Morphem
En Morphem (ok Morfeem) is in de Linguistik en Ünnerdeel vun een Woort, dat en egen Bedüden hett. Dat Morphem kann nich mehr in lüttjere Ünnerdelen mit egen Bedüden upspleten weeren.
Free un anbunnen Morphemen
[ännern | Bornkood ännern]Wi maakt den Ünnerscheed mank free un anbunnen Morphemen:
- en free Morphem kümmt ok as een sülvstännig Woort vör.
- en anbunnen Morphem kümmt bloß man in Tosamenhang mit een oder mehr free Morphemen vör.
Präfixen un Suffixen
[ännern | Bornkood ännern]En anbunnen Morphem, dat vör en free Morphem anbunnen warrt, nöömt wi Präfix. En anbunnen Morphem, dat achtern an en free Morphem anbackt warrt, nömmt wi Suffix, een, wat middenmank sitten deit, nöömt wi Infix.
Twee Bispelen
[ännern | Bornkood ännern]- Dat Woort Huusdören sett sik ut dree Morphemen tohopen:
- dat free Morphem 'Huus'
- dat free Morphem 'döör'
- dat anbunnen Morphem 'en' (as Suffix)
- Dat Woort Minschlichkeit sett sik ut dree Morphemen tohopen:
- dat free Morphem 'Minsch'
- dat anbunnen Morphem 'lich' (as eerst Suffix)
- dat anbunnen Morphem 'keit' (as tweet Suffix)
Bickbeer-Morphem
[ännern | Bornkood ännern]Neben de anbunnen un de freen Morphemen gifft dat ok Morphemen, de bloß man in den Tosamenhang vun een Woort vörkaamt. So is dat bi dat Woort Bickbeer. Dat Morphem 'beer' is en free Morphem un dat Morphem 'Bick' hett an un for sik hier keen egen Sinn. Dat is en Bickbeer-Morphem. Just so en Morphem is ok in dat Woort Himbeer to finnen: Dat Morphem 'Him' is en Bickbeer-Morphem. Up engelsch heet düsse Aart vun Morphemen Cranberry-Morpheme, vunwegen dat dat Morphem 'Cran-' an un for sik ok nix bedüden deit.
Bindmorphem
[ännern | Bornkood ännern]Sunst gifft dat noch en Morphem, dat bloß dor för bruukt warrt, twee Wöör to en nee Woort tosamen to binnen. En Bispeel:
- Dat Woort Hemdsmauen sett sik ut veer Morphemen tohopen:
- dat free Morphem 'Hemd'
- dat free Morphem 'Mau'
- dat Bindmorphem 's' (as Fugen-s)
- dat anbunnen Morphem 'en' (as Suffix)
Dat gifft Morphemen, de kaamt in verscheden Formen vör. Dat hangt dor vun af, wie dat mit de Utspraak vun dat Woort utsütt, wo dat Morphem tohöört. Dor gifft dat ok en Woort för: Allomorphie.