Mosca

Pa ver otros usos d'esti términu, Mosca (dixebra).

Mosca estregándose les pates.

Mosca ye'l nome vulgar dau a numberoses especies d'inseutos, especialmente a les pertenecientes al orde de los dípteros (Diptera). De xuru, les mosques siguieron al home dende la prehistoria y son, poro, unos de los inseutos más enraigonaos nel imaxinariu popular.

¿Qué s'atalanta por mosca?

El términu "mosca" ye bien vagu y ye difícil precisar qué especies s'inclúin so esta denominación. La definición dada pola Academia de la Llingua Asturiana, diz: "Inseutu dípteru de cuerpu negru, cabeza ancha, güeyos saltones y boca en forma de trompa que chupa los alimentos."

Tiesta d'una mosca.
Mosca de cuchu mariellu.
Animación d'una mosca.
Sarcophaga (Sarcophagidae).
Lucilia sp. (Calliphoridae).
Drosophila melanogaster (Drosophilidae).
Eristalis (Syrphidae), una mosca qu'asonsaña a una abeya.

Seya que non, les especies que pertenecen a la familia de la mosca común (Muscidae) son claramente mosques pal vulgu; delles especies de families próximes, como Calliphoridae o Sarcophagidae, reciben más bien el nome de moscardos, dáu'l so gran tamañu, el so cuerpu peludu y el runfíu más grave del so aletéu. Otros dípteros reciben nomes concretos, como los tabanes y los mosquitos.

Mosques que nun son mosques

Esisten dellos grupos d'inseutos que reciben el nome vulgar de "mosques" ensin selo. Les "mosques" porta-sierra son himenópteros (del mesmu orde que les abeyes, aviespes y formigues); les "mosques" de mayu son efemerópteros; les "mosques" de les piedres son plecópteros; les "mosques" escorpión son mecópteros; les "mosques" blanques son hemípteros; la "mosca" d'España ye un coleópteru; les "mosques" de tierra son mosquitos, etc.

Carauterístiques

Les mosques típiques (Muscidae y families próximes), como tolos dípteros, tienen un cuerpu estremáu en tres rexones o tagmes; cabeza, tórax y abdome; tienen güeyos compuestos per miles de facetes sensibles a la lluz individualmente que llimpien constantemente estregando les sos pates, y pieces bucales afeches pa zucar, llamber o furar; nenguna mosca ye a morder o mazcar, pero munches especies piquen y zuquen sangre; namái tienen dos ales, les ales posteriores tán amenorgaes a unes estructures llamaes halterios o balancinos qu'actúen como órganos estabilizadores del desplazamientu.

Tienen el cuerpu cubiertu por numberoses sedes sensoriales coles que pueden saborguiar, goler y sentir. Les sedes de les pieces bucales y de les pates úsenles pa saborguiar; les mosques saborguien lo que tríen; si tríen daqué sabroso, baxen la boca y vuelven probar.

Les pates tienen unes almadines adherentes que-yos dexen caminar sobre superficies llises como'l vidriu, inclusive pámpana abaxo.

Bioloxía y ecoloxía

El so ciclu de vida ye holometábolu, esto ye, asocédense de cuatro fases morfolóxiques: el güevu, la canesba o caresa, pupa, y l'adultu. Delles especies completen esti ciclu nunos pocos díes; otres, n'unu o dos meses. Pero polo xeneral la vida permediu d'una mosca ye de 15 a 25 díes. Sicasí, non toles mosques ponen güevos. Delles especies son ovovivípares,^[1] los güevos eclosionen nel interior de la madre, de mou que les críes salen al esterior yá en forma de careses.

Viven na basura y en sitios nos qu'heba materia fecal d'animales. Los animales muertos atraen a les mosques a les poques hores de morrer. La mayoría de les mosques son diurnes.

Impautu nel ecosistema

Les mosques formen parte de casi tolos ecosistemes, en tolos hábitats terrestres. Les consecuencies de la so presencia nel mediu ambiente y na sociedá humana son d'importancia escepcional.^{[ensin referencies]}

Positivu. Les mosques y otros inseutos, tal como los escarabayos escavadores, son bien importantes nel consumu y desaniciu de los cadabres de los animales. Les mosques tamién son esenciales en convertir la materia fecal y na descomposición de la vexetación. Les mosques taquínides úsense como control biolóxicu porque parasiten a estremaes especies de bichos chinches. Les mosques tamién sirven como presa pa otros animales incluyendo aves y pequeños rucadores, son asina parte importante de la cadena alimentaria. Dalgunes son actives polinizadores (por casu, críense les mosques en grandes númberos pa sirvir como polinizadores de xirasoles nos ivernaderos de Xapón, tamién son bonos polinizadores de coles y otres plantes crucíferes).
Negativu. Yá que la materia fecal y la carne en descomposición atraen a les mosques, implícase a les mosques na tresmisión d'enfermedaes infeicioses como la disentería, el cólera, y la fiebre tifoideo al contaminar los alimentos sobre los que se posen. Tamién son vectores na tresmisión d'epizooties, como por casu la mosca tse-tsé qu'arrobina, por picadura, la enfermedá del suañu ente los bóvidos y l'home. Les careses de delles mosques producen miasis nel ganáu (Cochliomyia hominivorax, el viérbene barrenador del ganáu) y nel home (Dermatobia hominis).

Terapia llarval

La terapia llarval, tamién conocida como terapia de canesbes o terapia de viérbenes, ye la introducción intencional per parte d'un profesional médicu de canesbes, o careses vives y esterilizaes de mosca en firíes non cicatrizantes d'animales y humanos, col propósitu de llimpiar seleutivamente los texíos necróticos de la mesma y promover el sanáu.

Mosques y la cultura

Usáronse de cutiu les mosques na mitoloxía y lliteratura pa representar a axentes de muerte y deterioru, como la cuarta plaga Bíblica d'Exiptu. Retratáronse como les malvaes (por casu, na mitoloxía griega, Myiagros yera un dios qu'estornaba les mosques mientres los sacrificios a Zeus y Atena, y Zeus unvió a una mosca a morder el caballu Pegasus que causa Bellerophon pa retirase a la Tierra cuando él lu intentó montar pa Montar l'Olimpu).

Sicasí, en delles cultures la connotación nun ye tan negativa (por casu, na relixón de Navajo tradicional, la Mosca Grande ye un espíritu importante).

La mosca, como símbolu de valor indomable, insistencia y tenacidá frente al conflictu, yera'l mayor gallardón militar na cultura exipcia, la más alta distinción concedida pol faraón a los sos valientes. El faraón Ahmose condecoró nuna bella ceremonia a la so madre, Ahhotep, con un collar con trés grandes mosques d'oru, de 9 cm d'altor. Nenguna otra reina d'Exiptu recibió esta condecoración militar. Ahmosis reconocía asina que la inspiradora de la guerra de lliberación fuera Ahhotep; yera la so forma de reconocer los grandes esfuercios y sacrificios a los que se sometiera esta reina, que diose a la causa de lliberar a Exiptu del xugu de los hicsos.

Los habitantes de Cirene ufiertaben sacrificios al dios Acoro por que los llibrara d'estos inseutos. Los acarnanios veneraben a les mosques y los naturales d'Accaron ufiertaben inciensu a la divinidá que les cazaba. Los griegos teníen asina mesmu'l so dios Cazamosques (Myiagros). Eliano diz que les mosques retirábense por sigo soles nos xuegos olímpicos y pasaben a la otra parte del ríu Alfeo. Nel templu d'Apolo, n'Accio, cuando s'averaba la fiesta, inmolábase un toru a les mosques que, una vegada saciaes, retirábense.^[2]

El demoniu Belcebú recibe'l nome de "el señor de les mosques", por cuenta de un xuegu de pallabres que convirtió al dios cananéu Ba'al Zebûl (lliteralmente "el señor príncipe") en Baal Zabut ("el señor de les mosques").

En Roma, había un templu, el d'Hércules vencedor nel que nun entraben enxamás les mosques por más qu'aquel héroe nun pudiera enxamás estornales yá que, según Teófilu y Paracelso, nin el mesmu Xúpiter tien esti poder. Les mosques allegaben a miríades a los sacrificios de Molloch y los xudíos consideraben de feliz agüeru que nun se viera enxamás una mosca nel templu de Salomón.^[2]

El poema d'Emily Dickinson diz "yo oyí'l runfíu d'una mosca cuando morría" fai la referencia a les mosques nel contestu de la muerte. Otramiente, nel arte y ficción, úsense tamién principalmente les mosques pa introducir elementos d'horror o una sensación de suciedá; un exemplu de lo anterior ye una película de ciencia ficción de 1958 llamada "La mosca" (nueva versión en La mosca) na que se reparaba a un científicu intercambiar partes del so cuerpu (ADN) por fuerza colos d'una mosca. L'habilidá de mosques d'enferronase a casi cualquier superficie tamién inspiró'l títulu d'Home Mosca pa persones con habilidaes d'esguiláu y paracaidismu nos edificios.

Les mosques son unu de los símbolos personales del poeta Antonio Machado; nel so poema "Les mosques" retratar como animalucos revoltosos y entrañables que remembren la infancia del poeta y nun tien respetu nin polos "párpagos de los muertos".

Habilidá pa escapar

Investigadores n'Estaos Xuníos afayaron qu'estos inseutos deben la so habilidá pa escapar al fechu de que cunten un sofisticáu sistema de defensa que los fai antemanase a los movimientos del so atacante. Per duana d'avanzaos métodos, estos científicos afayaron qu'una mosca ye a mover les sos pates traseres y asitiales xusto na posición aparente pa entamar el vuelu col fin de fuxir. Cunten tamién que son a faer esto y non necesariamente cumplilo, esto ye, si finalmente l'atacante nun ataca a la mosca, vuelven a la so posición normal. Tamién son capaces d'usar esti sistema mientres realicen otres aiciones. La investigación corrió a cargu del profesor Michael Dickinson.^[3]

Llibre albedríu en mosques

En xineru de 2011 espublizóse na revista Proceedings of the Royal Society l'artículu “Escontra un conceutu científicu de la voluntá llibre como una traza biolóxica: aiciones bonales y toma de decisiones nos invertebraos”^[4] nel qu'afírmase qu'hasta les mosques de la fruta manifiesten de dalguna manera una conducta con llibre albedríu. El so autor, Björn Brembs, afirma que'l comportamientu de les mosques, anque nun ye dafechu llibre, nun ta dafechu constreñíu. El trabayu apurre evidencia llograda de celebros de mosques, celebros considerablemente más pequeños que'l nuesu, pero que sicasí paecen tar dotaos de flexibilidá en tomar de decisiones. El científicu atrévese a señalar que la capacidá d'escoyer ente distintes opciones de comportamientu, inclusive na ausencia de diferencies nel mediu ambiente, sería una capacidá común a la mayoría de los celebros, si non de toos, polo que los animales más simples nun seríen autómates totalmente predecibles.^[5]

Ver tamién

Pesca con mosca

Referencies

↑ Hoell, H.V., Doyen, J.T. & Purcell, A.H. (1998). Introduction to Insect Biology and Diversity, 2nd ed.. Oxford University Press, páx. 493-499. ISBN 0-19-510033-6.
↑ ^2,0 ^2,1 Diccionariu enciclopédicu popular ilustráu Salvat (1906-1914)
↑ ¿Por qué ye tan difícil matar mosques? de la BBC
↑ http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/early/2010/12/14/rspb.2010.2325.abstract?sid=276fdce6-411f-4be1-a72b-bf8450b04f3y
↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-04.

Enllaces esternos

Wikiquote tien frases célebres sobre la Mosca.

[1] Hoell, H.V., Doyen, J.T. & Purcell, A.H. (1998). Introduction to Insect Biology and Diversity, 2nd ed.. Oxford University Press, páx. 493-499. ISBN 0-19-510033-6.

[Salvat-2] 2,0 ^2,1 Diccionariu enciclopédicu popular ilustráu Salvat (1906-1914)

[3] ¿Por qué ye tan difícil matar mosques? de la BBC

[4] ttp://rspb.royalsocietypublishing.org/content/early/2010/12/14/rspb.2010.2325.abstract?sid=276fdce6-411f-4be1-a72b-bf8450b04f3y

[5] «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-04.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]