Okręt hydrograficzny

ORP "Heweliusz" (po lewej) i ORP "Bałtyk" przy pirsie w Porcie Wojennym Gdynia

Okręt (statek) hydrograficzny – statek lub okręt specjalny służący do prowadzenia badań i pomiarów hydrograficznych, a także oceanograficznych i hydrologicznych akwenów. Wyniki tych badań służą tradycyjnie przede wszystkim do tworzenia map morskich i locji, wyznaczania torów wodnych i oznakowania płycizn oraz stawiania znaków nawigacyjnych, zarówno dla celów ruchu okrętów wojennych, jak i dla celów cywilnych. Nowoczesne statki hydrograficzne i szerzej, oceanograficzne, służą także do prowadzenia badań naukowych mórz i oceanów oraz poszukiwania podmorskich złóż surowców. Okręty hydrograficzne są eksploatowane przez służby hydrograficzne marynarek wojennych państw, a statki głównie przez służby państwowe.

Podstawowym sposobem prowadzenia pomiarów hydrograficznych są prace sondażowe, obecnie dokonywane za pomocą echosond. Nowoczesne okręty hydrograficzne posiadają ponadto odpowiednie różnorodne wyposażenie badawcze i pomiarowe oraz laboratoria, często także posiadają kutry hydrograficzne lub motorówki sondażowe. Okręty hydrograficzne posiadające bogate wyposażenie specjalistyczne używane są także często do naukowych zadań cywilnych.

Jednym z największych budowniczych okrętów hydrograficznych była Polska, która była głównym budowniczym jednostek tej klasy na potrzeby państw dawnego Układu Warszawskiego. Od lat 60. do 80. XX wieku w Stoczni Północnej w Gdańsku zbudowano kilkadziesiąt okrętów hydrograficznych dla ZSRR i innych państw socjalistycznych. Były wśród nich jednostki projektu: 870 (kod NATO: 'Kamenka'), 871 ('Biya'), 860 ('Samara'), 861 ('Moma'), 862 ('Yug'), 872 ('Finnik'), 874 ('Modified Finnik'). Ponadto, Stocznia Szczecińska budowała zbliżone co do przeznaczenia okręty oceanograficzne projektu 850 (kod NATO: 'Nikolay Zubov'), 852 ('Akademik Krylov') i 873 ('Sibirykov').

Używane w Polsce okręty hydrograficzne

• przed II wojną światową:
  • ORP "Pomorzanin" (1920-31)
  • ORP "Pomorzanin" (II) (1931-39)

• po 1945 roku:
  • ORP "Żuraw" (1948-71, od 1951 nosił nazwę: ORP "Kompas")
  • ORP "Bałtyk" (1954-82)
  • ORP "Kopernik" (1971-2005)
  • ORP "Heweliusz" i ORP "Arctowski" (1982-)

Bibliografia

• JarosławJ. Ciślak JarosławJ., Polska Marynarka Wojenna 1995, Warszawa: „Lampart”, 1995, s. 127-130, ISBN 83-86776-08-0, OCLC 316544451 .