Przejdź do zawartości

Ohar

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ohar
Tadorna tadorna[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

kaczki

Plemię

Tadornini

Rodzaj

Tadorna

Gatunek

ohar

Synonimy
  • Anas tadorna Linnaeus, 1758[2]
  • Anas familiaris Boie, 1822[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie lęgowym

     siedliska całoroczne

     zimowiska

Ohar[5], podgorzelec[6], kaczka norowa[6] (Tadorna tadorna) – gatunek średniego, przeważnie wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje Eurazję: wybrzeża Morza Północnego, Bałtyku i Morza Śródziemnego oraz pas od Morza Czarnego do północno-wschodnich Chin. W krajach na zachodnie i południu Europy oraz na Bliskim Wschodzie ohar jest ptakiem przeważnie osiadłym, w pozostałej części zasięgu – wędrownym. Zimuje w zachodniej i południowej Europie nad Morzem Śródziemnym, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, subkontynencie indyjskim i we wschodnich Chinach. Latem, podczas pierzenia, największe stada spotyka się na wybrzeżu Morza Północnego między ujściami Łaby i Wezery.

W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na wybrzeżu oraz w dolinach największych rzek, w tym Wisły i dolnej Odry wraz z przyujściowym odcinkiem Warty[7]. Dawniej gniazdował tylko na wybrzeżu, pierwsze lęgi w głębi kraju stwierdzono w latach 1972, 1989 i 1990; w kolejnych latach liczebność populacji na wybrzeżu malała, a w głębi lądu rosła i obecnie (2020) ta druga jest nieco wyższa[7]. W latach 2008–2012 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 110–150 par[8], w 2020 roku na 100–120 par[7]. Przelatuje w marcu–kwietniu i październiku–listopadzie. Na Helu znajdują się jego najstarsze lęgowiska.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Anas tadorna. Jako miejsce typowe wskazał wybrzeża Europy[3][9][10]; w 1761 roku w Fauna Svecica ograniczył je do Szwecji[3][9]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Tadorna[5][11]. Nie wyróżnia się podgatunków[9][11].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Wygląd
Barwne upierzenie pozwala na jego łatwą identyfikację. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, samiec jest jedynie nieco większy. U nasady dzioba w okresie godowym samiec ma czerwoną narośl, zaś samica biały pas (obrzeżenie). Oprócz tego samica ma brunatną plamę na brzuchu i białe obrzeżenie rudego pasa na piersi. Poza tym obie płcie ubarwione jednakowo. Głowa i górna część szyi czarna z zielonym połyskiem (u samicy bardziej czarnobrązowa), dolna część szyi, spód ciała i grzbiet biały. W poprzek piersi biegnie szeroki, kasztanowobrązowy pas, wzdłuż piersi – czarny. W szacie spoczynkowej obie płci są jeszcze bardziej podobne, tylko samiec ma słabo zaznaczony pas wzdłuż piersi. Młode mają wierzch ciała brązowoszarawy, a spód brudnobiały. Upierzenie dorosłych osiągają jednak dopiero po 3 latach. Na skrzydle rudo-zielone lusterko.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 58–67 cm[9]
długość skrzydła 28–36 cm[12]
rozpiętość skrzydeł 110–133 cm[9]
masa ciała samic 562–1250 g, samców 830–1500 g[9].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]
Jaja ohara z kolekcji muzealnej
Stadko piskląt ohara
Biotop
Preferuje wybrzeża mórz i słonych jezior przymorskich o piaszczystym wybrzeżu z rzadką roślinnością wydmową. W głębi lądu występuje na jeziorach słonych i słonawych na stepach lub półpustyniach, w Azji także na rzekach i słodkowodnych bagnach[4]. W okresie przelotów widuje się go w głębi lądu na stawach i dużych rzekach.
Gniazdo
Zazwyczaj znajduje się w jamie wykopanej przez samicę lub w norze króliczej, borsuczej albo lisiej[13] o głębokości do 4 m. Duża lisia nora może być zajęta przez 5 samic równocześnie. W przypadku braku nory zakłada lęg na powierzchni ziemi, dość często w rozbitych bunkrach, opuszczonych budowlach, szczelinach skalnych i starych grobach lub między kamieniami. Rzadziej gniazduje w dziuplach drzew i gęstych krzewach. Gniazdo może znajdować się do 3 km od brzegu. Jeśli jest to nora, to wysłana jest tylko puchem. Ohar wraca na tereny lęgowe parami w lutym i marcu.
Jaja
Jeden lęg w roku. Samica składa 6–18 kremowobiałych jaj[12]. Wysiaduje je sama, jednak dopiero po zniesieniu ostatniego.
Wysiadywanie
Jaja są wysiadywane przez okres 27 do 29 dni przez samicę, podczas gdy samiec znajduje się w pobliżu gniazda, czasem nawet pilnuje wejścia do nory[12].
Pisklęta
Opiekę nad młodymi sprawują oboje rodzice. Zaraz gdy pisklęta wyklują się i wyschną, rodzice prowadzą je nad wodę. Młode mają biały puch w ciemnobrunatne plamy.
Pożywienie
Głównie drobne bezkręgowce uzupełnione roślinami (szczególnie wodorostami). Żeruje na lądzie lub w płytkiej wodzie, gdzie gruntuje. Młode potrafią nurkować. Młode żywią się drobnymi robakami, skorupiakami, mięczakami, owadami wodnymi i rybami; tylko wyjątkowo jest to pokarm roślinny.
Głos ohara nagrany w hrabstwie Devon w Anglii
Toki
Podczas toków można zobaczyć zacięte gonitwy, wzajemne czyszczenie sobie piór i synchroniczne potrząsanie głowami.
Głos
Można usłyszeć jego szybkie „ga ga ga”, a w okresie godowym samiec wydaje gwiżdżące odgłosy „rhio”.

Status i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody ohar nieprzerwanie od 1988 roku klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 625–750 tysięcy osobników (czyli około 415–500 tysięcy osobników dojrzałych płciowo). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[14]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sklasyfikowany został jako gatunek narażony (VU)[7].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Tadorna tadorna, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Carboneras 1992 ↓, s. 592.
  3. a b c D. Lepage: Common Shelduck Tadorna tadorna. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-19]. (ang.).
  4. a b c Tadorna tadorna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tadornini Reichenbach, 1849-50 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-07].
  6. a b ohar, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-11-09].
  7. a b c d Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  8. T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015. 
  9. a b c d e f Ch. Carboneras & G.M. Kirwan: Common Shelduck (Tadorna tadorna), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.comshe.01. [dostęp 2021-05-08]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  10. K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 122 (łac.).
  11. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
  12. a b c Busse i in. 1991 ↓, s. 18.
  13. Makatsch Wolfgang: Ptak i gniazdo, jajo, pisklę, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957, s. 93
  14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
  • Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
  • Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]