Narojki (gmina)

Narojki
*Наройская волость*
	gmina wiejska
	1861–1934
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gub. grodzieńska; 1919–1934: białostockie
Powiat	1861–1915: bielski; 1919–1934: bielski
Data powstania	1 stycznia 1861
Data likwidacji	1 października 1934
Siedziba	Narojki
Populacja (1921); • liczba ludności	; 7613
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad	40
Liczba miejscowości	61
	Położenie na mapie Polski w 1939 Narojki; Наройская волость
	52°28′N 22°43′E/52,472778 22,713611

Narojki (ros. Наройская волость, lit. Naroikų valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1861–1934 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Narojki^[2]^[3].

Imperium Rosyjskie

Gmina zbiorowa Narojki powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Narojki obejmowała 61 miejscowości i zamieszkiwało ją 5574 osób^[2].

11 czerwca 1892 wszedł w życie nowy statut miejski, który ograniczył samorządność miejską, a na mocy którego wiele miast guberni grodzieńskiej zamieniono w miasteczka^[4]. Zdegradowane miasto Drohiczyn^[5] podległo w następstwie statutu z czasem administracji gminy Narojki^[6].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[7], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych; zmieniły się też granice gmin. W odniesieniu do gminy Narojki^[8]^[9]^[10]:

zachodnią część gminy Narojki (dwie oddzielne połacie) włączono do gminy Siemiatycze,
do gminy Narojki włączono fragment gminy Siemiatycze,
do gminy Narojki włączono południowe pasmo gminy Skórzec.

Podział ten w dużej mierze zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską^[11].

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym gmina Narojki należała do powiatu bielskiego w nowo utworzonym województwie białostockim^[3].

22 października 1919 z południowej części gminy Narojki wyodrębniono miasteczko Drohiczyn, któremu przywrócono status miasta^[12].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę Narojki zamieszkiwało 8543 osoby, wśród których 6990 było wyznania rzymskokatolickiego, 1338 prawosławnego, 4 ewangelickiego, 4 greckokatolickiego, a 117 mojżeszowego. Jednocześnie 7613 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 764 białoruską, 14 rusińską, 9 rosyjską, 1 gruzińską, a 52 żydowską. Było tu 1355 budynków mieszkalnych^[13].

16 października 1933 gminę Narojki podzielono na 19 gromad: Arbasy, Bryki, Bujaki, Bużyski, Chechłowo, Chrołowice, Chutkowice, Kamianka, Klepacze, Kłyzówka, Koczery, Korzeniówka, Lisowo, Lubowicze, Łopusze, Miłkowice-Janki, Miłkowice-Maćki, Miłkowice-Paszki, Miłkowice-Stawki, Minczewo, Moczydły, Morze, Narojki, Obniże, Ostrożany, Putkowice Nadolne, Putkowice Nagórne, Runice, Sady, Siekierki, Sieniewice, Skiwy Małe, Smarklice, Smorczewo, Stadniki, Sytki, Śledzianów, Tonkiele, Wierzchuca Nagórna i Wólka^[14].

Gminę Narojki zniesiono z dniem 1 października 1934, a jej obszar wszedł w skład^[15]:

nowej gminy Drohiczyn – gromady Arbasy, Bryki, Bujaki, Bużyski, Chechłowo, Chrołowice, Chutkowice, Klepacze, Kłyzówka, Koczery, Korzeniówka, Lisowo, Łopusze, Miłkowice-Janki, Miłkowice-Maćki, Miłkowice-Paszki, Miłkowice-Stawki, Minczewo, Moczydły, Morze, Narojki, Obniże, Ostrożany, Putkowice Nadolne, Putkowice Nagórne, Runice, Sady, Siekierki, Sieniewice, Smarklice, Smorczewo, Stadniki, Sytki, Śledzianów, Tonkiele, Wierzchuca Nagórna i Wólka,
gminy Grodzisk – gromady Kamianka i Lubowicze,
gminy Siemiatycze – gromada Skiwy Małe.

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską.
↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Dymitrow, M. (2015). Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej.
↑ Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Dokumentacja geograficzna.
↑ Карта волостей Гродненской губернии
↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 24 .
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską.

[volost-2] Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[4] Dymitrow, M. (2015). Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej.

[5] Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Dokumentacja geograficzna.

[6] Карта волостей Гродненской губернии

[oberost-7] Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.

[befehl-8] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[rocznik-9] Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21

[jem-10] Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.

[admin-11] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[12] M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0

[:02-13] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 24 .

[14] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[15] Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–1939) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) III Rzesza: okręg białostocki (1941–44) PRL: woj. białostockie (1945–1975)
Miasta (1795–75)	Bielsk (Podlaski) Boćki (do 1875 i 1919–34) Brańsk (do 1892 i od 1919) Ciechanowiec (← 1843–92 i 1919–52 →) Drohiczyn (← 1843–92 i 1919–52 →) Hajnówka (1951–53 →) Kleszczele (do 1875 i 1919–50*) Mielnik (← 1843–92 i 1919–34) Narew (do 1892 i 1919–34) Niemirów (← 1843–1875) Orla (do 1875 i 1919) Rudka (1795–1800) Siemiatycze (← 1843–92 i 1919–52 →)
Miasteczka (1795–1934)	Boćki (1875–1919) Brańsk (1892–1919) Ciechanowiec (1892–1919) Drohiczyn (1892–1919) Kleszczele (1892–1919) Mielnik (1892–1919) Milejczyce (← 1919-1934) Narew (1892–1919) Niemirów (1875-1934) Orla (1875-1919 i 1919-34) Siemiatycze (1892–1919)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–1975)	Augustowo (1952–54) Białowieża (← 1922–53 →) Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–1975) Boćki (1934–52 i 1973–1975) Brańsk (1934–52 i 1973–1975) Chraboły (1952–54 i 1973–1975) Ciechanowiec (1934–52) Czeremcha (1952–53 →) Czyże (1952–53 →) Dobromil (1952–54) Domanowo (1915–34 i 1952–54) Drohiczyn (1934–52 i 1973–1975) Dubiażyn (1861–1934) Dubicze Cerkiewne (1952–53 →) Grodzisk (1861–1952 →) Hajnówka (1929–30 i 1934–53) Holonki (1952–54) Kąty (1915–34) Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →) Kleszczele (1915–53 →) Klukowicze (1945–52 →) Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →) Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54) Malesze (1861–1915) Masiewo (← 1922–44) Mielnik (1934–52 →) Milejczyce (1915–52 →) Narew (1915–53 →) Narewka (1944–53 →) Narojki (1861–1934) Nowoberezowo (1861–1915) Oleksin (1861–1915) Orla (1861–1954 i 1973–1975) Pasynki (1861–1934 i 1952–54) Pawły (1861–1915) Policzna (1952–53 →) Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934) Rajsk (1861–1915) Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–1975) Ryboły (1952–54) Siemiatycze (1861–1952) Skórzec (1861–1934) Suchopol (← 1922–26 →) Śnieżki (1952–1954) Topczewo (1915–1934 i 1952–1954) Widowo (1952–1954) Widźgowo (1915–1934) Wyszki (1915–54 i 1973–1975)
Gromady (1954–1972)	Andryjanki (1954–1972) Augustowo (1954–1968) Bielsk Podlaski (1969–1972) Boćki (1954–1972) Brańsk (1969–1972) Chraboły (1959–1972) Domanowo (1954–1972) Falki (1954–1959) Gregorowce (1959–1972) Haćki (1954–1959) Hodyszewo (1954–1968) Holonki (1954–1972) Hołody (1959–1968) Kalnica (1959–1968) Kiersnowo (1954–1959) Klichy (1954–1959) Kotły (1954–1959) Lubieszcze (1954–1959) Łubin Kościelny (1954–1972) Malesze (1954–1959) Malinowo (1954–1959) Mokre (1954–1959) Moskiewce (1954–1959) Mulawicze (1954–1961) Nurzec (1954–1968) Oleksin (1954–1959) Olszewo (1954–1959) Orla (1954–1972) Parcewo (1954–1959) Pasynki (1954–1972) Paszkowszczyzna (1954–1959) Pawły (1954–1959) Pietrzykowo-Gołąbki (1954–1959) Piliki (1959–1972) Ploski (1954–1959) Popławy (1959–68) Rudka (1954–1972) Ryboły (1954–1972) Strabla (1954–1972) Szczyty-Dzięciołowo (1954–1957) Śnieżki (1954–1972) Świrydy (1954–1959) Topczewo (1954–1972) Wyszki (1954–1972) Zubowo (1954–1959)
Legenda	de facto skasowane w 1941, de iure w 1950