Otočki keltski jezici
| Otočki keltski jezici | |
|---|---|
| Insular Celtic languages | |
| Države |  UK Irska Francuska |
| Jezična porodica | Indoevropski jezici
|
| Jezični kodovi | |
| ISO 639-1 | – |
| ISO 639-3 | – |
 | |
Otočki keltski jezici (engleski: Insular Celtic languages) je kolektivni naziv za sve keltske jezike koji su govorili na Britanskim otocima i u Bretanji na sjeverozapadu Francuske.[1]
Oni se dijele u dvije grupe - gelsku i britonsku. Gelski jezik (ili Goidelik, od staroirskog - Goídel - "Irac" ili Gaelski od Gael, moderni oblik iste riječi) bio je jedini jezik koji se govorio u Irskoj u 5. vijeku, kada započinje historijsko znanje o tom otoku]].[1]
Kelti su se najvjerovatnije u dva vala selili na Britanske otoke, Prvi val kolonizirao je Irsku oko 500. pne.). Tako je nastao gelski. Kolonisti prvog vala su se kasnije počeli seliti u Škotsku i na otok Man. Drugi val naseljavanja obuhvatio je Jugozapadnu Englesku i Walesu, a kasnije i Bretanju. Tako je nastao britonski jezik.[2]
Invazija Anglosaksonaca na Britaniju u 5. vijeku, natjerala je britanske Kelte da se povuku prema zapadu i sjeveru u izolaciju. što je tadašnjim britonskim dijalektima omogućilo da postanu posebni jezici. Tako se u Cornwallu i Devonu razvio kornijski, a u Walesu velški.[2]
Danas postoji šest živih otočnih keltskih jezika[2] , koji se govore po Britanskim otocima; Britaniji, Irskoj, Otoku Manu i na sjeverozapadu Francuske u Bretanji.[3]
U gelske jezike spadaju; irski, škotski gelski i manski jezik. Škotski gelski i manski nastali su nakon Irske kolonizacije koja je započela u to doba. Postojale su i važne kolonije gelskih govornika po Walesu, ali ni jedan trag njihova jezika nije preživio osim nekoliko natpisa.[1]
Manski je varijanta gelskog koji se govori na otoku Man. Posljednji izvorni govornik manskog umro je 1974., ali danas mnogi taj uče jezik, a postoje i snimke izvornih govornika. Irski i Škotski gelski su oboje još uvijek živi jezici, iako nemaju puno govornika. Uz ljude koji žive u Irskoj i Škotskoj, tu su i emigranti u kanadskoj Novoj Škotskoj. Na Irskom ima dosta srednjovjekovnih manuskripta, među njima i irski nacionalni ep Táin Bó Cúailnge uz ostale irske mitove, pjesme i priče.[3]
A na Škotskom gelskom sačuvano je nekoliko srednjovjekovnih misa.[3]
Britonski čine drugu granu otočnih keltskih jezika, koja se dijeli na; velški, kornijski i bretonski jezik. Velški jezik još uvijek ima dosta govornika po Walesu. Posljednji govornik kome je Kornijski jezik bio materinji umro je krajem 18. vijeka, ali danas u Cornwallu postoji veliki broj ljudi koji se trude naučiti taj jezik.[3] I bretonski jezik je još uvijek živi jezik, kog govore malobrojni potomci britanskih Kelta u francuskoj u Bretanji, koji su se tamo preselili prije više od hiljadu godina.[3]
Na velškom nema toliko puno sačuvanih srednjovjekovnih manuskripta, ali je zato suvremena literatura na velškom prilično živahna.[3]
Britonski dijalekt danas klasificiran kao - kambrijski jezik, zadržao se u zapadnim graničnim područjima između Engleske i Škotske, sve do možda 10. vijeka, ali se danas o njemu gotovo ništa nezna.[1] U kraju koji je danas poznat kao Wales, jedna varijanta britonskog danas znana kao Velški jezik zadržala se kao dominantni jezik sve do 19. vijeka. Jedan džep britonskog preživio je u Cornwallu sve do kraja 18. vijeka. Emigranti iz tog kraja tokom 5. i 6. vijeka prenijeli su britonski na evropski kontinent, osnovavši koloniju na sjeverozapadu Francuske - Bretanju.[1]
Gelske jezike često nazivaju Q-keltski jer koriste glas - Q, obično napisan slovom C ili K, na tim mjestima britonski jezici zvani P-keltski, umjesto toga koriste slovo P. Odličan primjer za to je irska i škotska riječ - ceann ("vrh, glava"), koja se kojiput piše i kao kin. U britonskom velškom i kornijskom, ili u P-keltskom riječ istog značenja piše se - pen. Isto tako jedan lokalitet na obali Cornwalla zove se Pentire, a drugi na škotskoj obali - Kintyre, oba imaju isto značenje - "vrh (glava) zemlje".[3]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Celtic languages” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 20. 12. 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Celtic Branch” (engleski). The Technology Development Group. Pristupljeno 20. 12. 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 „What are the Celtic Languages?” (engleski). Celtic Studies. Pristupljeno 19. 12. 2017.