Monte Verde

Monte Verde
Monte Verde
Datuak
Estatu burujabe	Txile
Eskualdea	Los Lagos eskualdea
Probintzia	Llanquihue probintzia
Txileko komuna	Puerto Montt
City in Chile	Puerto Montt
Koordenatuak	41°30′17″S 73°12′16″W / 41.504722222222°S 73.204444444444°W

Monte Verde Txile hegoaldeko Llanquihue probintzian dagoen gune arkeologiko paleolitiko bat da. Puerto Montt-etik gertu dago, Los Lagos eskualdean. Gune honetako puntu arkeologikoen artean, ondoen ikertu eta datatutakoa Monte Verde II izenarekin ezagutzen da, eta gutxi gorabehera duela 14.550-14.500 urtekoa .^[1]

Amerikaren populatzearen lekukotasuna

Monte Verde II froga funtsezkoa da Ameriketako giza populatzea Clovis-eko kultura baino lehenagokoa dela ikusteko; ez bakarrik da 1.000 urtez zaharragoa, baizik eta Amerikako bi kontinenteen luzera osoa betea zuela gizakiak baieztatzen da duena.

Clovis baino lehenagoko aztarnategiak: hegoaldeko muturrean, Monte Verde.

Hasiera batean, komunitate zientifikoaren gehiengoak Monte Verderen aurkikuntzak gaitzetsi zituen, baina ebidentzia gehiago agertu ahala onarpena zabaldu zen zirkulu arkeologikoetan.^[2]^[3] Guneak geruza zaharrago bat ere badu, askoz polemikoagoa (Monte Verde I), duela 18.500 urte datatua, baina aztarnategi horrek onarpen orokorrik ez du.^[4]^[2] Kostaldeko paisaiak giza bizitzari eusteko duen gaitasunaren proba paleoekologikoek, eta Monte Verderen kokapenak are gehiago babesten dute Amerikako "kostaldeko migrazioaren" eredua.^[5] Harkaitzezko gainazalen eta animalien hezurren datazioek iradokitzen dute kostaldeko korridorea desglaziatua izan zela eta bizigarri bihurtu zela duela 17.000 urte.^[6] ^[7] ^[8]

Monte Verde II-ko biztanleak

Monte Verde II zurezko etxola-antzeko egiturez osatutako kanpaleku bat da. Bertan bizi zirenek sokak egiten zekiten eta animalien larruak erabili ohi zituzten, elikagai begetal ugari kontsumitu zituzten, itsas algak ere (nahiz eta lekua ozeanotik 60 kilometrora egon une horretan), tuberkuluak, haziak, frutak eta fruitu lehorrak barne. Guneko ehiztariek desagertutako megafauna ere ehizatu zuten zutela orain, gomphoterioak, notiomastodon eta Palaeolama llama espezieak barne.^[1]

Erreferentziak

Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, ingelesezko wikipediako «Monte Verde» artikulutik itzulia izan da, 2024-05-28 data duen 1226097788 bertsioa oinarritzat hartuta. Sartze-datarik ez duten erreferentziak, edo 2024-05-28 baino lehenago datatuak, jatorrizko artikulutik ekarri dira itzulpenarekin batera.

↑ ^a ^b (Ingelesez) Pino, Mario; Dillehay, Tom D.. (June 2023). «Monte Verde II: an assessment of new radiocarbon dates and their sedimentological context» Antiquity 97 (393): 524–540. doi:10.15184/aqy.2023.32. ISSN 0003-598X.. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name ":3" defined multiple times with different content
↑ ^a ^b «Monte Verde Archaeological Site» Tentative List of Properties of Outstanding Universal Value (World Heritage - United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization).
↑ «Ancient seaweed chews confirm age of Chilean site» Reuters 2008-05-08.
↑ Dillehay, Tom D.; Ocampo, Carlos. (November 18, 2015). «New Archaeological Evidence for an Early Human Presence at Monte Verde, Chile» PLOS One 10 (11): e0141923. doi:10.1371/journal.pone.0141923. OCLC .4651426 PMID 26580202. Bibcode: 2015PLoSO..1041923D..
↑ Mandryk, C. A. S.; Josenhans, H.; Fedje, D. W.; Mathewes, R. W.. (2001). «Late Quaternary paleoenvironments of Northwestern North America: Implications for inland versus coastal migration routes» Quaternary Science Reviews 20 (1–3): 301–314. doi:10.1016/S0277-3791(00)00115-3. Bibcode: 2001QSRv...20..301M..
↑ Lesnek, A. J.; Briner, J. P.; Lindqvist, C.; Baichtal, J. F.; Heaton, T. H.. (2018). «Deglaciation of the Pacific coastal corridor directly preceded the human colonization of the Americas» Science Advances 4 (5): eaar5040. doi:10.1126/sciadv.aar5040. OCLC .5976267 PMID 29854947. Bibcode: 2018SciA....4.5040L..
↑ (Ingelesez) Braje, Todd J.; Dillehay, Tom D.; Erlandson, Jon M.; Klein, Richard G.; Rick, Torben C.. (2017-11-03). «Finding the first Americans» Science 358 (6363): 592–594. doi:10.1126/science.aao5473. ISSN 1095-9203. PMID 29097536. Bibcode: 2017Sci...358..592B..
↑ (Ingelesez) Wade, Lizzie. (2017-08-08). «Most archaeologists think the first Americans arrived by boat. Now, they're beginning to prove it» Science | AAAS.

Kanpo estekak

Datuak: Q975775
Multimedia: Monte Verde, Chile / Q975775

[:3-1] (Ingelesez) Pino, Mario; Dillehay, Tom D.. (June 2023). «Monte Verde II: an assessment of new radiocarbon dates and their sedimentological context» Antiquity 97 (393): 524–540. doi:10.15184/aqy.2023.32. ISSN 0003-598X.. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name ":3" defined multiple times with different content

[UNESCO-2] «Monte Verde Archaeological Site» Tentative List of Properties of Outstanding Universal Value (World Heritage - United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization).

[3] «Ancient seaweed chews confirm age of Chilean site» Reuters 2008-05-08.

[Dillehay_2015-4] Dillehay, Tom D.; Ocampo, Carlos. (November 18, 2015). «New Archaeological Evidence for an Early Human Presence at Monte Verde, Chile» PLOS One 10 (11): e0141923. doi:10.1371/journal.pone.0141923. OCLC .4651426 PMID 26580202. Bibcode: 2015PLoSO..1041923D..

[5] Mandryk, C. A. S.; Josenhans, H.; Fedje, D. W.; Mathewes, R. W.. (2001). «Late Quaternary paleoenvironments of Northwestern North America: Implications for inland versus coastal migration routes» Quaternary Science Reviews 20 (1–3): 301–314. doi:10.1016/S0277-3791(00)00115-3. Bibcode: 2001QSRv...20..301M..

[Lesnek2018-6] Lesnek, A. J.; Briner, J. P.; Lindqvist, C.; Baichtal, J. F.; Heaton, T. H.. (2018). «Deglaciation of the Pacific coastal corridor directly preceded the human colonization of the Americas» Science Advances 4 (5): eaar5040. doi:10.1126/sciadv.aar5040. OCLC .5976267 PMID 29854947. Bibcode: 2018SciA....4.5040L..

[7] (Ingelesez) Braje, Todd J.; Dillehay, Tom D.; Erlandson, Jon M.; Klein, Richard G.; Rick, Torben C.. (2017-11-03). «Finding the first Americans» Science 358 (6363): 592–594. doi:10.1126/science.aao5473. ISSN 1095-9203. PMID 29097536. Bibcode: 2017Sci...358..592B..

[8] (Ingelesez) Wade, Lizzie. (2017-08-08). «Most archaeologists think the first Americans arrived by boat. Now, they're beginning to prove it» Science | AAAS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]