Mostacia
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Na mostacia, da mira literal, a l'é un chèich-còs ch'as dòvra për coatesse la facia e nen lassesse conòsse. As trata ëd na costuma motobin antica e spantià an tut ël mond, tant con fonsion religiosa che mach për amusesse.  Etimologìa[modìfica | modifiché la sorgiss]La paròla piemontèisa a ven da 'nt ël grech për barbis e a denòta na técnica ëd travestiment ëd la facia. Da 'nt la midema rèis a-i ven l'espression mostafaj tërdòch, sempe arferìa a la facia. Ël sust ëd mostacia ant le lenghe romanze, germàniche e slave a l'é soèns basà ansima a na chèich variassion ëd masca, paròla che però an piemontèis a manten sò sust religios original. Dle vire an piemontèis la mostacia as sent ëdcò ciamé mascra, che miraco a resta la midema espression dël tard latin volgar ('cò chila derivà da masca) dont peui a l'é belfé ch'a sia vnu-ie l'italian maschera. But religios[modìfica | modifiché la sorgiss]Miraco la pì veja atestassion ëd mostacia a ven da 'nt le piture dla cròta ëd Lascaux an Fransa, che a fan data dël Paleolìtich superior. A son dle pràtiche antra magìa siamànica e técnica ëd cassa (j'anie fàusse as buto anco' adess për ciapene dj'àutre). A l'é belfé che ij cassador ò bele mach lë siaman as convinsèisso d'esse 'cò lor un-a dle bes-ce ch'a vorìo ciapé, an manera dë nen sbaruveje quand a-j andavo tacà. Dle mostacie parej as fan anco' ant j'Alp ëd l'Àustria e dla Svìssera. Coma evolussion dë ste prime manifestassion màgiche, ant le religion animìstiche e politeìstiche ëd tut ël mond la mostacia a ven soèns dovrà për ampersoné dle divinità an vàire sòrt ëd rapresentassion sacrà. Da sòn a son peui na-ie dij dovré dla mostacia che col temp a l'han smonusse për la stra soa adoss sacrà, pr'esempi an passand ant ël dovré comun dël teatr grech e roman. Chèich sirimònia religiosa pagan-a peui, pr'esempi ël carlevé an Euròpa ossidental, a l'é restà ciapà andrinta a le costume làiche dël dì d'ancheuj, e pur ëvnisend dësveujdà 'd sò contnù religios a l'ha mantnù la costuma dle mostacie.  Ël dovré an teatro[modìfica | modifiché la sorgiss]Viaman che 'l teatro as dëstacava da soa fonsion religiosa, la mostacia a l'ha avù n'evolussion che an Italia a l'ha mnala a vnì na técnica dla Comedia dl'Art. Ant cost contest-sì la mostacia a l'é pì nen ëstàita limità a la facia, ma a l'é passà a esse un costum fàit e finì, che a identìfica e caraterisa un personagi fiss. Con la pijn-a translassion a costum, an teatro a son peui na-ie ëdcò dle mostacie coma cola ëd Colombin-a, ch'a l'han la facia d'autut dëscoatà. An Piemont, la mostacia pì avosà dë sta tradission-sì a l'é cola 'd Giandoja, ma a manco nen vàire fiamengh esempi locaj coma 'l Babi 'd Biela e la Bela mulinera d'Ivrèja, che tùit e doj a l'han na part fondamental ant sò carlevé sitadin. |
