Motyka, Rafał Wnuk: Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945-1947. Warszawa: Volumen, 1997, s. 146-149. ISBN 83-86-85772-2.
↑ ^a ^b Mariusz Zajączkowski. Spór o Wierzchowiny. Działalność oddziałów Akcji Specjalnej NSZ w powiatach Chełm, Hrubieszów, Krasnystaw i Lubartów na tle konfliktu polsko-ukraińskiego (sierpień 1944 r. – czerwiec 1945 r.). „Pamięć i sprawiedliwość”. 1(9), s. 266-301, 2006. IPN. ISSN 1427-7476.
↑ P. Zychowicz Skazy na pancerzach: czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych, 2018, s. 68
↑ P. Zychowicz Skazy na pancerzach: czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych, 2018, s. 69
↑ TadeuszT. Swat TadeuszT., Straceni w więzieniu mokotowskim [online], s. 33 [dostęp 2013-05-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-11] .
↑ Andrzej Mleczko: Tablica upamiętniająca Mieczysława Pazderskiego. Miejsca Pamięci Narodowej, 2012-06-21. [dostęp 2013-05-21].
↑ Odznaczeni Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego. Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].

[MB-1] Mariusz Bechta: Między Bolszewią a Niemcami. Konspiracja polityczna i wojskowa Polskiego Obozu Narodowego na Podlasiu w latach 1939-1952. T. 3. Warszawa: IPN-Rytm, 2009, s. 294, seria: Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944-1956. ISBN 978-83-7399-373-0.

[ACH-2] Anna Chybowska: Mieczysław Pazderski (1908-1945), pseudonim "Szary". Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[3] Grzegorz Motyka, Rafał Wnuk: Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945-1947. Warszawa: Volumen, 1997, s. 146-149. ISBN 83-86-85772-2.

[MZ-4] Mariusz Zajączkowski. Spór o Wierzchowiny. Działalność oddziałów Akcji Specjalnej NSZ w powiatach Chełm, Hrubieszów, Krasnystaw i Lubartów na tle konfliktu polsko-ukraińskiego (sierpień 1944 r. – czerwiec 1945 r.). „Pamięć i sprawiedliwość”. 1(9), s. 266-301, 2006. IPN. ISSN 1427-7476.

[PZ-5] P. Zychowicz Skazy na pancerzach: czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych, 2018, s. 68

[6] P. Zychowicz Skazy na pancerzach: czarne karty epopei Żołnierzy Wyklętych, 2018, s. 69

[7] TadeuszT. Swat TadeuszT., Straceni w więzieniu mokotowskim [online], s. 33 [dostęp 2013-05-21] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-11] .

[8] Andrzej Mleczko: Tablica upamiętniająca Mieczysława Pazderskiego. Miejsca Pamięci Narodowej, 2012-06-21. [dostęp 2013-05-21].

[9] Odznaczeni Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego. Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. [dostęp 2013-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]