Niderland Ost-Hindi
| Niderland İmperiyası | |||||
| Niderland Ost-Hindi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| nid. Nederlandsch-Indië ind. Hindia-Belanda | |||||
|
|||||
|
Himn: |
|||||
 Niderland Ost-Hindinin xəritəsi 1800-dən 1942-ci ilədək Yapon işğalı öncəsi ən yüksək səviyyəsinə qədər ərazi genişlənməsini göstərir. |
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Cakarta | ||||
| Ən böyük şəhər | Surabaya[1][2] | ||||
| Dilləri | niderland dili | ||||
| Rəsmi dilləri |
Niderland dili (Rəsmi), Malay dili, Yava dili, Çin dili, İndoneziya dilləri |
||||
| İdarəetmə forması | Müstəmləkə hakimiyyəti | ||||
| Davamiyyət | |||||
| → | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Niderland Ost-Hindi (nid. Nederlands-Indië) — Holland koloniyaçıları tərəfindən Malay arxipelaqında və Yeni Qvineya adansının qərbində təşkil etdikləri Ost-Hind şirkətinin yaratdığı asılı ərazi.
Öncəki illər
[redaktə | mənbəni redaktə et]23 iyun 1596 ildə Bantan şəhərinə ilk hollan gəmisi yan alır. Sinradan hollanlar holland taçirləri bölgəfə kontorlar açırlar. Sonradan 1602-ci ildə bu kontorlar birləşdirilərək Ost-Hind şirkətini qururlar. Bundan sonra artıq bu şirkətin əlində böyük kapital cəmləşmişdi.
Ümumi xronologiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 1602—1800: Honllandlar Portuqallar və İngilislərlə rəqabət şəraitində ərazini tədricən ələ keçirirlər.
- 1800—1942: yerli əhali ilə avropalılar arasında davam edən müharibələr.
- 1859: hollandlar Şərqi Timor istina olaraq Portuqal İndoneziyasını işğal edir.
- 1942—1945: İndoneziyanın yaponlar tərəfindən işğal olunması.
- 1945—1949: İndoneziya İstiqlal müharibəsi.
- 1962: Qərbi Yeni Qvineyanın İndoneziyaya birləşdirilməsi.
İşğal
[redaktə | mənbəni redaktə et]Niderland Ost-Hindin mərkəzi Bahaya indiki Cakarta şəhəri olmuşdur. Sumatra adası Holandiyanın əlində 350 il müddətində olmasına baxmayaraq digər ərazilərin işğalı uzun çəkir. Bölgənin tam işğalı XX əsrə təsadüf edir[3].
Dirənişlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]İslam adət-ənənələrinə sadiq qslan yerli əhali holladlar üçün böyük çətinliklər yaradırdı. Bu çtinliklər öz növbədində hollandların koloniyalaşma xəttinə ağır zərbə vuraraq ordunu zəyiflədirdi[4]. Ən uzun çəkən konfiliktlər Bafri müharibəsi, Yava müharibəsi və qanlı 13 illik müharibə hansı ki, 1873-1908 illər müddətində baş vermişdir. 1846 və 1849 illərdə hollandlar Bali adasına sahiblənmək məqsədi ilə uğursuz həmlələr etmişlər. Onlar Balini ancaq 1906-cı ildə ələ keçirə bilmişdilər. İndoneziyanın daxili hissələrinin ram edilməsi 1920-ci illərə təsadüf edir. Hollandlar üçün digər problem piratlar olmuşdur. 1904 — 1909 illərdə burada qeneral-qubernator olan Con.B. van Xetsa dönəmində müasir İndoneziyanın bütün əraziləri Ost-Hind koloniyasının əlinə keçir[5]. Cənub-qərbi Sulavesi 1905—1906 illərdə, Bali adası 1906-ci ildə, Yeni Qvineya adasının qərbi isə 1920 ildə işğal olunur.
Ost-Hindin çöküşü
[redaktə | mənbəni redaktə et]10 yanvar 1942 ildə Yaponiya niderlanlılarən sahib olduğu Ost-Hind ərazisində zəngin faydalı qazıntıların olması ilə əlaqədar Niderlanda müharibə elan edir. Niderland Ost-Hind əməliyyatı nəticəsində yaponlar artıq mart ayına bütün Niderlan Ost-Hind ərazilərini işğal edirlər. Bununla da Niderland Ost-Hind tamamən ləğv edilir. 17 avqust 1945 ildə İndoneziya müstəqilliyini elan edir. Hollandlar isə 1949-cı ildə İndoneziya İstiqlal müharibəsi sonucunda İndoneziyanın müstəqilliyi tanıyır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Dick, Howard W. Surabaya City Of Work: A Socioeconomic History, 1900–2000 (Ohio RIS Southeast Asia Series): Howard Dick: 9780896802216: Amazon.com: Books. amazon.com. 2002. ISBN 978-0896802216.
- ↑ "Page:The New International Encyclopædia 1st ed. v. 18.djvu/816 - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org. 24 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 dekabr 2018.
- ↑ Witton, Patrick. Indonesia. Melbourne: Lonely Planet. 2003. 23–25. ISBN 1-74059-154-2.
- ↑ Schwarz, A. A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s. Westview Press. 1994. 3–4. ISBN 1-86373-635-2.
- ↑ Robert Cribb, «Development policy in the early 20th century», in Jan-Paul Dirkse, Frans Hüsken and Mario Rutten, eds, Development and social welfare: Indonesia’s experiences under the New Order (Leiden: Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, 1993), pp. 225—245.