Pàser

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Al pàser dumèstic (Passer domesticus) o paseròt o pasra o pasarìna (passero domestico in italiàn) 'l è, a s pōl dâr, 'l uśèl ch'a s cata più da spés in Europa, sia in campàgna ch'in sità. Al viṿ anc in di paéś dal Mediterraneo e in Mèdi Uriènt. In Itâglia al sa stablìs in dal śòni ad cunfìṅ dal regiòṅ dal nòrd.

Aspèt

Al plumi di masć adùlt i eṅ difarénti da quéli dal fémni e di pulśèṅ. Al masć al s pōl cunfóndar cun gl'altri spéci dal gènar pàser s'a n fus par 'l la banda griśa in un cantòṅ dal pèt. La taja l'è a l'incìrca ad 15 cm par 32 gram ad péś.

Pasarìna femna
Paseròt masć

Quànd al vóla, al pàser 'l è pròpria bèl a ved'r-as e dimóndi śvélt. Quànd 'l è a tèra però i sò śampèṅ acsè sutìi i n èṅ minga tant bòṅ par giràr, difàti al pasri i vaṅ avànti faghénd di salt.

Cumpurtamènt

L'è na bèstia ch'a gh piàś viv'r insém e la s pōl śuntàr-as vluntéra a di grup bèla fat, anc ad dèś eśemplàr a la vòlta. A n è minga difìcil ch'al pàser al véggna datéś a 'l óm par catàr dal magnàr. I paseròt, par libràr-as da i paràsita, i faṅ di bagn ad tèra. Quànd invéci a gh'è dimóndi cald, i faṅ al bagn in dl'aqua, puci o pisìna, a dipénd da quél ch'i càtan.

Al pàser a n è minga 'n uśèl ch'al vaga via quànd a taca al fréd, ansi 'l è na bèstia ch'la stà in di stés pòst tut 'l an. Da spés al và datéś a 'l cà par bcar dal briśi o par punsàr 'n àtim prima 'd vulàr via. Anc s'l è 'n uśèl piutòst delicâ, al pōl èsar tirâ sù listés par 'l óm e a n gh'è minga biśógn ad druàr la gàbia parchè al n scapa minga via quànd 'l inténdar-as c'n al padròṅ 'l è élt.

Riprudusiòṅ

Al masć al fà dimóndi gnal, in di pòst più difarènt ch'al cata ma sèmpar còmad, sóta i cóp, in di spasi fra 'n edifìsi e c'l àtar e, dal vòlti, in sima a i àlbar. La paja l'è al materiàl ch'al dróa da piò p'r i sò gnai ma dòp al paseròt 'l i 'mpinìs cun dal plumi di àt'r uśèi. 'L ingrès dal gnal 'l è sèmpar da na banda. Quànd na fémna la gh và dèntar, a vōl dir ch'la 'l à sarnî cuma cumpàgn.

La pasarìna la fà da quàt'r a òt oṿ in primavéra. I pulśèṅ i eṅ tirâ sù da tut i dū i genitōr. In gènar la còpia l'armàgn insém tuta la vita ma a s è vdû che quànd la pasra la và a pascàr di àt'r uśèi al masć par punisiòṅ al gh fà catàr méno da magnàr^[1].

Manéri ad dir

(EGL) Méj na pasarìna in màṅ che na galìna in sna frasca: méj avér-ag poc in màṅ piutòst che dimòndi mo luntàṅ.
(EGL) Curiōś cuma na pasra^[2]: a s vèd che 'l pasarìni gl'ìn dal "braghéri".
(EGL) Gulōś cuma na pasra^[3]: a s vèd che 'l pasarìni gl'ìn anc dal magnadōri.

Nòti

↑ I pàs'r i nàśan quànd al sò cumpàgni i gh mét'n i còran. E i gh dànan manc da magnàr La Repubblica, 8 ad Śugn dal 2016
↑ (EGL) e (IT) "La Ruscaróola èd Chèerp" dal Màvro D'Oràsi, Mòdna 2012, pàg. 281
↑ (MUD) e (IT) "Proverbi, Modi di dire, Perle di saggezza, in dialètt mudnés", dl'Elena Pratizzoli, Perma, 2009, pàǵ 42.

Animali della campagna emiliana (tradurre)

[1] I pàs'r i nàśan quànd al sò cumpàgni i gh mét'n i còran. E i gh dànan manc da magnàr La Repubblica, 8 ad Śugn dal 2016

[2] (EGL) e (IT) "La Ruscaróola èd Chèerp" dal Màvro D'Oràsi, Mòdna 2012, pàg. 281

[3] (MUD) e (IT) "Proverbi, Modi di dire, Perle di saggezza, in dialètt mudnés", dl'Elena Pratizzoli, Perma, 2009, pàǵ 42.

[1]

[2]

[3]