Overleg:Teylers Museum

Mogelijk toe te voegen tekst

Over Teylers Museum valt zóveel te zeggen. Maar het is bovenal een verhaal van continuïteit in idealen en vorm. Het is er nog steeds zoals het oorspronkelijk in de periode van de Verlichting is bedoeld. Vandaar onderstaand stuk om de samenhang van alles te benadrukken. Daarom is TM op 15 april 2011 door de Nederlandse regering bij UNESCO voorgedragen voor de voorlopige lijst Werelderfgoed (de volgende stap is nominatie voor de definitieve lijst).

1. Algemeen

Teylers Museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier. Als man van de Verlichting had Pieter Teyler grote belangstelling voor kunst en wetenschap. Vanuit de gedachte dat kennis de mensheid kon verrijken, verdiepte hij zich in beide terreinen. In zijn testament bepaalde hij dat zijn vermogen moest worden ondergebracht in een stichting die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap tot doel had. De uitvoerders van Teylers testament besloten een centrum voor onderzoek en onderwijs te stichten waarin voorwerpen van kunst en wetenschap verenigd zouden worden. De boeken dienden voor studie, de natuurkundige instrumenten werden gebruikt voor demonstraties. Over de tekeningen werd gediscussieerd tijdens kunstbeschouwingen. Fossielen en mineralen speelden een rol bij de openbare lessen. Achter Teylers woning in de Damstraat werd een ‘boek- en konstzael’ gebouwd. Deze zaal, die al snel naar zijn vorm de Ovale Zaal werd genoemd, werd in 1784 opengesteld voor bezoekers en is sindsdien vrijwel onveranderd gebleven. Teylers Museum is hiermee het eerste en oudste museum van Nederland. De collecties en het gebouw zijn vanaf 1784 onafgebroken voor het publiek in hun authentieke samenhang te zien.

1.1 Missie

Teylers Museum, het eerste en oudste museum in Nederland, wil de nieuwsgierigheid van mensen prikkelen om zijn schatkamers van kunst en wetenschap te bezoeken. De presentatie van voorwerpen van kunst en wetenschap en het gebruik van het monumentale pand zijn gericht op kennisoverdracht en geven inzicht in de telkens veranderende betekenis van die voorwerpen voor de samenleving. Conform de idealen van de oprichter, Pieter Teyler, wil het museum dienstbaar zijn aan de samenleving door mensen aan te moedigen zélf de wereld te ontdekken en plezier te beleven aan kunst en wetenschap.

1.2 Positionering

Als eerste en oudste museum van Nederland neemt Teylers Museum een unieke plek in binnen de Nederlandse museumsector.

De diverse collecties van het Museum zijn nagenoeg ongeschonden overgeleverd. Waar in de negentiende eeuw overal collecties uiteen vielen en gespecialiseerde musea ontstonden, bleven de verzamelingen in Teylers Museum in hun samenhang bewaard. Het archief van het museum is compleet bewaard gebleven en bevat onder andere een complete reeks kasbewijzen (rekeningen) voor alle aankopen, uitbreidingen, salarissen en lopende zaken sinds 1778, een volledige reeks bezoekersboeken sinds 1789 en de Notulen van Directeursvergaderingen sinds 1778. Het is het meest complete museumarchief van Nederland. Het historische gebouwencomplex kreeg haar vorm in een reeks organische uitbreidingen rond de alsmaar groeiende collecties. De uitbreidingen werden telkens volgens de idealen van de tijd gebouwd en ingericht en daarna nauwelijks gewijzigd. De neoclassicistische Ovale Zaal (1778-1784) illustreert het encyclopedische Verlichtingsdenken van de achttiende eeuw; de Eerste Schilderijenzaal (1832) de bloei van de Nederlandse Romantiek en het monumentale ‘Nieuwe Museum’(1885) de laat negentiende-eeuwse voorliefde voor eclecticisme.

Vanwege het universele gedachtegoed dat aan de instelling ten grondslag ligt en vanwege het authentieke en monumentale karakter van het gebouw is Teylers Museum ook internationaal gezien van buitengewone betekenis. In de periode van de Verlichting of kort daarna werden overal in Europa toonaangevende musea gesticht. De belangrijkste voorbeelden zijn het British Museum in Londen, het Louvre in Parijs, het Fridericianum in Kassel en het Altes Museum in Berlijn. Bij geen van deze musea zijn echter het gebouw en de collecties intact en in samenhang overgeleverd. In de loop van tweehonderd jaar zijn verzamelingen uit elkaar getrokken, interieurs gemoderniseerd of zelfs compleet nieuwe gebouwen neergezet.

Alleen in Teylers Museum bleven de collecties in situ en in samenhang bewaard: het is het enige museum ter wereld met een authentiek gebouw en interieur uit de achttiende eeuw.

2 Collectie

Dwarsverbanden tussen de collecties

Geheel in de geest van de Verlichting moest Teylers Museum een plek worden waar alle beschikbare kennis over natuur en cultuur in één zaal bijeengebracht werd. Kennis over de door God en de mens gemaakte wereld – zo was de gedachte – zou bijdragen aan een gelukkiger en beter leven en de samenleving automatisch naar een hoger plan tillen. In het nieuwe museum was dan ook plek ingeruimd voor een grote diversiteit aan objecten: prenten en tekeningen, numismatiek, fossielen en gesteenten, natuurkundige instrumenten en boeken vulden de Ovale Zaal.

In de zaal werden de instrumenten bewaard in de vitrinekasten op de begane grond. Boeken kregen een plek in de kasten op de omloop. Fossielen en mineralen werden opgeslagen in brede lades onder de boekenkasten en in het centrale middenmeubel. Ook de tekeningen en prenten werden aanvankelijk in dit meubel bewaard.

Om bij te dragen aan een verdere ontwikkeling van de natuurwetenschappen deed de eerste museumdirecteur Martinus van Marum (1750-1837) in Teylers Museum onderzoek naar statische elektriciteit. Hij kocht raadselachtige fossielen aan als bronnenmateriaal voor toekomstig onderzoek, zoals de Mosasaurus. Modellen van molens en hijskranen werden besteld om de principes van de hydraulica te demonstreren. Om de kennis van natuur en cultuur te verspreiden werden openbare proefnemingen gehouden, onder andere met Van Marums grote elektriseermachine (de grootste ter wereld). Ook werden er voordrachten georganiseerd en publicaties uitgegeven.

De inrichting van de Ovale Zaal, die nagenoeg intact en in situ bewaard is gebleven, weerspiegelt haar functie als ruimte voor natuurwetenschappelijk onderzoek en demonstraties. In huidige termen: een laboratorium. Het centrale meubel (de huidige middenvitrine) is op twee koperen rails geplaatst en daarmee verrijdbaar, dit om een optimale opstelling van de elektriseermachine mogelijk te maken. Het meubel zelf diende als toontafel voor experimenten en tekeningen.

Teylers Museum is het enige Verlichtingsinstituut ter wereld waar kunst en wetenschap nog steeds onder één dak verenigd zijn. Dit is de grote kracht van het museum, maar kent ook zijn eigen problemen.

Ontwikkeling van de positionering van de collecties

Vanaf de opening in 1784 tot circa 1920 is Teylers Museum het best te karakteriseren als een geleerd instituut. De collecties werden bijeengebracht om demonstraties mee te doen, om te bestuderen, te vergelijken en -in de ruimste zin van het woord- de wereld in kaart te brengen.

Vanaf circa 1920 tot 1980 wordt Teylers Museum gekenmerkt door een neergaande beweging. De financiële situatie is zorgwekkend en het voortbestaan van de Stichting (en het Museum) is onzeker. Er was in deze periode geen geld om betaalde conservatoren aan te stellen; de collecties werden beheerd door honorair conservatoren, die hoogstens een dag per week aan het museum verbonden waren. Het gevolg was dat de collecties in het internationale circuit onzichtbaar bleven.

Met ingang van 1981 kwam er geld beschikbaar voor restauratie en uitbreiding. Teylers Museum begon aan een Renaissance die gekenmerkt werd door het streven het museum meer bij de tijd te brengen. Dat gold zowel voor de faciliteiten als voor de activiteiten en de organisatie. In deze periode krijgt de nieuwbouw haar beslag en lanceert Teylers Museum als eerste museum in Nederland een website. Een fundamentele oriëntatie op het roemrijke verleden van het instituut was daarbij niet van primair belang.

In het eerste decennium van de 21ste eeuw is het museum geleidelijk toegegroeid naar een nieuwe visie op zichzelf als erfgenaam van de Verlichting. Er kwam meer aandacht voor het archief en voor de historische samenhang tussen de collecties. Het museum richt zich sinds kort als eerste en oudste museum van Nederland in toenemende mate op de museumgeschiedenis,- in het bijzonder de geschiedenis van haar eigen collecties. De positionering van het ensemble van gebouw, collectie en archief als bezienswaardigheid op zich komt hieruit voort.

– De voorgaande bijdrage werd geplaatst door Hommel123 (overleg · bijdragen) 29 apr 2011 13:46‎

Externe links aangepast

Hallo medebewerkers,

Ik heb zojuist 1 externe link(s) gewijzigd op Teylers Museum. Neem even een moment om mijn bewerking te beoordelen. Als u nog vragen heeft of u de bot bepaalde links of pagina's wilt laten negeren, raadpleeg dan deze eenvoudige FaQ voor meer informatie. Ik heb de volgende wijzigingen aangebracht:

• Archief https://web.archive.org/web/20121204182926/http://teylers.adlibhosting.com/internetserver/search/simple toegevoegd aan http://teylers.adlibhosting.com/internetserver/search/simple

Zie de FAQ voor problemen met de bot of met het oplossen van URLs.

Groet.—InternetArchiveBot (Fouten melden) 25 jul 2017 11:36 (CEST)

• Externe link gewijzigd in https://www.teylersmuseum.nl/nl/collectie
  PieterJanR (overleg) 25 jul 2017 15:53 (CEST)

Externe links aangepast

Hallo medebewerkers,

Ik heb zojuist 1 externe link(s) gewijzigd op Teylers Museum. Neem even een moment om mijn bewerking te beoordelen. Als u nog vragen heeft of u de bot bepaalde links of pagina's wilt laten negeren, raadpleeg dan deze eenvoudige FaQ voor meer informatie. Ik heb de volgende wijzigingen aangebracht:

• Archief https://web.archive.org/web/20160706205239/http://www.ikbenhaarlem.nl/teylers-museum/ toegevoegd aan http://www.ikbenhaarlem.nl/teylers-museum/

Zie de FAQ voor problemen met de bot of met het oplossen van URLs.

Groet.—InternetArchiveBot (Fouten melden) 12 sep 2017 14:00 (CEST)

Locatie op kaart onjuist

De coördinaten in dit artikel dienen te worden gecontroleerd en eventueel worden verbeterd. Na verbeteren kan deze boodschap worden verwijderd.

De volgende correcties zijn nodig:

—2A02:A45B:D990:1:41A9:FC18:B266:A3E3 30 okt 2021 16:43 (CEST)