Okręty podwodne typu VII

Okręty podwodne typu VII

U-995, zamieniony na muzeum
Kraj budowy	III Rzesza
Zbudowane	około 700
Użytkownicy	Kriegsmarine Po wojnie: Norweska KMW Royal Navy Marine nationale Armada Española (ex-U-573)
Służba w latach	1936–1970 (U-573)

Typ VIIC.

Typ VII – seria kilku typów niemieckich okrętów podwodnych z okresu II wojny światowej. Potoczne określenie serii U-Bootów, nigdy w rzeczywistości nieistniejącego typu VII. Wszystkie jednostki serii VII, błędnie nazywanej przez niektórych autorów „typem VII”, należały w Kriegsmarine do odrębnych, różniących się od siebie konstrukcyjnie typów VIIA, VIIB, VIIC, VIID, VIIE oraz VIIF.

Typ VIIA

Wywodzący się bezpośrednio z udanego typu UB III (budowanego w latach I wojny światowej). Pierwsze próby nowego projektu: zbudowane dla Finlandii okręty typu Vetehinen oraz U-27, potwierdziły bardzo dobre parametry modelu. Typ VIIA (oznaczenia literowe pojawiły się później w celu odróżnienia kolejnych projektów) był jednostką półtorakadłubową ze zbiornikami balastowymi wewnątrz kadłuba. Okręt posiadał zdolność do błyskawicznego zanurzenia – głębokość 20 m osiągał w 50 sekund. Posiadał 4 wyrzutnie torped (dziobową, dwie burtowe i rufową) i zabierał 11 torped. Rufowa wyrzutnia umieszczona była w kadłubie lekkim i można jej było użyć tylko w wynurzeniu (i nie można było przeładowywać).

Do służby w latach 1936–1937 wprowadzono 10 okrętów: U-27, U-28, U-29, U-30, U-31, U-32, U-33, U-34, U-35, U-36.

Typ VIIB

Profil modelu U-47 „Günther Prien”, typu VIIB

Wyniki prób oraz wnioski z ćwiczeń załóg pierwszych okrętów doprowadziły do przygotowania projektu nowego okrętu typu VII. Największym mankamentem był zbyt duży promień skrętu w zanurzeniu. Zaradzono temu dodając drugą płetwę steru. Podwójny ster umieszczono za śrubami. Na miejsce zwolnione w kadłubie sztywnym przeniesiono rufową wyrzutnię torpedową, a w jej miejscu w kadłubie lekkim można było przechowywać dodatkowe 2 torpedy. Zwiększono zasięg (dwa zbiorniki bunkrowe) oraz prędkość maksymalną (sprężarka). Dzięki zwiększeniu zbiorników balastowych okręty tego typu mogły zanurzyć się na głębokość 20 m już w 30 sekund.

Do służby wprowadzono 24 jednostki tego typu (U-45, U-46, U-47, U-48, U-49, U-50, U-51, U-52, U-53, U-54, U-55; U-73, U-74, U-75, U-76; U-83, U-84, U-85, U-86, U-87; U-99, U-100, U-101, U-102).

Typ VIIC

U-52 typu VIIB

U-50 typu VIIB podczas II wojny światowej

U-100 typu VIIB w 1940 roku

Ładowanie torpedy na jeden z okrętów podwodnych serii VII, 22 grudnia 1939 roku

Poddający się U-1023, należący do typu VIIC/41, w porcie w Plymouth w maju 1945 roku

Głównym celem stawianym przed projektantami nowej wersji okrętu było „znalezienie” miejsca na nowe wyposażenie elektroniczne – aktywnego sonaru S-Gerät. Przedłużenie kadłuba o jedną wręgę (60 cm) umożliwiło nie tylko zainstalowanie nowej aparatury, lecz także na powiększenie zbiorników paliwowych (zwiększenie zasięgu) oraz dołożenie kolejnych zbiorników szybkiego zanurzania. Maksymalna głębokość zanurzenia wynosiła 280 m, w praktyce kadłub pozwalał na osiągnięcie większych głębokości.

Do służby weszło 568 jednostek tego typu.

Dowództwo przeprowadziło (raczej nieudaną) próbę zmodyfikowania kilku jednostek tego typu na tzw. U-flak (przeciwlotnicze U-Booty). U-441, U-256, U-621 i U-951 uległy modyfikacjom – na pokładzie zainstalowano 2 poczwórne działka plot. Flakvierling oraz eksperymentalne działko automatyczne 37 mm. Celem tych modyfikacji było przystosowanie okrętów do służby eskortowej w Zatoce Biskajskiej. U-flak miały eskortować inne okręty podwodne przechodzące przez zatokę na powierzchni, z pełną prędkością. Eksperymentowano nawet, bez powodzenia, z baterią 86 mm rakiet przeciwlotniczych odpalanych z zanurzenia.

Zmodyfikowanym U-flak ograniczono zapasy paliwa i torped (tylko 5 torped załadowanych do wyrzutni) celem zmieszczenia obsługi dodatkowych działek plot. Jednostki tego typu nie sprawdziły się – bez względu na siłę ognia przeciwlotniczego, były zbyt podatne na ogień z działek samolotów. W czasie 6 misji zmodyfikowane U-flak zestrzeliły tylko dwa samoloty. Pół roku po rozpoczęciu eksperymentu, w listopadzie 1943 roku, zmodyfikowane jednostki przezbrojono i przeznaczono do prowadzenia normalnych działań bojowych.

Zobacz: Lista okrętów podwodnych typu VII C

Typ VIIC/41

Wciąż udoskonalane metody walki aliantów z U-Bootami wymuszały zmiany w projekcie VIIC: większą prędkość nawodna, grubszy kadłub sztywny (na poszycie użyto arkuszy stali o grubości 2,15 cm) umożliwiający głębsze zanurzanie się. Zmieniono także kształt dziobu w celu zmniejszenia oporów. Takie kosmetyczne zmiany pozwoliły stoczniom budującym standardowe VIIC na prostą zmianę projektu i szybkie wdrożenie nowego podtypu okrętu. Uzbrojenie i napęd nowych okrętów nie zmieniły się.

Pierwsze jednostki typu VIIC/41 weszły do służby w 1943 r., ogółem zbudowano 91 jednostek tego typu. U-995 przetrwał do dzisiaj. Po zakończeniu powojennej służby w norweskiej flocie, został zakupiony (za symboliczną markę) przez swojego ostatniego dowódcę Hansa-Georga Hessa i stał się okrętem-muzeum w Laboe.

Zobacz: Lista okrętów podwodnych typu VII C/41

Typ VIIC/42

Przewidywano dalsze modyfikacje projektu. Takie jak zastosowanie dodatkowej sprężarki, znacznie zwiększającej moc silników, osiągając w ten sposób zasięg 12600 Mm przy prędkości marszowej 10 węzłów, oraz szybkość większą o 0,9 w. niż w typie VIIC/41, która miałaby wynosić 18,6 w. Poszerzenie do 6,9 m oraz wydłużenie do 68,7 m kadłuba zewnętrznego jak również zwiększenie średnicy kadłuba sztywnego do 5 m, który miałby pomieścić dodatkowe wyposażenie oraz większe zbiorniki paliwa. Zastosowanie do budowy kadłuba wysokogatunkowej stali pancernej o grubości 28 mm pozwoliłoby na zwiększenie maksymalnego zanurzenia do oszołamiającej jak na tamte czasy głębokości 500 metrów. Projekt przewidywał też umieszczenie w nowym opancerzonym kiosku dwóch peryskopów, zwiększenie liczby przewożonych torped do 16, 3 dodatkowe sprężarki do szybszego napełniania zbiorników balastowych, udoskonalone chrapy, pompy o zwiększonej wydajności, system ogrzewania oraz wentylacji przedziałów, lodówki do przechowywania żywności, oraz wiele innych innowacji.

Na wiosnę 1943 zakontraktowano w stoczniach budowę 164 jednostek tego typu. Pierwsze okręty miały opuścić pochylnie we wrześniu 1944 roku. Wkrótce po rozpoczęciu prac 30 września 1943 dowództwo wydało decyzję o wstrzymaniu budowy, która 6 listopada 1943 roku zatrzymała pracę przy budowie. Kontrakty zostały anulowane na rzecz nowego okrętu typu XXI. Ostatecznie budowę okrętów typu VIIC/42 anulowano 22 lipca 1944 roku.

W momencie anulowania kontraktu, żaden okręt nie był na tyle skończony, aby mógł być włączony do służby.

Typ VIIC/43

Projekt oznaczony symbolem VIIC/43 przewidywał zwiększenie możliwości bojowych w związku z coraz trudniejszą sytuacją U-Bootów w walkach z aliantami. Modyfikacje dotyczyły zmian w uzbrojeniu, przewidywano zamontowanie sześciu dziobowych wyrzutni torped (dwie kolumny po trzy wyrzutnie) oraz czterech rufowych (dwie podwójne kolumny). Projekt jednak został zarzucony na rzecz nowych okrętów typu XXI.

Typ VIID

Ten typ zaprojektowany w latach 1939–1940 w oparciu o projekt jednostek typu VIIC i wprowadzony 1941-1942 miał spełniać rolę podwodnego minowca. Za kioskiem dodano dodatkową prawie 10 metrową sekcję zawierająca pięć pionowych pojemników na miny (każdy na 3 sztuki). Tak znaczne wydłużenie okrętu znacznie poprawiło zasięg zmniejszając jednak prędkość.

Do służby wprowadzono 6 jednostek tego typu: U-213, U-214, U-215, U-216, U-217, U-218. Nowe realia walki uwydatniły małą przydatność min. Wymienione jednostki przeznaczono do normalnej służby bojowej.

Typ VIIE

Kompletne plany jednostki typu VIIE nigdy nie powstały. Plan jego budowy powstał wraz z pracami nad nowym rodzajem ultralekkiego silnika Deutz V-12. „Zaoszczędzoną” masę miano spożytkować na zwiększenie grubości ścian kadłuba. Fiasko testów nowego silnika spowodowało jednak, że projekt zarzucono.

Typ VIIF

Zaprojektowany w 1941 roku nowy rodzaj jednostki oznaczony jako typ VIIF miał służyć jako transportowiec torped. Podczas projektowania skorzystano z doświadczeń budowy okrętów typu VIID. Za kioskiem dodano ponad 10 metrową sekcję, w której mieściło się 25-27 dodatkowych torped. Korzystając z dodatkowego miejsca powiększono także zbiorniki paliwa. W projekcie tym powiększono także średnicę kadłuba.

Po dużych opóźnieniach do służby wprowadzono w 1943 roku 4 jednostki tego typu: U-1059, U-1060, U-1061, U-1062. Jednak ze względu na znaczne skrócenie zasięgu patroli U-Bootów, zadania dla nowych okrętów zdezaktualizowały się. Wykorzystywano je zatem do transportowania materiałów i surowców z baz w Norwegii.

Dane techniczne

		typ VIIA	typ VIIB	typ VIIC	typ VIIC/41	typ VIIC/42	typ VIID	typ VIIF
Wyporność	na powierzchni	626 t	753 t	769 t	769 t	999 t	965 t	1083 t
	w zanurzeniu	725 t	857 t	871 t	871 t	1050 t	1080 t	1181 t
Wymiary	długość	64,51 m	66,5 m	67,1 m	67,1 m	67,3 m	76,6 m	77,63 m
	szerokość	5,85 m	6,20 m	6,20 m	6,20 m	6,80 m	6,38 m	7,30 m
Zanurzenie		4,37 m	4,74 m	4,74 m	4,74 m	5 m	5,01 m	4,91 m
Moc napędu	na powierzchni	2320 KM	3200 KM
	w zanurzeniu	750 KM	750 KM
Prędkość	na powierzchni	17 w.	17,9 w.	17,7 w.	17,7 w.	18,6 w.	16,7 w.	17,6 w.
	w zanurzeniu	8 w.	8 w.	7,6 w.	7,6 w.	7,6 w.	7,3 w.	7,9 w.
Zasięg	na powierzchni	6200 Mm (10 w.)	8700 Mm (10 w.)	8850 Mm (10 w.)	9000 Mm (10 w.)	10000 Mm (12 w.)	11200 (10 w.)	14700 Mm (10 w.)
	w zanurzeniu	90 Mm (4 w.)	90 Mm (4 w.)	80 Mm (4 w.)	80 Mm (4 w.)	80 Mm (4 w.)	69 Mm (4 w.)	74 Mm (4 w.)
Załoga		48-56	48-56	44	44	44	44	46
Uzbrojenie	wyrzutnie torped	5
	artyleryjskie	88 mm SK C/35 (zapas 250 pocisków)
	plot.	działko 20 mm typu C/30 (zapas 4380 pocisków)					1 37 mm i 2xII 20 mm
Zapas torped		11 szt.	14 szt.	14 szt.	14 szt.	16 szt.	12 szt.	14 szt.
Miny		33 TMB lub 22 TMA		39 TMB lub 26 TMA				brak

Bibliografia

• David Westwood: Type VII U-Boat. London: Conway Maritime Press, 1984. ISBN 0-85177-314-1. Brak numerów stron w książce
• Marek Kryształowicz: U-Boot VII: vol. 1. Gdańsk: Wyd. AJ-Press, cop. 2006. ISBN 83-7237-173-3. Brak numerów stron w książce