P.H. Roodt

Piet Roodt (* 20 Februarie 1946, Theunissen) is professor in Afrikaanse letterkunde aan die Universiteit van Pretoria en Afrikaanse skrywer en digter.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Pieter Hendrik Roodt is op 20 Februarie 1946 op Theunissen in die Oranje-Vrystaat gebore.

Opleiding en loopbaan as akademikus

Hy gaan op sy tuisdorp skool en matrikuleer in 1964 op Hennenman daar naby. Vanaf 1965 studeer hy aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys (tans Noordwes-Universiteit) waar hy in 1967 ’n B.A.-graad en in 1968 ’n Onderwysdiploma behaal. In 1969 begin hy by Tafelberg Uitgewers in Kaapstad werk. Ná drie jaar word hy lektor in letterkunde in die departement Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van die Noorde en sedert 1 Julie 1978 is hy dosent aan die Universiteit van Pretoria. Aan hierdie universiteit behaal hy in 1976 ’n B.A. Honneurs-graad en in 1977 ’n M.A.-graad met lof met ’n verhandeling oor Die ek (-spreker) in ‘Die ysterkoei moet sweet’ van Breyten Breytenbach. Daarna promoveer hy in 1981 met ’n proefskrif oor Henriette Grové se werk getiteld Die vertellers in Jaarringe. Op 1 Februarie 1981 word hy bevorder tot senior lektor, 1 Januarie 1987 tot medeprofessor en vanaf 1 Januarie 1993 is hy volle professor. Sy hoofleeropdrag is die Afrikaanse prosa wat hy op voorgraadse en nagraadse vlak doseer. Sedert 1993 bied hy ook ’n kursus in Skeppende Skryfwerk vir Honneursstudente aan. Hy tree aan die einde van 2005 af. Vanaf Oktober 1978 tot aan die einde van 2005 dien hy as redaksielid van Tydskrif vir Letterkunde. Hy dien ook op die redaksie van Stilet en is lid van ’n aantal vakverenigings.

Skryfwerk

Digkuns

Sy kreatiewe debuut maak hy met die digbundel Foma 1963–1971, nadat sy gedigte ook in letterkundige tydskrifte soos Standpunte verskyn het. Die titel van die bundel verwys na skadelose onwaarhede en die bundel word in vyf genommerde afdelings verdeel. Die eerste afdeling bevat liefdesverse, met veral “Ons” wat verdienstelik is. Die tweede afdeling is afskeidsverse, die derde bevat verse oor God en die dood en die vierde verse oor godsdiens. Die vyfde afdeling bevat twee verse as huldeblyk aan N.P. van Wyk Louw.

Versamelbundels

Van sy gedigte word opgeneem in bloemlesings soos Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Goudaar en Digters en digkuns. Hoewel hy daarna steeds etlike gedigte skryf, spits hy hom hierna meestal toe op prosa.

Prosa

Kortverhaalbundels

Hy publiseer drie kortverhaalbundels. Afrika is blou soos ’n bevat ’n groot verskeidenheid van verhale, waaronder nostalgie oor jeugjare op ’n plaas, eksperimentele verhale, satiriese verhale en selfs ’n soort sprokie. Roodt skryf met ewe veel gemak oor ’n agrariese lewenstyl as ’n intellektuele wêreld, terwyl sy gebruik van die taal idiomaties en kleurryk is, met veral die kroegtoneel wat in hierdie aspek Dryf ’n halfverdrinkte is ’n herinneringskets oor die verteller se pa. Hierdie bundel word in 1990 genomineer vir die Rapportprys.

Die verhale in die postmodernistiese Die geel geluid van die son besin oor die begin en einde van dinge, die wesenlike onkenbaarheid van een mens vir ’n ander, alles saamgebind deur die son wat sy lig op alles skyn en dit oopskroei. Die kloof wat daar enersyds tussen woorde en werklikheid bestaan word uitgelig in die uitbeelding van skryf oor die proses van skryf, maar andersyds is werklikheid self slegs woorde. Meermale word ’n gebeurtenis uit die verlede onthou, wat nou naby aan die dood herbeleef en herinterpreteer word. So eindig vele van die verhale dan op ’n sombere noot, soos in die titelverhaal en ook En dan die duiseling van herfs.

Geniet die oorlog, die vrede gaan erger wees raak die temas aan van magsmisbruik, geweld, die skadukant van seks en ontnugtering met die werklikheid in kontras met die begeerlikheid van illusie. Telkens volg ontgogeling en teleurstelling ná die menslike hartstogte en passie. Die bundel word in twee afdelings aangebied, die eerste bestaande uit nege verhale wat losweg met mekaar verbind is en die tweede uit sewe hegte stukke wat ’n gemeenskaplike titel (Nou moet die soene mekaar verstaan) het en as eenheid gekonsipieer is. Soos die titel aandui, speel oorlog en geweld ’n belangrike rol in die bundel en word die eenheid van die bundel verder verhoog deur meeste van die verhale in die plattelandse Vrystaat te laat afspeel of ontstaan. In die titelverhaal word die verhaal van twee Duitse vroue, wat hulle na die Tweede Wêreldoorlog op ’n Vrystaatse dorp vestig, se ontberinge in Suid-Afrikaanse konteks teenoor ’n wyer Europese agtergrond geskilder. Hitler se laaste dae sluit by hierdie Europese agtergrond aan soos dit weergegee word in ’n Besoek bogronds, ’n Besoek ondergronds. ’n Deurlopende newe-tema is die problematiese seksuele verhoudings tussen man en vrou, binne en buite die huwelik, waarin seks ook as geweld bespreek word. In Roodt se bundels is die veelvuldige gebruik van kroegtonele opvallend, waar die karakters en hulle kwasi-wyshede baie fyn weergegee word.

Versamelbundels

Sy kortverhale word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Die holgetrapte pad in Die Afrikaanse kortverhaalboek onder redaksie van Abraham. H. de Vries en Hou steeds aan en Vir elke saak onder die son in Liefde loop ver onder redaksie van Jeanette Ferreira. Ander versamelbundels waarin sy werkverskyn sluit in Vuurslag en Dit kom van ver af. Van sy kortverhale verskyn ook in Tydskrif vir Letterkunde. Verder publiseer hy resensies en artikels oor sy vak in koerante en literêre tydskrifte en lewer bydraes tot versamelbundels, onder meer Letterkunde en leser en Samehang en sin.

Samesteller

Hy lewer ook ’n belangrike bydrae as samesteller. Saam met Tom Gouws sorg hy vir die samestelling van die versamelbundels Kort-kort (1990) (kort-kortverhale), Granaat (1992) (essays) en Kortgolf (1993) (kortverhale).

Saam met Rialette Wiehahn versamel hy die referate wat in 1986 by die kongres van die Afrikaanse Letterkundevereniging gelewer is onder die titel Teks en tendens.

P.J. Nienaber se verteenwoordigende versamelbundel oor die Afrikaanse digkuns, Digters en digkuns, verwerk en dateer hy op saam met N.J. Snyman. “Amfiteater” is ’n versamelbundel van skryfwerk van oudstudente van die Universiteit van Pretoria.

Publikasies

• 1972 Foma 1963–1971
• 1990 Afrika is blou soos ’n lemoen
• 1991 Die geel geluid van die son
• 1993 Geniet die oorlog, die vrede gaan erger wees

Samesteller

• 1986 Teks en tendens (saam met Rialette Wiehahn)
• 1990 Kort-kort (saam met Tom Gouws)
• 1992 Granaat (saam met Tom Gouws)
• 1993 Kortgolf (saam met Tom Gouws)
• 1994 Digters en digkuns (saam met P.J. Nienaber en N.J. Snyman)
• 2008 Amfiteater

Verwysings

Boeke

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Nienaber, P.J., Roodt, P.H. en Snyman, N.J. (samestellers) Digters en digkuns. Perskor-Uitgewers Kaapstad Vyfde uitgawe Sewende druk 2007
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Du Plooy, Heilna. Waar loop die hoofstroom van die literatuur? Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 30 no.4, November 1992
• Hambidge, Joan. Kritiese kantaantekeninge by P.H. Roodt se ‘Geleentheidstukke’. Standpunte 174, Desember 1984
• Kitching, Gary. Letterkunde het altyd spanning nodig. Beeld, 21 Februarie 1991

Ongepubliseerde dokumente

• Roodt, P.H. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein