Nornik towarzyski

Nornik towarzyski
	Microtus socialis
	(Pallas, 1773)
	; Nornik towarzyski na ilustracji z 1795 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Arvicolini
Rodzaj	nornik
Podrodzaj	Sumeriomys
Gatunek	nornik towarzyski
Synonimy
	Mus socialis Pallas, 1773; Mus astrachanensis Erxleben, 1777; Hypudaeus syriacus Brants, 1827; Microtus parvus Satunin, 1901; Chionomys socialis satunini Ognev, 1924; Microtus (Microtus) colchicus Argyropulo, 1932; Microtus gravesi G.G. Goodwin, 1934; Microtus hyrcania G.G. Goodwin, 1940; Microtus (Chilotus) socialis nikolajevi Ognev, 1950; Microtus socialis aristovi Golenishchev, 2002; Microtus socialis zaitsevi Golenishchev, 2002;
Podgatunki
	M. s. socialis (Pallas, 1773); M. s. aristovi Golenishchev, 2002; M. s. astrachanensis (Erxleben, 1777); M. s. binominatus Ellerman, 1941; M. s. bogdoensis Wang & Ma, 1982; M. s. goriensis Argyropulo, 1935; M. s. gravesi G.G. Goodwin, 1934; M. s. hyrcanius G.G. Goodwin, 1940; M. s. nikolajevi Ognev, 1950; M. s. parvus Satunin, 1901; M. s. zaitsevi Golenishchev, 2002;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies

Nornik towarzyski^[17] (Microtus socialis) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), występujący w Azji i Europie Wschodniej^[16]^[18].

Zasięg występowania

Nornik towarzyski występuje w Eurazji zamieszkując w zależności od podgatunku^[19]:

M. socialis socialis – południowa część europejskiej Rosji (obwód wołgogradzki i obwód astrachański oraz Kałmucja) i zachodni Kazachstan.
M. socialis aristovi – wschodnia i południowa Armenia oraz południowy Azerbejdżan (w tym Nachiczewańska Republika Autonomiczna).
M. socialis astrachanensis – południowa część europejskiej Rosji.
M. socialis binominatus – środkowa i wschodnia Gruzja, północno-zachodnia Armenia i północno-zachodni Azerbejdżan.
M. socialis bogdoensis – północno-zachodnia Chińska Republika Ludowa (środkowy Sinciang).
M. socialis goriensis – wschodnia Turcja.
M. socialis gravesi – środkowy i wschodni Kazachstan, północny Kirgistan, północno-zachodni Tadżykistan i północno-zachodnia Chińska Republika Ludowa (skrajnie północno-zachodni Sinciang).
M. socialis hyrcanius – północno-zachodni i północny Iran.
M. socialis nikolajevi – Ukraina i Krym.
M. socialis parvus – północny Kaukaz (Rosja i prawdopodobnie skrajnie północno-wschodni Azerbejdżan).
M. socialis zaitsevi – wschodni Azerbejdżan.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus socialis^[2]. Holotyp pochodził z zachodniego Kazachstanu, prawdopodobnie z terenów obwodu atyrauskiego leżących między rzekami Wołga a Ural^[18].

M. socialis należy do podrodzaju Sumeriomys i grupy gatunkowej socialis^[19]. We wcześniejszych ujęciach systematycznych synonimizowany z irani, guentheri, hartingi, paradoxus, schidlovskii i mustersi^[19]. Liczba diploidalna 2n = 62 odróżnia M. socialis ze wszystkich „norników społecznych” z wyjątkiem M. paradoxus^[19]. Zakres taksonomiczny i geograficzny w południowo-wschodniej Azji jest nadal luźno określony, a podgatunki są niepewne^[19]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają jedenaście podgatunków^[19].

Etymologia

Microtus: gr. μικρος mikros „mały”; ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[20].
socialis: łac. socialis „towarzyski, socjalny”, od socius „sprzymierzony, dzielący”, od sequi „podążać”^[21].
aristovi: dr. Aleksiej Aristow, rosyjski teriolog^[11].
astrachanensis: obwód astrachański, Rosja^[22].
binominatus: łac. bi- „dwa”, od bis „dwa razy”^[23]; nominatus „odnotowany, nazwany”, od nominare „nazwać”, od nomen, nominis „nazwa”^[24].
bogdoensis: Bogda Shan, Sinciang, Chińska Republika Ludowa^[22].
goriensis: dystrykt Gori, Gruzja^[22].
gravesi: George Coe Graves II (1905–1934), amerykański podróżnik^[8]^[22].
hyrcanius: Hyrkania, dawny region i satrapia w starożytnym Iranie (obecnie Turkmenistan i Iran)^[22].
nikolajevi: Nikołajew^[22].
parvus: łac. parvus „mały, krótki”^[21].
zaitsevi: Michaił Zajcew (ur. 1980), rosyjski teriolog^[15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 93–116 mm, długość ogona 24–37 mm; masa ciała 20–38 g (u podgatunku nominatywnego średni ciężar samców wynosi 27,3 g natomiast samic 27,3 g)^[25].

Biologia

Żyją na wysokościach do 2480 m n.p.m. Zamieszkują stepy na równinach i w niskich górach na wschód od Dniepru i Krymu, aż po północno-zachodni Sinciang^[16].

Norniki towarzyskie żyją, jak wskazuje nazwa, w dużych koloniach które tworzą poligyniczne rodziny. Kopie złożone, płytkie nory z wieloma wejściami i komorami pełniącymi funkcje magazynowe i mieszkalne. Prowadzi głównie podziemny tryb życia, szczególnie latem. Żywi się zbożami i roślinami strączkowymi, jesienią zjada głównie nasiona; okazyjnie może zjadać owady i mięczaki. Rozmnaża się przez cały rok, samice wydają na świat rocznie do pięciu miotów po 6–8 młodych^[16].

Populacja

Nornik towarzyski zamieszkuje bardzo duży obszar, nie są znane zagrożenia dla gatunku jako całości. Odizolowane populacje (jak M. s. gorensis i M. s. astrachanensis) mogą się kurczyć wskutek pustynnienia i nadmiernego wypasu na zamieszkiwanych terenach; zmiany te są jednak odwracalne. Populacje są generalnie stabilne. Liczebność może fluktuować między kolejnymi latami, osiągając szczyt w latach, w których zimy są łagodne, a lato wilgotne. Na terenach rolniczych jest uznawany za jednego z głównych szkodników. Jest uznawany za gatunek najmniejszej troski^[16].

Przypisy

↑ Microtus socialis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 705. (łac.).
↑ J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 403. (łac.).
↑ A. Brants: Het geslacht der muizen door Linnaeus opgesteld, volgens de tegenswoordige toestand der wetenschap in familien, geslachten en soorten verdeeld. Berlin: Akademische Boekdrukkery, 1827, s. 92. (niderl.).
↑ K.A. Satunin. Ueber die Säugethiere der Steppen des nordöstlichen Kaukasus. „Извѣстія Кавказскаго Музея”. 1 (4), s. 117, 1901. (niem.).
↑ С.И. Огнев: Грызуны Северного Кавказа. Ростов-на-Дону: Госиздат, 1924, s. 37. (ros.).
↑ A.I. Argyropulo. Preliminary description of two new Palearctic voles. „Journal of Mammalogy”. 13 (3), s. 268, 1932. DOI: 10.2307/1374005. (ang.).
↑ ^a ^b G.G. Goodwin. Two new mammals from Kazakstan. „American Museum novitates”. 742, s. 2, 1934. (ang.).
↑ G.G. Goodwin. Mammals collected by the Legendre 1938 Iran Expedition. „American Museum novitates”. 1082, s. 8, 1940. (ang.).
↑ С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 387, ryc. 170. (ros.).
↑ ^a ^b Golenishchev i in. 2002 ↓, s. 53.
↑ R.W. Hayman & G.W.C. Holt: List of named forms [Microtus]. W: J.R. Ellerman: The families and genera of living rodents. Cz. 2: Family Muridae. London: British Museum, 1941, s. 607. (ang.).
↑ F. Wang & Y. Ma. A new subspecies of social vole from Xinjiang—Microtus socialis bogdoensis (Rodentia: Cricetidae). „Acta Zootaxonomica Sinica”. 7 (1), s. 112, 1982. (chiń. • ang.).
↑ А.И. Аргиропуло. К правильному названию закавказского вида подрода Sumeriomys Arg. (Microtus, Glires, Mammalia). „Tpуды Азербайджана Микробиологии института”. 5 (1), s. 229, 1935. (ros.).
↑ ^a ^b Golenishchev i in. 2002 ↓, s. 54.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K.K. Tsytsulina K.K. i inni, Microtus socialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-06] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Microtus (Microtus) socialis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 364. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 424, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. Nijhof: Nederlandse namen van de overige Knaagdieren, waaronder alle Muizen. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-11-28]. (niderl.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 31.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 147.
↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 349–350. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

Bibliografia

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
F.N. Golenishchev, O.V. Sablina, P.M. Borodin & S. Gerasimov. Taxonomy of voles of the subgenus Sumeriomys Argyropulo, 1933 (Rodentia, Arvicolinae Microtus) (Таксономия полевок подрода Sumeriomys Argyropulo, 1933 (Rodentia, Arvicolinae, Microtus)). „Russian Journal of Theriology”. 1 (1), s. 43–55, 2002. DOI: 10.15298/rusjtheriol.01.1.03. (ang. • ros.).

[itis-1] Microtus socialis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Pallas-2] P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 705. (łac.).

[Erxleben-3] J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 403. (łac.).

[Brants-4] A. Brants: Het geslacht der muizen door Linnaeus opgesteld, volgens de tegenswoordige toestand der wetenschap in familien, geslachten en soorten verdeeld. Berlin: Akademische Boekdrukkery, 1827, s. 92. (niderl.).

[Satunin-5] K.A. Satunin. Ueber die Säugethiere der Steppen des nordöstlichen Kaukasus. „Извѣстія Кавказскаго Музея”. 1 (4), s. 117, 1901. (niem.).

[Ognev1924-6] С.И. Огнев: Грызуны Северного Кавказа. Ростов-на-Дону: Госиздат, 1924, s. 37. (ros.).

[Argyropulo1932-7] A.I. Argyropulo. Preliminary description of two new Palearctic voles. „Journal of Mammalogy”. 13 (3), s. 268, 1932. DOI: 10.2307/1374005. (ang.).

[Goodwin1934-8] G.G. Goodwin. Two new mammals from Kazakstan. „American Museum novitates”. 742, s. 2, 1934. (ang.).

[Goodwin1940-9] G.G. Goodwin. Mammals collected by the Legendre 1938 Iran Expedition. „American Museum novitates”. 1082, s. 8, 1940. (ang.).

[Ognev1950-10] С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 387, ryc. 170. (ros.).

[CITEREFGolenishchevSablinaBorodinGerasimov200253-11] Golenishchev i in. 2002 ↓, s. 53.

[Ellerman-12] R.W. Hayman & G.W.C. Holt: List of named forms [Microtus]. W: J.R. Ellerman: The families and genera of living rodents. Cz. 2: Family Muridae. London: British Museum, 1941, s. 607. (ang.).

[Wang&Ma-13] F. Wang & Y. Ma. A new subspecies of social vole from Xinjiang—Microtus socialis bogdoensis (Rodentia: Cricetidae). „Acta Zootaxonomica Sinica”. 7 (1), s. 112, 1982. (chiń. • ang.).

[Argyropulo-14] А.И. Аргиропуло. К правильному названию закавказского вида подрода Sumeriomys Arg. (Microtus, Glires, Mammalia). „Tpуды Азербайджана Микробиологии института”. 5 (1), s. 229, 1935. (ros.).

[CITEREFGolenishchevSablinaBorodinGerasimov200254-15] Golenishchev i in. 2002 ↓, s. 54.

[iucn-16] K.K. Tsytsulina K.K. i inni, Microtus socialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-12-06] (ang.).

[Cichocki&inni-17] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Microtus (Microtus) socialis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-12-06].

[Burgin&inni-19] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 364. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-20] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 424, 1904. (ang.).

[Jobling-21] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Nijhof-22] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. Nijhof: Nederlandse namen van de overige Knaagdieren, waaronder alle Muizen. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-11-28]. (niderl.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=61_31]-23] Jaeger 1944 ↓, s. 31.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=177_147]-24] Jaeger 1944 ↓, s. 147.

[Pardiñas&inni-25] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 349–350. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]