Parobrod
Parobrod je brod pogonjen uz pomoć vodene pare. Vodena para se dobiva iz kotlova na kruta ili tekuća goriva. Pogon može biti s bočnim kotačima i lopaticama (prvotni oblik), propelerima ili turbinama.
Prvi parobrod koji je plovidbom donosio dobit je 1803. sagradio (a 1809. patentirao) Amerikanac Robert Fulton. Međutim, prvi parobrodi su nastali još i prije, potkraj 18. stoljeća. Istorijat parobroda započinje škotskim pronalazačem Džejmsom Vatom, odnosno njegovim otkrićem parne mašine, koja je uspešno testirana 1769. godine. Vatova parna mašina bila je šinski motor koji se pokreće pomoću pare, a koristila se kao pogonsko sredstvo u železničkom transportu. Ovaj izum vremenom je evoluirao u parni motor i napravio bazu za dalju modernizaciju mehaničkog transporta. Pronalazači su preuzeli delove Vatovih ideja i eksperimentalno ih koristili u različitim modelima transporta.
Prvi parobrod nastao je u Francuskoj 1783. godine, a tvorac je bio francuski markiz Klod de Žofroa. Ovaj parobrod je 15 minuta uspešno plovio rekom Son, nakon čega je došlo do kvara mašine. Dve godine kasnije sličan brod su napravili amerikanac Džon Fič, u Americi, i škotlanđanin Vilijam Simington u Škotskoj. Fič je uspešno testirao svoj brod 1787. godine i već sledeće godine je počela sa radom njegova komercijalna tura rekom Delaver, od Filadelfije do Barlingtona u Nju Džersiju. Fičov parobrod mogao je da preveze do 30 osoba, a prosečna brzina kretanja bila je 7-8 milja na sat. Problemi sa patentiranjem parobroda sprečili su Fiča da dalje razvija motor, a kasnije je ustanovljeno da njegova tura rekom Delaver nema komercijalni uspeh zbog dobro razvijene železnice u tom regionu. Parobrod Vilijama Simingtona u Škotskoj je uspešno plovio jezerom Dalsvinton, sve dok glavni finasijer, Patrik Miler nije napustio projekat.
Godine 1807, pronalazač, Robert Fulton je bio prvi čovek koji je izgradio komercijalno uspešni parobrod Klermont. Na svom prvom putovanju, njegov parobrod je plovio od Njujorka do Olbanija, rekom Hadson. Putovanje je trajalo 32 sata, a pređena distanca iznosila je 150 milja. Klermont je bio dugačak 41 metar, a širok 4 metra.
Komercijalna upotreba parobroda, kao prevoznog sredstva, započela je 1811. godine. kada su Robert Fulton i Robert Livingston izgradili čuveni parobrod „New Orleans“. Ovaj brodski, putnički transport rekom Misisipi, postigao je toliki uspeh, da su, do kraja 1814. godine, Fulton i Robert i Edvard Livingston pokrenuli uslužne plovidbe u Luizijani, Nočiju i Nju Orleansu. Prosečna brzina kretanja ovih parobroda bila je oko 8 milja na sat nizvodno,odnosno oko 3 milje na sat uzvodno. Ovaj način putovanja bio je posebno pogodan za putnike i omogućavao im je da nose i veće količine prtljaga. U to vreme, kopnena putovanja su podrazumevala putovanja konjima ili u neudobnim vagonima, tako da je samo 30 godina kasnije postojalo oko 1200 parobroda, koji su plovili samo okolinom Nju Orleansa.
Prvi parobrod koji je plovio morem bio je „Eksperiment“, pronalazača Ričarda Rajta, a plovio je od Lidsa do Jarmuta, dok je prvi preko-okeanski parobrod bio SS Savannah (SS – skraćenica od Steam ship).
Svaki brod koji se kreće pomoću vodene pare smatra se parobrodom. Međutim, većina parobroda građenih u 19. i 20. veku su se kretali pomoću bočnih točkova sa lopaticama. Bočni točkovi kreću se pomoću vodene pare. Para koja pokreće motor, stvara se u bojlerima, koji su zapravo, velike bakarne cevi, sa dva dimjaka i ložištem. Bojler se puni vodom, a vatra se loži dovoljno visoko da se stvara vodena para. Kao gorivo najpre se koristilo drvo, a potom ugalj. Većina parobroda izgledala je slično ali su imali različitu namenu. Postojali su parobrodi-tegljači za vuču drugih brodova, zatim parobrodi za prevoz ljudi, pošte i prtljaga, i parobrodi pumpe, koji su dopremali ugalj ili drvo za pogon drugih brodova.
Možda najčuveniji su bili šou parobrodi, koji su bili predivno dekorisani, a na kojima su postojale pozorišne scene, galerije, balske dvorane i saluni-restorani. Svakako su najznačajniji bili parobrodi koji su služili za uklanjanje opasnosti iz reka. Ovi brodovi su plovili u potrazi za velikim otpadom, olupinama i oborenim drvećem i uklanjali ih iz vode, kako ne bi predstavljali opasnost za druge brodove. Česta je bila pojava da brod potone zbog sudara sa rečnim otpadom.
Pionir ideje o osnivanju parobrodarskog društva u Srbiji bio je Miša Anastasijević, poznat kao kapetan Miša, koji je 1825. godine kupio svoju prvu lađu, a 1830. još 12 lađa. Tako je 1843. godine raspolagao sa 74 lađe i zapošljavao 500 radnika. Pokušaj Miše Anastasijevića da se osnuje Društvo parobrodsko u Knjaževstvu Srbije nije uspeo, ali je zato 1856. osnovao Francusko-serbsko parobrodarsko društvo sa zadatkom razvijanja prometa na Dunavu, Savi i Moravi. Društvo je radilo s četiri parobroda sve do 1864. godine, kada je ukinuto. Savremeno rečno brodarstvo u Srbiji započelo je 1862. godine, kada je ukazom kneza Mihajla, od Rusije kupljen parobrod „Deligrad“, tako nazvan po deligradskom šancu iz Prvog srpskog ustanka. Izgradjen je u Francuskoj 1851. godine imao je nosivost od 275 tona i plovio uspešno preko pola veka Dunavom, Savom i Tisom. Posredni dokazi koji ukazuju na to da se tadašnja srpska vlada odlučila za nabavku parobroda „Deligrad“, bila je potreba za modernizacijom saobraćaja, kako bi se zadovoljile sve veće potrebe za prevoznim sredstvima koje su nastajale usled pojačane robno-novčane privrede u Srbiji. U to vreme obala Save i Dunava, na srpskoj strani, od Drine do Timoka iznosila je 502 km i povezivala je Srbiju sa Crnim morem. Suvozemni putevi su bili u lošem stanju, te su kao i izgradnja železnice, zahtevali za tadašnje finansijske prilike Srbije velika sredstva, koja ona nije mogla da uloži. Prema tome, najbrža modernizacija saobraćaja mogla se postići preko rečnog brodarstva, nabavkom parobroda. Deligradom se Knez Miloš vratio u Srbiju posle Svetoandrejske skupštine, a „Deligrad“ je i prvi ratni brod na paru jer je u ratovima bio naoružan sa dva topa. Ovaj parobrod je odvezao iz Beograda niz Dunav i poslednjeg turskog komandanta Ali-Riza-pašu, što je Čika Ljubu Nenadovića inspirisalo da ispeva uzbudljive patriotske stihove pod naslovom „Deligrad“. Parobrod je prepravljen 1895. godine u moderan putnički brod i od tada pa sve do 1914. godine prevozio je na liniji Beograd-Radujevac.
Vremenom, dominacija parobroda se smanjivala razvojem drugih prevoznih sredstava i tehnologija. U 20. veku, sa pojavom automobila, kamiona, aviona, parobrodi su postali suvišni i većina ih je povučena iz upotrebe. Uprkos tome, parobrod ostaje simbol ekspanzije vodenog transporta, naročito u američkim oblastima oko reke Misisipi, i kao čest motiv u pričama Marka Tvena.Vuk Vracar i Vanja Vracar
T
Titanic je zasigurno najpoznatiji i u svoje vrijeme najveći parobrod na svijetu.
