Phantom Blood
| Phantom Blood | |
|---|---|
 | |
| jap. ファントムブラッド (Fantomu buraddo) | |
| Gatunek | akcja, przygodowy, nadprzyrodzone[1] |
| Manga | |
| Autor | Hirohiko Araki |
| Wydawca | Shūeisha |
| Polski wydawca | Japonica Polonica Fantastica |
| Imprint | Jump Comics |
| Odbiorcy | shōnen |
| Drukowana w | Shūkan Shōnen Jump |
| Wydawana | 1 stycznia 1987 – 26 października 1987 |
| Liczba tomów | 5 |
| Film animowany | |
| JoJo no kimyō na bōken: Phantom Blood | |
| Reżyser | Jun’ichi Hayama |
| Scenariusz | Mitsuhiro Yamada |
| Muzyka | Marco d’ Ambrosio |
| Studio | A.P.P.P. |
| Wydany | 17 lutego 2007 |
| Czas trwania | 90 minut |
| Telewizyjny serial anime | |
| JoJo’s Bizarre Adventure | |
| Reżyser | Naokatsu Tsuda Kenichi Suzuki |
| Scenariusz | Yasuko Kobayashi |
| Muzyka | Hayato Matsuo |
| Studio | David Production |
| Stacja telewizyjna | Tokyo MX, MBS, RKB, TBC, CBC, BS11 |
| Premierowa emisja | 6 października 2012 – 1 grudnia 2012 |
| Liczba odcinków | 9 |
| Chronologia | |
|
Następna część: Battle Tendency | |
Phantom Blood (jap. ファントムブラッド Fantomu buraddo) – manga autorstwa Hirohiko Arakiego, pierwsza z części serii JoJo’s Bizarre Adventure. Ukazywała się na łamach magazynu „Shūkan Shōnen Jump” wydawnictwa Shūeisha od stycznia do października 1987. Całość została zebrana w 5 tomach. W Polsce prawa do dystrybucji serii nabyło wydawnictwo Japonica Polonica Fantastica.
Historia rozgrywa się w XIX wiecznej Anglii i opowiada o Jonathanie Joestarze, dziedzicu zamożnej rodziny Joestarów, oraz jego przybranym bracie Dio Brando, który pragnie przejąć fortunę Joestarów dla siebie. Używając starożytnej kamiennej maski, Dio przemienia się w wampira, a Jonathan uczy się techniki sztuk walki zwanej hamonem, aby z nim walczyć. Araki opisał główne motywy opowieści jako „bycie żywym” oraz „afirmację, że ludzkość jest wspaniała”, gdzie bohaterowie rozwijają się i pokonują problemy dzięki własnym działaniom.
Seria zebrała recenzje, od mieszanych po pozytywne, przy czym krytycy często krytykowali anatomię i pozy postaci. Podczas publikacji Araki często słyszał, że Phantom Blood to jedyna seria, która nie pasowała do „najlepszych z najlepszych”, które ukazały się w tym samym czasie, takich jak Dragon Ball i Pięść Gwiazd Północy. Seria doczekała się dwóch adaptacji anime: filmu z 2007 roku stworzonego przez studio A.P.P.P. oraz serialu telewizyjnego z 2012 roku, wyprodukowanego przez studio David Production. W 2006 roku premierę miała także gra komputerowa wyprodukowana przez Bandai[2].
Fabuła
[edytuj | edytuj kod]Dio Brando, urodzony w biedzie młodzieniec, zostaje adoptowany przez zamożnego George’a Joestara, który chce spłacić dług wobec ojca Dio, Daria, zmarłego w 1880 roku. Syn George’a, Jonathan, pragnący stać się dżentelmenem, zostaje odtrącony przez rodzinę i przyjaciół, którymi Dio manipuluje, aby przejąć majątek Joestarów. Po tym, jak Dio zmusza do pocałunku ukochaną Jonathana, Erinę Pendleton, rozgniewany Jonathan pokonuje Dio w walce na pięści. Ten w akcie zemsty zabija psa Jonathana, Danny’ego, i czeka na odpowiedni moment, by kontynuować swoje intrygi. Obaj młodzieńcy rozwijają zainteresowanie tajemniczą kamienną maską, która zareagowała na krew Dio podczas ich walki. Jonathan odkrywa, że maska była używana przez Azteków, aby zapewnić noszącemu nieśmiertelność.
W 1888 roku, gdy Dio osiąga wiek umożliwiający przejęcie majątku, celowo truje George’a. Jonathan dowiaduje się o spisku Dio, a poszukiwania dowodów prowadzą go na Ogre Street, niebezpieczną ulicę w Londynie, gdzie zaprzyjaźnia się z Robertem E. O. Speedwagonem. W międzyczasie Dio planuje zaaranżować „wypadek” i testuje maskę na pijaku, która zmienia go w potężnego wampira, który prawie zabija Dio, zanim zostaje zniszczony przez światło słoneczne. Jonathan i Speedwagon wracają do posiadłości z dowodami i ujawniają spisek Dio, w skutek czego ten próbuje zabić Jonathana nożem, ale George poświęca swoje życie, aby uratować syna. Dio używa krwi George’a oraz maski, aby stać się wampirem. Następnie Jonathan podpala posiadłość Joestarów i nabija Dio na posąg w płonącym domu, ale ten przeżywa.
Podczas powrotu do zdrowia, Jonathan ponownie spotyka się z Eriną i razem poznają Willa A. Zeppeliego, człowieka, który zamierza zniszczyć kamienną maskę, po tym jak spowodowała śmierć jego ojca. Zeppeli uczy Jonathana, jak korzystać z nadnaturalnej energii wytwarzanej poprzez kontrolowane oddychanie, zwanej hamonem. Następnie Jonathan, Speedwagon i Zeppeli wyruszają do Wind Knights Lot, gdzie Dio tworzy armię zombie. Zeppeli zostaje śmiertelnie ranny, jednak zanim umiera, przekazuje Jonathowi resztki swojej mocy. Po wsparciu sojuszników Zeppeliego, Jonathan niszczy ciało Dio, wysyłając przez nie hamon, ale ten, aby przetrwać, odcina swoją głowę. Po tym Speedwagon niszczy kamienną maskę.
Jonathan bierze ślub z Eriną, a następnego dnia para wyrusza w podróż poślubną do Stanów Zjednoczonych. Jednak Dio, wciąż żywy, dostaje się na statek, planując przeszczepić swoją głowę na ciało Jonathana. Dio śmiertelnie rani Jonathana, ale ten, wykorzystując resztki swojej mocy, manipuluje ciało sługi Dio, Wang Chana, tak aby zablokował koło łopatkowe statku, powodując jego eksplozję. Jonathan umiera, trzymając głowę Dio w ramionach, podczas gdy Erina ucieka, ukrywając się w trumnie z uratowanym niemowlęciem jednej z pasażerek. Dwa dni później Erina zostaje uratowana koło Wysp Kanaryjskich i przysięga, że przekaże prawdę o życiu Jonathana swojemu nienarodzonemu dziecku oraz przyszłym pokoleniom.
Produkcja
[edytuj | edytuj kod].jpg?lang=pl)
Phantom Blood zostało napisane i narysowane przez Hirohiko Arakiego[3]. Przed rozpoczęciem pracy nad tą serią stworzył mangę, która przypominała dzieła Hisashiego Eguchiego, artysty znanego z rysunków postaci kobiecych; redaktor Arakiego, Ryōsuke Kabashima, ze złością powiedział mu, aby nigdy więcej nie rysował czegoś tak wtórnego, co skłoniło go do zmiany swojego stylu i stworzenia Phantom Blood[4]. Ze względu na popularność Arnolda Schwarzeneggera i Sylvestra Stallone’a w tamtym czasie, Araki zaprojektował postacie o muskularnych sylwetkach[5]. Na pozy postaci, które Araki uważa za charakterystyczny aspekt swoich rysunków, wpłynęła podróż do Włoch tuż przed rozpoczęciem publikacji Phantom Blood. Tam odwiedził Galerię Borghese w Rzymie i zobaczył rzeźbę „Apollo i Dafne” autorstwa Gian Lorenzo Berniniego. Ujrzenie jej na żywo z różnych perspektyw miało na niego ogromny wpływ; opisał ją jako przytłaczająco piękną i intensywną, zupełnie inną niż rzeźby w japońskich muzeach oraz sposoby pozowania postaci u większości mangaków[6].
Struktura i motywy
[edytuj | edytuj kod]Manga została stworzona przy użyciu struktury ki-shō-ten-ketsu – wstęp (ki), rozwinięcie (shō), zwrot akcji (ten) i zakończenie (ketsu) – wraz z zasadą wzrostu i upadku, według której bohater musi rozwijać się w czasie w stosunku do punktu początkowego na początku historii, a nie ulegać stagnacji lub regresowi. Araki zauważył jednak, że z powodu cotygodniowego formatu serii początkowy regres Jonathana, gdy Dio zamienia jego szczęśliwe życie w pasmo trudności, oznaczał, że rozwój Jonathana pozostawał na poziomie ujemnym przez kilka tygodni po premierze serii, co prowadziło do negatywnego odczucia, że Jonathan zawsze przegrywa. Araki zastosował podobną krzywą wzrostu dla Dio, chociaż z jego dążeniem ku złu[7]. Pomimo stosowania zasady nieustannie rozwijającego się bohatera, Araki zdecydował się ją nagiąć i sprawić, że Jonathan umrze, by ocalić swoją żonę i dziecko. Przyznał, że śmierć to najniższy możliwy punkt, jaki może osiągnąć bohater, i nazwał to czymś „nie do pomyślenia” w shōnen-mandze, ale dodał, że ponieważ chciał przekazać dziedzictwo rodziny Joestarów, potrzebował śmierci Jonathana, aby jego krew i duch mogły zostać przekazane bohaterowi drugiej części serii. Choć nazwał to ryzykownym, uznał przekazanie pałeczki za pozytywny aspekt, który umożliwił skrajny negatyw w postaci uśmiercenia pierwszego protagonisty[8].
Araki opisał motywy przewodnie Phantom Blood jako „bycie żywym”[9] oraz „afirmację, że ludzkość jest wspaniała”. To drugie wyjaśnił jako opis zdolności ludzkości do rozwoju i przezwyciężania trudności dzięki własnej sile i duchowi. Jest to motyw przewodni, który pojawia się we wszystkich kolejnych częściach JoJo’s Bizarre Adventure, przedstawiany poprzez ludzi odnoszących sukcesy w walce dzięki własnym działaniom, bez polegania na maszynach czy bogach[5]. Temat ten, wraz z motywem przekazania pałeczki, został zainspirowany śmiercią dziadka Arakiego, która miała miejsce niedługo przed rozpoczęciem serii, oraz jego refleksjami na temat tego, jak ludzie pozostawiają po sobie część siebie dla następnego pokolenia, gdy umierają[10].
Chcąc, aby czytelnicy wiedzieli, że kamienna maska i jej moce będą napędzać fabułę, Araki rozpoczął mangę prologiem związanym z maską, skupiając się na oddaniu nastroju, zamiast stosować standardowy sposób otwarcia poprzez wprowadzenie głównego bohatera[11]. Koncepcja hamonu została stworzona, gdy zastanawiał się, jak narysować coś niewidzialnego; wpadł na pomysł, aby postać uderzyła żabę, która pozostała nietknięta, podczas gdy skała pod spodem pęknie, ukazując w ten sposób nadprzyrodzoną zdolność bohatera[12]. Inspiracją była również jego zamiłowanie do mang o karate, w których pojawiają się nadprzyrodzone techniki[13].
Kreacja postaci
[edytuj | edytuj kod]
Podczas tworzenia każdej postaci Araki zapisywał fikcyjną historię dla każdej z nich, aby uniknąć niespójności; chociaż nie wszystkie informacje, które zapisywał, są bezpośrednio wykorzystywane w mandze, pomagały mu one określić, jak postać powinna zachowywać się i reagować w różnych sytuacjach[14]. Jonathan i Dio, protagonista i antagonista, zostali stworzeni z myślą o dualności światła i cienia, aby kontrastowali ze sobą: Dio został przedstawiony jako uosobienie zła, a Jonathan jako „fundamentalnie cnotliwy” i sprawiedliwy. Araki użył również czerni i bieli w swoich rysunkach, aby jeszcze bardziej podkreślić kontrast między nimi[15]. Jonathan został zaprojektowany jako symbol opowieści i scenerii, co Araki kontynuował później przy kolejnych protagonistach serii[5]. Ponieważ mangaka chciał, aby seria rozwijała się z nowymi postaciami z rodziny Joestarów, Jonathan został specjalnie napisany jako „pierwszy Joestar”, który miał funkcjonować jako symbol czystości i godności, a nie jako wyjątkowa postać. Ograniczało to jednak możliwości Jonathana, a z perspektywy czasu Araki uznał go za biernego i „trochę nudnego”[16].
Od samego początku planowania mangi Araki zamierzał przedstawić Dio jako „fajną” postać, która stopniowo schodzi na drogę zła. Uważając, że stworzenie złego antagonisty, z którym czytelnicy mogliby się utożsamiać, może być trudne, Araki napisał Dio jako postać pochodzącą z biednej rodziny z ojcem „bez absolutnie żadnych pozytywnych cech”, co dało Dio motywację do zdobycia władzy i zemsty na świecie, nawet jeśli prowadziło go to do czynów niemoralnych i nielegalnych. Araki zauważył również, że postać działająca bez względu na moralność i prawo może dać czytelnikom poczucie katharsis, ponieważ wyraża te same „paskudne uczucia”, które ludzie w sobie tłumią, co sprawia, że łatwiej jest się utożsamić z Dio niż z bohaterem, który czyni tylko dobro[17]. Imię Dio zostało zaczerpnięte bezpośrednio z włoskiego słowa oznaczającego boga i zostało wybrane tak, aby brzmiało dobrze w połączeniu z imieniem „JoJo”[18].
Główna postać drugoplanowa z Phantom Blood, Zeppeli, została stworzona jako „głupawy nauczyciel” w stylu mistrzów sztuk walki z filmów o Jackiem Chanie i Karate Kid, z urokiem wynikającym z kontrastu między tym, jak wygląda, a tym, kim jest w środku. Araki zaprojektował go tak, aby posiadał wąsy, czerpiąc inspirację z wyglądu malarza Salvadora Dalego oraz postaci Iyamiego z Osomatsu-kun; było to ryzykowne, ponieważ postacie z wąsami w magazynach z shōnen-mangą uważano za stare i niegodne zaufania, co mogło zniechęcić czytelników. Jego imię pochodzi od nazwy zespołu rockowego Led Zeppelin i zostało wybrane, by zrównoważyć dużą liczbę imion w serii zaczynających się na „J”; postać Speedwagona otrzymała swoje imię (pochodzące od zespołu REO Speedwagon) z tego samego powodu[19].
Manga
[edytuj | edytuj kod]Seria ukazywała się w magazynie „Shūkan Shōnen Jump” od 1 stycznia do 26 października 1987[20][21]. Wydawnictwo Shūeisha zebrało jej 44 rozdziały w 5 tankōbonach, wydawanych od 10 sierpnia 1987 do 10 sierpnia 1988[22][23]. 15 lutego 2002 opublikowano 3-tomową edycję bunkoban[24][25]. 5 października 2012 wydana została jednotomowa edycja sōshūhen[26]. Kolejna trzytomowa kolekcja z nowymi okładkami autorstwa Arakiego została wydana między 4 grudnia 2013 a 4 stycznia 2014 jako część linii JoJonium wraz z drugą i trzecią częścią serii, Battle Tendency i Stardust Crusaders[27][28][29].
W Polsce edycja bunkoban została wydana w 2020 roku przez wydawnictwo Japonica Polonica Fantastica[30].
Edycja tankōbon
[edytuj | edytuj kod]| Nr | Data wydania (język japoński) | ISBN (język japoński) |
|---|---|---|
| 1 | 10 sierpnia 1987[22] | ISBN 978-4-08-851126-9 |
| 2 | 8 stycznia 1988[31] | ISBN 978-4-08-851127-6 |
| 3 | 8 kwietnia 1988[32] | ISBN 978-4-08-851128-3 |
| 4 | 10 czerwca 1988[33] | ISBN 978-4-08-851129-0 |
| 5 | 10 sierpnia 1988[23] | ISBN 978-4-08-851130-6 |
Edycja bunkoban
[edytuj | edytuj kod]| Nr | Język japoński | Język polski | ||
|---|---|---|---|---|
| Data wydania | ISBN | Data wydania | ISBN | |
| 1 | 15 lutego 2002[24] | ISBN 4-08-617784-6 | maj 2020[34] | ISBN 978-83-7471-831-8 |
|
||||
| 2 | 15 lutego 2002[35] | ISBN 4-08-617785-4 | lipiec 2020[34] | ISBN 978-83-7471-832-5 |
|
||||
| 3 | 15 lutego 2002[25] | ISBN 4-08-617786-2 | wrzesień 2020[34] | ISBN 978-83-7471-833-2 |
|
||||
Anime
[edytuj | edytuj kod]Film kinowy
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 2006 zapowiedziano, że na podstawie mangi powstanie 90-minutowy film kinowy, a za jego produkcję odpowiadać będzie studio A.P.P.P[36]. Za reżyserię i projekty postaci odpowiadał Jun’ichi Hayama, scenariusz napisał Mitsuhiro Yamada, a muzykę skomponował Marco D’Ambrosio. Premiera w japońskich kinach odbyła się 17 lutego 2007[37].
Serial telewizyjny
[edytuj | edytuj kod]
5 lipca 2012 na konferencji prasowej z okazji 25. rocznicy powstania mangi Araki ogłosił, że trwają prace nad adaptacją anime, a premiera odbędzie się w październiku tego samego roku[38]. W sierpniowym wydaniu magazynu Ultra Jump ukazały się ilustracje promocyjne przedstawiające Jonathana Joestara i Dio Brando, sugerujące, że anime rozpocznie się od pierwszej części serii, Phantom Blood[39]. 16 września poinformowano, że za produkcję odpowiadać będzie studio David Production. Reżyserią zajęli się Naokatsu Tsuda i Kenichi Suzuki, scenariusz napisała Yasuko Kobayashi, a postacie zaprojektował Takako Shimizu, który pełnił także rolę dyrektora animacji. Muzykę do pierwszej części serialu skomponował Hayato Matsuo[40]. Anime było emitowane od 6 października 2012 do 6 kwietnia 2013[41], z czego fabuła Phantom Blood obejmuje pierwsze 9 odcinków. Motywem otwierającym jest „JoJo – Sono chi no sadame” (jap. ジョジョ 〜その血の運命〜) w wykonaniu Hiroakiego Tominagi, natomiast końcowym „Roundabout” autorstwa brytyjskiego zespołu Yes[42].
Odbiór
[edytuj | edytuj kod]
Manga otrzymała recenzje, które wahały się od krytycznych do pozytywnych[43]. Jak przyznał autor, Hirohiko Araki, często słyszał w trakcie publikacji, że jego dzieło nie wpisywało się w grono „najlepszych z najlepszych”, publikowanych w tym samym okresie, takich jak Dragon Ball, Pięść Gwiazd Północy, Kapitan Tsubasa, Kinnikuman oraz Rycerze Zodiaku[44]. Czytelnicy czasopisma „Shūkan Shōnen Jump” byli krytyczni wobec pierwszych kilku rozdziałów, uznając Jonathana za postać mało sympatyczną, zwłaszcza że na tym etapie historii ciągle przegrywał z Dio[7]. Mimo tych zastrzeżeń, seria znalazła się w zestawieniu najlepszych i najbardziej pamiętnych mang roku 2015 według portalu Anime News Network, zdobywając nagrodę w kategorii „Co ja właśnie przeczytałem?!”[45].
Joseph Luster z Otaku USA nazwał Phantom Blood „prawdziwą gratką” zarówno dla nowych, jak i starych fanów serii JoJo’s Bizarre Adventure, zauważając jednak, że tempo akcji jest wolniejsze w porównaniu do Stardust Crusaders[46]. Ziah Grace i Clair Napier z ComicsAlliance byli bardzo krytyczni wobec tej części, określając ją jako „bezsensowny śmieć”, który nie powinien być ponownie wydany w 2015 roku, i sugerowali, by czytelnicy przeczytali tylko streszczenie fabuły Phantom Blood, a następnie przeszli bezpośrednio do Battle Tendency. Krytykowali także przedstawienie okrucieństwa wobec zwierząt oraz „złe lub nieistniejące” role żeńskie w historii[47]. Rebecca Silverman z Anime News Network doceniła realizm tego, jak Dio wydaje się George’owi doskonale wychowany, a jednocześnie jest sadystycznie okrutny, oraz sposób, w jaki seria łączy mitologię Azteków z legendami o wampirach, ale uznała, że opowieść może być zbyt brutalna dla niektórych czytelników, przywołując jako przykład okrucieństwo wobec zwierząt[3]. Podobał jej się rosnący poziom intensywności i dziwaczności historii[48], ale skrytykowała częste „mówienie zamiast pokazywania” oraz nadużywanie wykrzykników[3].
Kilku recenzentów skrytykowało ilustracje w Phantom Blood za anatomię postaci oraz ich pozowanie[3][47][46]. Silverman zauważyła, że charakteryzują się one niemożliwymi pozami oraz nieproporcjonalnie małymi głowami w stosunku do dużych, umięśnionych ciał[3]. Dodatkowo skrytykowała rysunki za ich zatłoczenie i trudność w odczytaniu[48]. Redakcja ComicsAlliance wyraziła niezadowolenie z tego, że styl artystyczny wydaje się być wtórny wobec Pięści Gwiazd Północy. Takato z Manga-News uznał, że choć anatomia i pozy pasują do tonu historii, są mało realistyczne i słabo narysowane[49]. Luster zauważył, że rysunki nie są tak dobre jak późniejsze dzieła Arakiego, ale mają swój urok i działają mimo „zniekształconych proporcji” ze względu na wysoką intensywność i stylizację[46]. Kory Cerjak z The Fandom Post docenił ilustracje, określając je jako „prosto z lat 80.”, co nadawało serii atmosferę przypominającą dobre filmy akcji z tego okresu[50].
Zestaw trzech tomów wydania JoJonium serii zajął 47. miejsce na liście najlepiej sprzedających się komiksów w Japonii w swoim debiutanckim tygodniu według Oriconu, sprzedając szacunkowo 19 374 egzemplarze. Wszystkie trzy tomy angielskiego wydania znalazły się na liście mangowych bestsellerów The New York Timesa przez trzy tygodnie z rzędu[51][52][53]; tom 1 zadebiutował na pierwszym miejscu[54], natomiast tomy 2 i 3 zajęły odpowiednio drugie miejsce, po The Legend of Zelda: A Link to the Past oraz 71 tomie Naruto[55][56].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ JoJo’s Bizarre Adventure: Part 1--Phantom Blood [online], Viz Media [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ 日本中を“波紋”に巻き込め――「ジョジョの奇妙な冒険 ファントムブラッド共同プロジェクト」記者発表会 [online], nlab.itmedia.co.jp, 13 września 2006 [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b c d e Rebecca Silverman, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1 GN 1 [online], Anime News Network, 27 stycznia 2015 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Amanda Whalen, JoJo, Fist of the North Star Creators Discuss Their Manga, Influences [online], Anime News Network, 13 września 2017 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ a b c Casey Lee Mitchem, Rebecca Silverman, Interview: Jojo's Bizarre Adventure Creator Hirohiko Araki [online], Anime News Network, 29 czerwca 2017 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 139–140, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ a b Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 86–92, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 101–102, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, JoJo no Kimyō na Bōken 1: Shinryakusha Dio, Shūeisha, 1987, ISBN 978-4-08-851126-9 (jap.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 170–171, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 30, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 141–143, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1—Phantom Blood, Evan Galloway (tłum.), t. 1, Viz Media, 2015, s. 249–250, ISBN 978-1-4215-7879-8 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 59–62, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 56, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1—Phantom Blood, Evan Galloway (tłum.), t. 3, Viz Media, 2015, s. 249–250, ISBN 978-1-4215-7881-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, s. 55, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1—Phantom Blood, Evan Galloway (tłum.), t. 3, Viz Media, 2015, s. 342–343, ISBN 978-1-4215-7881-1 (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1—Phantom Blood, Evan Galloway (tłum.), t. 2, Viz Media, 2015, s. 322–323, ISBN 978-1-4215-7880-4 (ang.).
- ↑ 週刊少年ジャンプ 1987年 表示号数1 [online], mediaarts-db.artmuseums.go.jp [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ 週刊少年ジャンプ 1987年 表示号数46 [online], mediaarts-db.artmuseums.go.jp [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b ジョジョの奇妙な冒険 1 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b ジョジョの奇妙な冒険 5 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b ジョジョの奇妙な冒険 1 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b ジョジョの奇妙な冒険 3 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ ジョジョの奇妙な冒険 第1部 ファントムブラッド 総集編 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-11] (jap.).
- ↑ 【12月4日付】本日発売の単行本リスト [online], Natalie, 4 grudnia 2013 [dostęp 2024-10-25] (jap.).
- ↑ 【1月4日付】本日発売の単行本リスト [online], Natalie, 4 stycznia 2014 [dostęp 2024-10-25] (jap.).
- ↑ 各巻紹介 [online], JoJonium [dostęp 2024-10-25] (jap.).
- ↑ JOJO's Bizarre Adventures [online], Japonica Polonica Fantastica [dostęp 2024-10-24] (pol.).
- ↑ ジョジョの奇妙な冒険 2 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ ジョジョの奇妙な冒険 3 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ ジョジョの奇妙な冒険 4 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ a b c JoJo's Bizarre Adventure [online], Tanuki.pl [dostęp 2024-10-24] (pol.).
- ↑ ジョジョの奇妙な冒険 2 [online], Shūeisha [dostęp 2024-10-24] (jap.).
- ↑ Christopher Macdonald, JoJo's Bizarre Adventures Movie [online], Anime News Network, 15 września 2006 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ JoJo's Bizarre Adventure: Phantom Blood (movie) [online], Anime News Network [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Egan Loo, Jojo's Bizarre Adventure Gets Fall TV Anime & PS3 Game [online], Anime News Network, 5 lipca 2012 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Egan Loo, Jojo's Bizarre Adventure TV Anime Art Features Part I Cast [online], Anime News Network, 19 lipca 2012 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Crystalyn Hodgkins, New Jojo's Bizarre Adventure Anime's Cast, Staff Revealed (Update 3) [online], Anime News Network, 16 sierpnia 2012 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Ko Ransom, JoJo's Bizarre Adventure TV Anime Slated for October 6 [online], Anime News Network, 11 września 2012 [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ JoJo's Bizarre Adventure (TV) [online], Anime News Network [dostęp 2024-10-24] (ang.).
- ↑ Steve Bennett, Review: 'JoJo's Bizarre Adventure: Part 1--Phantom Blood' Vol. 1 HC (Manga) [online], ICv2, 26 marca 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Hirohiko Araki, Manga in Theory and Practice: The Craft of Creating Manga, Nathan A Collins (tłum.), Viz Media, 2017, s. 14–15, ISBN 978-1-4215-9407-1 (ang.).
- ↑ Rebecca Silverman, The Best and Most Memorable Manga of 2015 [online], Anime News Network, 11 grudnia 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ a b c Joseph Luster, Manga Review: JoJo's Bizarre Adventure - Phantom Blood vol. 1 [online], Otaku USA, 12 stycznia 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ a b Ziah GraceZiah Grace, Bizarre Adventures, Part One: Is 'Phantom Blood' Any Good? [online], ComicsAlliance, 2 lutego 2016 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ a b Rebecca Silverman, JoJo's Bizarre Adventure: Part 1 GN 2 [online], Anime News Network, 29 kwietnia 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Critique de la série Jojo's bizarre adventure - Saison 1 - Phantom Blood - Manga série [online], Manga News, 7 kwietnia 2016 [dostęp 2024-10-25] (fr.).
- ↑ Kory Cerjak, JoJo’s Bizarre Adventure Part 1 Vol. #01: Phantom Blood 1 Hardcover Manga Review [online], The Fandom Post, 8 lutego 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, March 8-14 [online], Anime News Network, 20 marca 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, May 17-23 [online], Anime News Network, 29 maja 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, August 16-22 [online], Anime News Network, 28 sierpnia 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, February 22-28 [online], Anime News Network, 6 marca 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, May 3-9 [online], Anime News Network, 15 maja 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
- ↑ Karen Ressler, New York Times Manga Best Seller List, August 2-8 [online], Anime News Network, 14 sierpnia 2015 [dostęp 2024-10-25] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona anime (jap.)
- Anime JoJo’s Bizarre Adventure w bazie Anime News Network (ang.)
- Recenzja anime JoJo’s Bizarre Adventure na stronie tanuki.pl