Mosambiek-ooreenkoms
| |
|---|---|
Die Politieke ekonomie van Suid-Afrika-reeks | |
|
Die Mosambiek-ooreenkoms is in 1912 deur die destydse Unie van Suid-Afrika en Portugal gesluit en daarna, tot by die jaar 1975, verskeie kere gewysig. Die ooreenkoms het die gebruik van Mosambiekse spoorweggeriewe en die hawe van Lourenço Marques (later Maputo) vir die vervoer van Suid-Afrikaanse goedere gereël, wat vir die Witwatersrandse nywerheids- en mynbougebied bestem was of van daar uitgevoer is.
Tegelykertyd is Mosambiekse trekarbeiders toegestaan om in Suid-Afrika te gaan werk. Die ooreenkoms het hiervoor 'n sogenaamde goudopsie bevat, waarvolgens Suid-Afrika die invoer van Mosambiekse mannekrag met goud betaal het. Met die eensydige opsegging van die goudopsie deur die Republiek van Suid-Afrika in 1978 het Mosambiek se buitelandse valuta-inkomste ten opsigte van trekarbeid in Suid-Afrika van tussen 150 en 175 miljoen VSA-dollar in die jaar 1975 tot slegs 15 miljoen in 1978 verminder.
Kritiek
[wysig | wysig bron]Die Mosambiek-ooreenkoms word dikwels as 'n tipiese voorbeeld van Portugal se sogenaamde "surrogaat-" of "ultra-kolonialisme" aangevoer, aangesien die Portugese owerhede Mosambiek se produksiefaktore land en mannekrag aan buitelandse maatskappye (soos die Britse Lonrho-korporasie) en Suid-Afrika "uitgeleen" het. Die staatsinkomste, wat uit hierdie ooreenkoms gevloei het, is deur Portugal weer gebruik om sy koloniale heerskappy in Mosambiek te finansieer - waaronder sy polisie- en weermag, geheimediens en koloniale administrasie.
Bronne
[wysig | wysig bron]- W.J. Breytenbach: Migratory Labour in Southern Africa, in: Communications of the Africa Institute, No. 20, Pretoria 1972, veral hoofstuk 4, bladsy 19.
- James H. Mittelman: Mozambique: The Political Economy of Underdevelopment, in: Journal of Southern African Affairs, Vol. 3, No. 1 (1978), bladsy 36.
- W.J. Breytenbach: Mozambique: Migrant Labour and Gold, in: Bulletin of the Africa Institute of South Africa, Pretoria, Vol. 8, No. 3 (1978), bladsye 116-119.
- Perry Anderson: Portugal and the End of Ultra-Colonialism, in: New Left Review, No. 15/16 (1962).