Paradís
Lo paradís o jardin d'Edèn representa sovent lo luòc final ont los umans seràn recompensats de lor bon comportament. Es un concèpt important presentat al començament de la Bíblia, dins lo libre de la Genèsi. A donc un sens particular per las religions abraamicas.
Dins un sens mai larg, lo concèpte de paradís es present dins gaireben totas las religions. Los cresents parlan tanben del « Reialme de Dieu » que serà manifestat a la fin del mond. Un concèpte semblable, lo nirvana, existí dins l'indoïsme, lo jaïnisme e lo bodisme, pasmens se seriá dins aquel cas mai d'un estat esperital qu'un luòc fisic.
Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]Lo tèrme se trapa pel primièr còp en - 362 per Xenofon dins l'Economic[1] per designar de jardins que lo rei de Pèrsa Cir lo Gran ordonava de trobar pertot ont lo menavan los sieus viatges.
Lo tèrme paradís es eissit d'una lenga fòrça anciana, l'iranian avestic ont pairidaēza, significa barri reial o nobiliari. Lo tèrme se transmet enseguida al persan (pardēz, valent a dire enclaus), puèi al grèc ancian παράδεισος (« paradeisos » significant un pargue claus ont se trapan d'animals fèrs) per venir al latin crestian (paradisus).
- Dins son sens primièr, lo tèrme designa un jardin d'agradament: la Bíblia grèga utiliza παράδεισος per descriure lo « jardin [mai exactament l'enclaus] de la Genèsi ».
- Mejans los Paires de la Glèisa Tertullian o Jeròni d'Estridon, lo latin calca lo grèc per designar:
- Lo jardin donat a Adam e Èva per Dieu dins un l'episòdi de la Creacion ;
- Lo « sejorn dels justes » (pareïs) al Cèl s'oposant a l’infèrn (inferi).
Amb Agustin d'Ipòna, lo tèrme en latin evòca dempuèi de biais mai imatjat e mai larg un « luòc de bonaur esperital ». La forma sabente paradis remplaça la forma pareïs a la fin del sègle XI[2]. A partir del sègle XI, lo mot exprimant la felicitat tot en conservant la nocion de jardin, es utilizada dins la locucion de « paradís terrèstre », per designar un luòc ric e fecond. Lo tèrme dintrèt tanben per analogias dins lo vocabulari usual per designar de concèptes profans, variats, amb un reson puslèu positiu[3].
Mitologia grecoromana
[modificar | Modificar lo còdi]Xenofon conta dins l’Anabasa qu'à Sardas, en Asia Menora, ont Cir lo Jove concentrèt lo còrs expedicionari dels mercenaris grècs destinat a l'ajudar a tornar prene lo poder, aquel darrièr fa visitar son jardin. Los Grècs son esbleugits, coneisson pas res de semblable. Per nomenar aquela esplendor, Xenofon utiliza lo mot pèrsa per jardin enclaustrat: paradeisos[4].
Las descripcions de l'al delà dins la mitologia grecoromana son pas unifòrmes, segon qu'on se referís a Omèr, Virgili[5]... D'un biais general, pels ancians, l'univèrs dels mòrts constituís una forma de negatiu del mond dels vivents, los Infèrns (inferi) o « çò qu'es al dejós » - ont los mòrts vivon jos forma d'ombras impalpablas. Es lo reialme d'Ades - Pluton pels romans - sobeiran tiranic e insensible, e de son esposa Persefòna - Proserpina pels Romans. Las amnas dels mòrts passan davant los tres jutges Eac, Minòs e Radamant qu'estatuan sus lor astra per l'eternitat.
Los condemnats son dirigits cap al Tartar. Los justes son eles dirigits cap a un luòc de felicitat, los camps Elisèus o las Illas dels Benastrucs. Los elegits i vivon dins un printemps eternal, sus una tèrra feconda per produch tres culhidas cada an, dins l'inchalhença e l'òci. Seguent Virgili, los elegits an en comun l'importança dels servicis donats a la comunautat e se trapa d'entre eles de fondators de vilas, de grands guerrièrs, de prèires, de poètas o encara d'artistas. Aquelas visions imajadas de l'al delà essent pasmens luènh de far consensus, coma o mòstra exemple lo scepticisme de Juvenal que parla de fablas que pas degun poiriá creire levat los nenons[6].
Mitologia e influéncia mesopotamiana
[modificar | Modificar lo còdi]Quand un rei pèrsa volián onorar qualqu'un que li èra car, lo nomenava « companh del jardin », e li donava lo drech de caminar dins lo jardin dins sa companhiá. Se trapa benlèu un reson d'aquela practica dins la Bíblia, ont Dieu es descrich a l'imatge del rei: « entendèron lo Senhor Dieu que caminava pel jardin al buf del jorn » (Gn 3:8)[7]. NB: Comparar Dieu a un rei pèrsa pòt èsser un pauc estranh. L'extrach mencionat çai dessús es un pauc diferent dins lo tèxte establit per l'Abadiá de Maredsous : "Entendèron lo bruch del Senhor Dieu, que passava dins lo jardin a la brisa del ser." Gn 3,8.
Dins la Bíblia, l'apareisson del jardin en Edèn, amb sa granda sobrietat dins sa descripcion contrasta amb la luxuriança dels jardins orientals, deguts a la civilizacion pèrsa: lo mot Edèn apareis dins mai d'una lengas semiticas per designar una plana fertila o lauradissa. Lo tèrme pèrsa pairi daēsa designava lo pargue de la residéncia de Cir II lo Grand (sègle VI AbC) - que los ebrieus devon la fin de lor captivitat a Babilònia - mejans que passava lo fluvi Meandre e ont èra un jardin de plasença, un vergièr e un domèni reservat a la caça[8].
Dins la cresença mesopotamiana, totes los mòrts se trapan als Infèrns, sens esper de salut, ont vivon una existéncia mòrna e tenebrosa, condemnats a se noirir de posca e d'aiga fangassa, incapables de cobrir los sieus besonhs sens l'ajuda dels vivents. Sembla pas existir de jutjament post mortem[9] - inutil en l'abséncia de teologia esoterologica - e solas las divinitats escapan al « País del non-retorn ». Existís una excepcion notabla au sòrt partejat per totes los umans, aquel de Uta-Napishtim, sol uman a aténher la vida eternala mercé a la planta de vida[10].
Pasmens, los mites orientals acordèron totjorn una granda plaça als jardins e als elements que lo compausan, arbres, plantas e aiga. Lo sobeiran mitologic pèrsa de l'edat d'aur demòra dins un jardin en nautor ont butan d'arbres magics coma l'arbre de la vida e d'ont raja l'aiga de la vida que fa la tèrra fertila. Se vei la figuracion simbolica d'aqueles jardins mitologics dins los temples mesopotamians que coifan los zigorats: dins un jardin penjat ont regola l'aiga d'una conca a costat de que se ten una sèrp[11], d'arbres de diferentas esséncias, coma l'arbre de la vida que dubrís la pòrta del cèl fan lo decors de la jaça nupciala dels dieus. Dins l'epopèia de Gilgamesh, l'eròi mesopotamian, cercant de la planta de la vida que dona l'immortalitat, rejonh un jardin que lo fulham es de lapis e los fruchs de robin.
Segon lo judaïsme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo libre ebrieu de la Genèsi parla pas que dl « Jardin d'Edèn » (Gan 'Eden).
Se trapa lo mòt ebrieu Pardès, sonque dins le sens de "vergièr", per tres còps dins la Bíblia ebraïca: Cantic dels Cantics 4, 13, Ecclesiasta 2, 5 et Neemias 2,8.
Mas dins la Setenta aquò ven «un paradís en Edèn».
Dins la literatura de l'epòca del Segond Temple, le paradís es a vegada assimilat al tresen cèl. Per exemple dins l'Apocalipsi de Moïses.
Li sheol es un luòc mencionant dins la Torà josieva e ont demòran las amnas dels cresents, en vista de lor desapareisson finala dins los darrièrs temps.
Segon lo cristianisme
[modificar | Modificar lo còdi]Dins la religion crestiana, i a dos paradisses: lo paradís terrèstre e le paradís celèst.
Segon lo catolicisme
[modificar | Modificar lo còdi].jpg?lang=oc)
Lo paradís terrèstre
[modificar | Modificar lo còdi]L'expression « paradís terrèstre » existís pas — atal — dins lo tèxte ebrieu de la Genèsi (primièr libre de l'Ancian Testament).
Lo vocable es utilizat dins los títol de capítols aponduts dins unas edicions (coma aquela de la Vulgata), per far lo tèxte original mai aisit de légir. Lo tèxte original de la Genèsi es escrich sens cap de capítols e mencionan dons pas de paradís terrèstre. Sul fond, l'expression designa lo luòc creat per Dieu per Adam e sa femna (que l'òme designa per Èva, qu'es ela que donarà la vida a sos descendents: Èva significariá donc la Vida) e ont aqueles aurián degut viure amb lors descendents.
Segon lo libre primièr de la Bíblia, lo libre de la Genèsi descriu un jardin dels delicis o jardin d'Edèn, jardin meravilhós ont buta totas menas d'arbres e de plantas amb fruches delicioses, e ont convivián en armonia totes los animals, governat per l'Òme.
L'arbre de la coneissença del ben e del mal, present dins lo Paradís es un imatge allegoric del Libre de la Genèsi seguent cal Dieu planta dins lo jardin d'Edèn « dos arbres misterioses » :
« Lo Senhor Dieu plantèt un jardin en Edèn, a l'Orient, e i placèt l'òme qu'aviá format. Lo Senhor Dieu faguèt grelhar del sol tot arbre d'aspècte atrasent e bon de manjar
" l'arbre de vida " al mièg de jardin e " l'arbre de la coneissença del bonaür e del malaür " »
Pasmens, la sèrp, revelada enseguida coma essent Satan (veire Ap 12:9), capitèt a convéncer Adam e Èva de s'emancipar. Aquela emancipacion los mena a conéisser e ensajar lor natura umana, facha de « Ben » mas tanben de « Mal ». En consequéncia:
- Pèrdon lor estatut d'innocéncia primièra: descobrisson que son « nuds » e sortisson de l'illusion de la « perfeccion primitiva » [12];
- Descobrisson que son pas Dieu. Aquela presa de consciéncia amara mena a la presa de consciéncia morala, la culpabilitat, lo pescat original. Aquel desclassament es simbolizat pel fach que se sentisson « embandits del paradís terrèstre » ;
- La sèrp (simbòl) del mal en accion en eles meteisses e dins lo monde es tanben « maudit » [13];
- L'experimentacion del principi de realitat, jos la forma de finitud, de la raretat e de la necessitat es tanben viscut per eles: « D'ara enlà trabalharàs a la susor de ton front »[14].
De confessions fondamentalistas crestianas preferisson insistir sus de visions mens simbolicas del Paradís e privilègian d'interpretacions mai estrictas, centradas sus las idèas de castig, de casuda, e de pescat original.
Lo paradís celèst
[modificar | Modificar lo còdi]Al contrari de l'Ancian Testament, lo Nòu Testament (tèxte grèc), utiliza lo mot Paradís.
Segon l'idèa comuna, lo paradís celèst es la demora de las amnas dels justes après lor mòrt[15]. Es pas un luòc material mas un estat esperital, ont los justes coneisseràn le repaus, lo bonaür eternal, perfièch e infinit dins la contemplacion de Dieu[16]. Lo paradís terrèstre èra l'imatge del paradís celèst.
Es tanben per causida que, a l'opausat, las amnas de las personas qui refusan Dieu se separan d'el e aquela « auto-exclusion » (catequisme de la Glèisa catolica) constituís l'infèrn [17] qu'auto-exclusissem de facto de l'Amor e del Bonaür, Dieu essent l'un e l'autre[18].
Dins l'Evangèli segon Luc (Lc 23:42-43), lo bon lairon, crucificat a costat de Jèsus li demanda:
- « Jèsus, te remembraràs de ieu quand vendràs dins ton règne. »
- Jèsus li respondiguèt:
- « Amèn o te declari: uèi, amb ieu, seràs dins lo paradís. »[19]
Remarca: D'autras traduccions dona atal lo tèxte:
- « Te lo disi en vertat, uèi tu seràs dins lo paradís. » [20].
s'apiejant sul fach que Jèsus foguèt ressuscitat sonque dos jorns après e non lo meteis jorn de sa mòrt. Après sa resurreccion, Jèsus declara a Maria Magdalena:
- « Daissa de t'arrapar a ieu. Qu'ai pas encara pujat cap Paire. Mas va te'n cap als mieus fraires e diga lor: "Pogi cap a mon Paire e vòstre Paire, e cap a mon Dieu e vòstre Dieu." » (Jn 20:17)
Aquò fa supausar que la promesa de Jèsus facha l'ancian lairon serà complida pas que lo jorn de la Resurreccion coma anonciat pel quita Jèsus dins Joan 5. 28-29.
Segon lo protestantisme
[modificar | Modificar lo còdi]La pensada liberala protestanta envisatja puslèu la concepcion del cèl dins lo sens d'un « servici de Dieu al benefici d'un progrès moral universal ».
Segon la Glèisa de Jèsus Crist dels sants dels darrièrs jorns
[modificar | Modificar lo còdi]La definicion del paradís, per la Glèisa de Jèsus Crist dels sants dels darrièrs jorns (mormons), es fondada sul capítol 76 de Doctrina e Alianças, e sus l'epistòla als Corintians (cap. 1), dins la Bíbla.
L'al delà es d'en primièr divisat en doas partidas fins al Jutjament darrièr; es en seguida devesit en quatre nivèls, que tres son qualificats de gra de glòria que, per illustrar, son comparats a de còrs celèsts.
Abans lo jutjament darrièr, los esperits dels mòrts, segon lo meriti van dins:
- lo paradís ont contunhan a aprene e se preparar pel Jutjament Darrièr.
- o la prison dels esperits, luòc d'ànsia e de sofriment, ont pasmens los esperits se pòdon repentir e recebre lo bateg dels mòrts.
Après la resurreccion e lo jutjament darrièr, las gents son enviadas dins un d'aquel quatre nivèls:
- Lo reialme celèst qu'es lo nivèl mai naut. Es detinat a aqueles qu'acceptèron la plenitud de l'Evangèli
- Lo Reialme terrèstre, que la poténcia e la glòria son comparablas a aquelas de la luna reservats als justs que coneissián pas l'Evangèli e repentits. Lo Paire ven pas jamai dins aquel reialme mai Jèsus Crist lo visita e l'esperit sant es amb eles.
- Lo Reialme celèst qu'es comparabla a la glòria de la estelas. Luòc de dolors que se'n pòt escapar per repentir après mila ans.
- Lo reialme de perdicion, o la tenèbras, es lo nivèl mai bas e sens glòria, lo domèni de Satan. Reservat a aqueles que coneguèron l'Evangèli coma verai, que lo rebutèt e s'opausèt a Dieu.
Segon l'islam
[modificar | Modificar lo còdi]Es un luòc extraordinari (Jannà) es incommensurable reservat segon lo Coran e la tradicion islamica, als cresents preïslamics e als musulmans pioses dins l'Al delà per l'eternitat[21].
Lo Coran utiliza mai sovent lo mot jardin (arabi : jannà جنّة), per designar lo paradís. Per onze còp, l'expression « jardin d'Edèn » es empegada (ʿadn عدن, Éden). Per dos còps i a lo mot « paradís » (firdaws فردوس, pl. farādīs فراديس, venent du persan pārādīs پاراديس, jarddin ; vinhal)[22].
L'Alcoran dona de descripcions:
I a de fluvis coma dins lo paradís terrèstre de la Genèsi, mas i raja mai que d'aiga (lach, vin, mèl)
I a de verges eternalas,
de joves servicials,
Se pòt i beure de vin qu'embriaga pas.
Segon l'indoïsme
[modificar | Modificar lo còdi]Selon Jean Herbert, indianista francés, « Infèrn e paradís son considerats dins l'Índia sonque coma de luòcs de demorança temporaris ont anam de còps qu'i a per prene la retribucion de la nòstras accions bonas o malas qu'an pas encara portat lor fruch » « Un paradís que seriá eternal es una una contradiccion " [segon Vivekananda], e del meteis per l’infèrn. Aqueles tèxtes, prises literalament (per exemple la Bhagavad-Gita, I, 44), semblan indicar lo contrari, mas totes los commentators e, çò qu'es mai important, totes los savis son categorics. Aquel caractèr non eternal s’explica subretot a causa de doas consideracions d’òrdre logic. La primièra, es que se aqueles sejorns an un començament, devon, coma tot çò qu'a un començament, aver tanben una fin. La segonda, es que las accions qu'es capable l'òme essent necessàriament limitadas, amb una fin, e podent pas èsser infinidas, lors consequéncias pòdon pas aver lo caractèr d’infinitat qu'elas meteissas an pas. La durada dels castigs e prèmis d'aquelas accions umana es dons de segur limitada e proporcionala » Jean Herbert, Spiritualité hindoue, Albin Michel, 1972, p. 108-109.
Segon las espiritualitats modèrnas
[modificar | Modificar lo còdi]Selon l'esoterisme
[modificar | Modificar lo còdi]Segon los esoteristas modèrnes, coma lo teosofisme d'Helena Blavatsky, l'antroposofia de Rudolf Steiner, Omraam Mikhaël Aïvanhov e plan d'autres, reïncarnacionistas, i a, après la mòrt del còrs fisic, survivença d'unes còrs esubtils, puèi infèrn e paradís, fin finala reïncarnacion. Aïvanhov escriu: a la mòrt, « quitatz los diferents còrs que devètz vos liberar los uns après los autres: d'en primièr lo còrs fisic, puèi, pauc de temps après, una setmana o doas, lo còrs eteric; enseguida, lo còrs astral, e, lai, es fòrça mai long, que, dins lo plan astral, son amolats la passions, los cobejança, totes lo sentiments inferiors. E aquí es l'Infèrn: lo plan astral e lo mental inferior [lo còrs mental] ont se deu demorar lo temps per se purificar. Enseguida, vos liberatz del còrs mental, e es aquí que comença lo Paradís, amb lo primièr cèl, lo segond cèl, lo tresen cèl... La tradicion ne dona set. E es après èsser completament escorgat que se dintra nud dins lo seten cèl; 'tot nud' es a dire purificat, sens travas. E es lo retorn de l'òme sus tèrra, la naissença de l'enfant. Se vestís d'en primièr dels còrs subtils (astmic, bodic, causal), puèi dels còrs mental, astral, eteric, e fin finala dels còrs fisic »(L'homme à la conquête de sa destinée, Éditions Prosveta, 1981, p. 161-162).
Selon las filosofias espiritualistas
[modificar | Modificar lo còdi]Segon las òbras d'Emanuel Swedenborg et d'Allan Kardec, mai una persona progrèssa e desvolopa sas qualitats pendent sa vida terrèstra, mai lo mond que l'aculhís dins l'a delà e es evoluat[23].
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ IV, 13
- ↑ Article « Paradis » in Alain Rey (dir.
- ↑ cf.
- ↑ Anabase, Chapitre II, Livre I
- ↑ Catherine Salles, « Mythologie gréco-romaine : Voyage au centre de la Terre », in Historia-Thématique, no 117, janvier-février 2009, Modèl:Pp.6-7
- ↑ Juvénal, Satire II, cité par Catherine Salles, op. cit.
- ↑ http://www.teheran.ir/spip.php?article2091#gsc.tab=0
- ↑ Jeanne Chaillet, « Les trois jardins d'éternité », in Historia-Thématique, no 117, janvier-février 2009, Modèl:Pp.12-15
- ↑ cf.
- ↑ Lourik Karkajian, « La mort et l'après-mort dans le Proche-Orient ancien : Égypte et Mésopotamie », in Odette Mainville et Daniel Marguerat (dirs.
- ↑ celui-ci, symbole d'éternelle jeunesse et de fertilité dans la mythologie mésopotamienne, sera délibérément désacralisé par les rédacteurs de la genèse ; cf.
- ↑ Gn 3:7
- ↑ Gn 3:14
- ↑ Gn 3:19
- ↑ ..
- ↑ 1Jn 3:2; 1Co 13:12; Ap 22:4
- ↑ ..
- ↑ .
- ↑ Traduction officielle de l'Église catholique romaine pour la liturgie.
- ↑ Lc 23:43
- ↑ Malek Chebel, Dictionnaire des symboles musulmans, éd.
- ↑ Coran, La caverne XVIII; 107 et Les croyants XXIII ; 11
- ↑ « La vie dans les mondes supérieurs est déjà une récompense, car on y est exempt des maux et des vicissitudes auxquels on est en butte ici-bas.
Annèxes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Xavier Kawa-Topor et Pierre Lançon (sous la direction de), Enfer et Paradis : l'au-delà dans l'art et la littérature en Europe, Actes du colloque international de Conques, 22-23 avril 1994, Les cahiers de Conques no , édition CEACM, 1995, 426 p. (ISSN 1250-6168)
- 2009 : Adam ou l'innocence en personne par Jean-Marc Rouvière, Édition L'Harmattan. Voir https://web.archive.org/web/20160509171317/http://actu-philosophia.com/spip.php?article151
- Giordano Berti, « Paradis terrestre » et « Paradis » in Les mondes de l'Au-Delà, Gründ, Paris, 2000.
- Une Histoire du Paradis, Jean Delumeau, 3 tomes, Pluriel, 2002
