Nusret Hızır
Abdülbaki Nusret Hızır | |
|---|---|
| Doğum | 1899 İstanbul,  Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 8 Mart 1980 (81 yaşında) İstanbul,  Türkiye |
| Meslek | Akademisyen |
| Evlilik | Neriman Hızır |
Abdülbaki Nusret Hızır, (d. 1899, İstanbul) - (ö. 8 Mart 1980, İstanbul) Türk eğitimci, akademisyen ve felsefeci.
İlgi alanı dil, mantık, tarih, bilim felsefesi üzerine yoğunlaşmış bir felsefecidir. Bilimle felsefe arasındaki ilişkiyi incelemiş, felsefenin bilimselleşmesi gerektiğini savunmuştur.[1] Hans Reichenbach’ın bilimsel felsefe ve lojistik ekolünün temsilcisi kabul edilir.[2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nusret Hızır, 1899'da İstanbul’da doğdu. İstanbul'da bir Fransız Lisesi'ni bitirdikten sonra Mühendis Mektebi'nde elektrik mühendisliği eğitimine başladı.[3] I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine askere alındı. Savaştan sonra dokuz yıl Almanya’da fizik, matematik, müzik ve felsefe öğrenimi gördü. Bir çok alanda bilgisini artırıp, çok yönlü bir kültür birikimi edindi; ancak hiçbir okuldan mezun olmadı.[3] 1934’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde Hans Reichenbach’ın asistanı oldu. O sırada aynı fakültede görev yapan pedagog Neriman Hilal ile evlendi, bu evlilikten bir oğlu oldu.
Ankara'ya yerleşerek 1937-1942 arasında Türk Tarih Kurumu’nda uzman olarak çalıştı. 1941-1948 arasında dünya klasiklerinin çevrilmesinden sorumlu "Tercüme Odası" adlı kurulda bulundu. Erasmus, Leibniz, Nietzsche gibi bazı düşünürlerin yapıtlarını Türkçeye çevirdi. Hasan Ali Yücel'in teşvikiyle 1942'de dışarıdan doçentlik sınavlarında girdi; "Bünye tahliline ve bu tahlilin Condillac'rn tarih görüşüne tatbikine dair" adlı çalışması ve Buffon ve Lamark hakkında verdiği derslerle, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü'nde öğretim üyesi oldu.[4] 1954 yılında profesör unvanı aldı.
27 Mayıs 1960'tan sonra üniversiteden uzaklaştırılan 147 öğretim üyesi arasındaydı.1962'de yeniden göreve çağrıldığı Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ndeki derslerini ve Türk Tarih Kurumundaki danışmanlığını, 1968 yılında emekliye ayrılana kadar sürdürdü. 1964'te Paris'te Yüksek Öğretmen Okulu'nda (École Normale Supérieure) modern mantık üzerine bir verdi.[4] 1967'de Felsefe Araştırmaları Enstitüsü Müdürü oldu.[4]
Emekli olduktan sonra bir yıl Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda, iki buçuk yıl Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde, bir yarıyıl Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde felsefe ve mantık dersleri verdi. 1971’den ölümüne dek evinde, özel olarak küçük gruplarla derslerini sürdürdü. Türkiye’de mantık ve bilgi felsefi üzerine kurulu bir felsefe anlayışının yerleşmesinde önemli payı oldu. Felsefe dilinin arılaşmasına katkıda bulundu. Olasılık terimini Türkçeye kazandırdı.[3]
1945’te kısa bir süre Ant dergisinde yayımladığı yazılarında faşizmin kaynaklarına ilişkin tezler ileri sürdü.1949-1950’de Yaprak dergisinde çıkan yazılarında ise felsefe kavramlarına açıklık kazandırmaya çalıştı1976’da Felsefe Yazıları’nda topladı ve bu yapıtıyla, 1977’de Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü’nü aldı. 1979 yılında Türkiye Felsefe Kurumu tarafından Onur Başkanı seçildi.
Kısa süren bir hastalıktan sonra 18 Mart 1980'de İstanbul’da öldü.
Felsefe Yazıları kitabında yer almayan diğer yazıları, ölümünden sonra asistanı Füsun Akatlı tarafından derlenerek, Bilimin Işığında Felsefe ve Geride Kalanlar adıyla basıldı. Füsun Akatlı’nın “Çağdaş ve Çağcıl bir Rönesans adamıydı” dediği Hızır, felsefe, mantık, fizik ve matematik dışında, tarih, dil, müzik ve edebiyat alanlarında da büyük bir birikime sahipti.
Yapıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Felsefe Yazıları", 1976
- "Bilimin Işığında Felsefe", 1985 (Ölümünden sonra Füsun Akatlı tarafından derlenen makalelerini içeren kitap.)
- "Geride Kalanlar", 1987 (Ölümünden sonra Füsun Akatlı tarafından derlenen notlarını içeren kitap.)
Çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Leibniz, Metafizik Üzerine Konuşma, (MEB Yayınları, 1949)
- Çin Denemeleri (Derleme / derleyen Wolfram Eberhard), (MEB Yayınları)
- Erasmus, Deliliğe Övgü (Kırmızı Yayınları)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ömer Faik, Anli (2016). "Aydın Sayılı ve Nusret Hızır bağlamında bilim tarihi ve felsefesi perspektifi-Ankara'da kuramsallaşma ve kurumsallaşma" (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi - DTCF Dergisi. 56 (2): 52-77. doi:10.1501/Dtcfder_0000001480. ISSN 2459-0150. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Haziran 2022.
- ^ Karaca, Çağlar (Aralık 2020). "1933 Üniversite Reformu Türkiye'de bir Bilim Felsefesi Geleneği Yaratabildi Mi? Nusret Hızır'ın Felsefesi Odağında Bir Tartışma" (PDF). Bilim İnsanı Dr. Mustafa Eski'ye Armağan Eğitime Adanmış Bir Ömür. ss. 105-123. 2 Haziran 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Uluğ İğdemir (31 Mart 1980), Gerçek Bir Bilim ve Kültür Adamı:Nusret Hızır, Milliyet gazetesi
- ^ a b c Atici, Medar; Biçak, Ayhan; Avci, Fulya; Bayraktar, Levent (30 Temmuz 2013). "Felsefe Hocaları". Felsefe Arkivi (30): 0. ISSN 0378-2816. 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nusret Hızır (1944), Olasılık Kavramının Bilgi İçin Önemi 20 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülte Dergisi Cilt 2, Sayı 5