Orlando (Florida)

Orlando
	Ameriketako Estatu Batuetako hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Ameriketako Estatu Batuak
Estatua	Florida
County of Florida	Orange konderria
Alkatea	Buddy Dyer (en)
Izen ofiziala	City of Orlando
Posta kodea	32825
FIPS kodea	12-53000
Geografia
Koordenatuak	28°32′01″N 81°23′12″W / 28.5336°N 81.3867°W
Azalera	308,41 km²
Altuera	34 m
Mugakideak	Eatonville eta Winter Park
Demografia
Biztanleria	307.573 (2020ko apirilaren 1a); 27.316 (2017)
Dentsitatea	997 bizt/km²
Etxebizitzak	113.238
Informazio gehigarria
Sorrera	1875eko uztailaren 31 (juliotar egutegia)
Telefono aurrizkia	321, 407
Ordu eremua	UTC−05:00
Hiri senidetuak	Curitiba, Reykjanesbær, Guilin, Monterrey, Sena eta Marne, Tainan, Urayasu (en) eta Valladolid
	cityoforlando.net eta visitorlando.com

Artikulu hau Floridako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Orlando (argipena)».

Orlando hiria Orange konderriaren egoitza da eta izen bereko gune metropoliarraren hiri zentrala da, baita Erdialdeko Florida bezala ezagutzen den eskualde buru ere, AEBetako hegoekialdean dagoen Florida estatuan. 2000ko Estatu Batuetako erroldaren arabera, hiriak urte horretan 185.951 biztanle zituen (biztanleria gune metropoliarrean 1.644.561ekoa zen). 2003an eginiko biztanleriaren errolda lokal batek emaitza bezala 199.336 biztanle eman zituen hirian eta 1,8 milioi gune metropoliarrean. Floridako seigarren hiririk handiena da eta kostalderik ez duen hiririk handiena. Gainera, estatuko hirugarren gune metropoliarraren buru da, Miami-Fort Lauderdale eta Tampa-San Petersburgoren ondoren.

Hiria nagusiki bere atrakzio turistikoengatik da ezaguna, batez ere Walt Disney World Resort ospetsuagatik. Beste atrakzio batzuen artean SeaWorld eta Universal Orlando Resort daude. Orlando hiriaren erdigunea, Downtown Orlando bezala ezagunagoa, etengabe berregituratu da, atrakzio turistiko nagusietatik urrun dagoen arren. Orlando Sentinelen egoitza da, estatuko egunkaririk handienetako bat, baita Orlando Magicena ere, NBAko saskibaloi talde profesionala dena.

Gaur egungo alkatea Buddy Dyer da.

Historia

Historialari batzuk Orlando izena 1836 inguruan datatzen dute, Orlando Reeves izeneko soldadu bat ustez inguru hartan hil zenean, Seminola indiar tribuaren aurkako gerran. Baina, dirudienez, aipaturiko Orlando Reevesek handik 48 kilometro iparraldera zegoen plantazio batean lan egiten zuen eta lehen biztanleek bere izena zuhaitz batean zizelkatua ikusi zuten, eta hilobi baten kokapena zela uste izan zuten. Guneari "Orlandoren hilobia" izena eman zioten, eta ondoren soilik "Orlando".

Denbora askoan Orlando landagune bat izan zen, non aktibitate ekonomiko nagusia abeltzaintza zen. XIX. mendearen azken laurdenean Floridako estatuan zitrikoen ekoizpenaren zati garrantzitsu bilakatu zen, 1895ean hotz bolada batek plantazio asko suntsitu zituen arte, bertako biztanle asko hegoalderago joan behar izatea eragin zuena.

Espainiar-amerikar gerran zehar, Orlando Floridako kostalderik gabeko probintziarik handiena bihurtu zen.

Bigarren Mundu Gerraren garaian, armadako soldadu kopuru bat gaur egun Orlandoko nazioarteko aireportuak hartzen duen gunean ezarri zen. Ofizial hauetako batzuk gelditu eta bertan bizitzen jarri ziren. 1956an, Martin Marietta (gaur egun Lockheed Martin) konpainia aeroespazial eta defentsakoak bertan ezarri zuen egoitza bat.

Orlandoren ekonomiako gertakaririk garrantzitsuena 1965ean gertatu zen, Walt Disneyk Walt Disney World Resorta eraikitzeko planak iragarri zituenean. Parke tematiko ospetsuak bere ateak 1971n ireki zituen, Orlandoko gune metropoliarrean hazkuntza ekonomiko eta demografiko bat abiaraziz, Orange, Seminole, Osceola eta Lake konderrietan zehar hedatzen dena. Ondorioz, turismoa bihurtu zen Orlandoren ekonomiaren ardatz nagusi.

2004an Charley, Frances eta Jeanne urakanek hiria jo zuten, kalte anitz eta uholdeak eraginez, hiriko turismoari kalte handiak eraginez.

Klima

Orlandok klima azpitropikala du, tenperatura izozte puntutik jaistea oso arraroa delarik. Ia ez du sekula elurrik egiten. Tenperaturarik altuena 38 °Ctakoa izan da (100 °F), 1998ko uztailak 3an izan zena azken aldiz. Tenperaturarik baxuena, aldiz, 10 °Ctakoa (19 °F), 2010eko urtarrilak 20an izan zena azken aldiz. Erregistratutako azken elurtea 2010eko urtarrilak 9an izan zen.

Bataz beste, urtero, 1198,1 mm³ko euria egiten du. Urtaro euritsuak ekainetik irailerarte irauten du sarri gertatzen diren ekaitzekin. Urtaro lehorrak, berriz, abendua eta maiatza bitartean irauten du, honen ondorioz noiz behinka basoetan suteak gertatzen direlarik.

Datu klimatikoak (Orlando, 1981–2010)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	31	32	33	36	38	38	38	38	37	35	32	32	38
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	22	23	26	28	31	33	33	33	32	29	26	23	28
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	10	11	13	16	19	22	23	23	23	19	15	11	17
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7	-3	-4	3	9	16	18	18	13	6	-2	-7	-7
Euria (mm)	60	60	96	65	88	193	185	181	154	84	55	66	1285.2
Euri egunak (≥ 0.01 in)	6.6	6.8	7.4	6.1	7.5	15.6	16.3	16.6	13.2	8.0	6.3	6.6	117
Iturria: http://www.nws.noaa.gov/climate/xmacis.php?wfo=mlb NOAA

Autopistak

Bertako errepide nagusia Interstate 4 da, Florida Turnspike zeharkatzen duena, hau aldi berean beste autopista garrantzitsu bat delarik. Biak Florida hegoaldetik abiatzen dira.

Easte-West Expressway (SR 408) delakoa 2005etik hobetua izaten ari da errail gehigarri eta hormigoizko harresiak eraikiz eta diseinu hobekuntzak eginez.

Ekonomia

Orlandoren ekonomiaren zati handi bat turismo industriarekin lotua dago. Orlandoko nazioarteko aireportua munduko aktiboenetako bat da. Konbentzioen industriak ere paper garrantzitsu bat du atrakzioen hurbiltasunaren ondorioz. Orange Konderriko Konbentziogunea Estatu Batuetako multzorik handienetako bat da.

Turismoaz gain badaude beste industria batzuk ere, eskulangintza lantegi ugarien presentziarekin. Lockheed Martinek aeronautika eta teknologia altuko ikerketetarako instalakuntza handi bat du Orlando NASAren Kennedy Espazio Guneagandik gertu egotearen ondorioz. Gune honetan bertan 1970eko hamarkadatik eta 1980ko hamarkadatik dauden hardware eta software konpainia asko ere badaude, IBM kasu. Korporazio handientzako bulego multzo handiak estatuarteko autopistaren korridorean zehar garatu dira, Orlando iparraldean, nagusiki Maitland, Lake Mary eta Heathrown.

Euren egoitza edo presentzia esanguratsu bat Orlandon duten konpainietako batzuk jarraian ikus daitekeen zerrendan agertzen direnak dira:

AirTran Airways
Albertsons
B.I.B. Consultants, Inc.
EA Games
IBM
Lockheed-Martin
Loews Hotels
Marriott International
Nickelodeon Studios
Oracle Corporation
Publix Supermerkatuak
Siemens AG, Siemens Westinghouse
Sprint Corporation
SunTrust Bank
Tupperware Corporation
Universal Studios
Westgate Resorts
World Wrestling Entertainment (WWE)

Turismoa

Turismoa hiriko aktibitate ekonomikorik garrantzitsuenetako bat da. Turismoa Orlandoren inguruetan milioika dolarretan baloratua dago. Barneko zein nazioarteko turismoa 2004an 48 milioi bisitarikoa izan zen.

Orlandoko atrakzio turistiko gehienak parke tematikoen inguruan daude. Walt Disney World da atrakziorik nagusiena, Magic Kingdom, Disney Hollywood Studios, Epcot, Animal Kingdom atrakzio parkeez eta Blizzard Beach eta Typhoon Lagoon ur parkeek osatua. Universal Studiosen parkeak eta ur bizitzari dedikaturiko Sea World parkea ere aurki daitezke beste batzuen artean.

Unibertsitateak

Hezkuntza aurreratuko beste instituzio batzuen artean, Orlandoren metropoliar gunea Floridako Unibertsitate Zentralaren egoitza da, Estatu Batuetako seigarren unibertsitaterik handiena.

Kirolak

Orlando Magic da bertako kirol talderik garrantzitsuena. NBAko taldea da 1989tik. Amway Centerren jokatzen ditu etxeko partidak.
Orlando Jai Alai frontoia Fern Parken. Zesta puntako euskal herritar pilotariek bertan jokatzen dituzte partidak Estatu Batuetara joaten direnean, Dania eta Miamikoetaz aparte.

Etxeorratzak eta beste eraikin batzuk

Osasuna

Honako hauek dira Orlandon eta inguruetan topa daitezkeen osasun zentruetako batzuk:

Jatetxeak

Entretenimendua, telebista eta zinea

Natura

Eola lakua

Gune metropoliarreko udalerriak

Ipar-mendebaldean

Iparraldean

Ipar-ekialdean

Ekialdean

Hego-ekialdean

Hegoaldean

Hego-mendebaldean

Mendebaldean

Hiri senidetuak

Sena eta Marne, Urayasu eta Anaheim Disneyren parke tematikoen bidez lotuta daude Orlandorekin. Disneyland Resort Paris, Disneyland Resort eta Tokyo Disneyland hurrenez hurren.

Ikus, gainera

Wrestlemania 24

Erreferentziak

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Orlandoko alkatetzaren webgune ofiziala gaztelaniaz
(Ingelesez) Orlandoko alkatetzaren webgune ofiziala

Datuak: Q49233
Multimedia: Orlando, Florida / Q49233