Naar inhoud springen

Pijlstaarten

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Pijlstaarten
Fossiel voorkomen: Mioceen – heden
De kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum)
voedt zich met nectar uit lavendel.
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:Insecta (Insecten)
Orde:Lepidoptera (Vlinders)
Superfamilie:Bombycoidea
Familie
Sphingidae
Latreille, 1802
Rups wolfsmelkpijlstaart
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Pijlstaarten op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Insecten

De pijlstaarten (Sphingidae) zijn een familie van motten in de superfamilie Bombycoidea. De meeste pijlstaarten zijn grote vlinders die 's nachts vliegen; de kleinere soorten vliegen meestal overdag. Over de hele wereld zijn ruim duizend soorten bekend. Pijlstaarten zijn vooral soortenrijk in de tropen. In Nederland en België zijn ze erg zeldzaam, en de algemene soorten leven een verborgen leven.

Sommige pijlstaarten, zoals de kolibrievlinder, zijn in staat om stil in de lucht te hangen terwijl ze zich voeden met nectar uit bloemen. Dit zweefvermogen is slechts vier keer geëvolueerd in nectardrinkende dieren: in kolibries, bepaalde vleermuizen, zweefvliegen en de pijlstaarten (een opmerkelijk voorbeeld van convergente evolutie). Pijlstaarten zijn veel bestudeerd vanwege hun behendige vlieggedrag. Naast zweven kunnen ze ook zeer snel zijwaarts vliegen, vermoedelijk een manier om aan roofdieren te ontsnappen.[1]

Kenmerken

[bewerken | brontekst bewerken]

De naam is afgeleid van een typisch kenmerk van de rupsen die een verharde stekel op hun achterste segment dragen. De rupsen zijn meestal groot en kleurig, maar net zo dat ze niet opvallen in de waardplant. Pijlstaarten hebben vaak bonte kleuren. De grootste pijlstaart is Cocytius antaeus. Deze heeft een spanwijdte van ongeveer 17,5 centimeter. De pijlstaart met voor zover bekend de langste roltong is de soort Xanthopan morgani met een lengte van ongeveer 30 centimeter. Ze hebben een gestroomlijnd lichaam en smalle vleugels. Ze kunnen snelheden halen van 50 km/uur. De vleugelspanwijdte varieert van 3,5 tot 15 cm.

Van enkele soorten uit de groep Choerocampina is bekend dat ze ultrasone geluiden kunnen produceren. Het is niet bekend welke functie het ultrasone geluid van de pijlstaarten heeft.[2]

Leefwijze

[bewerken | brontekst bewerken]

Deze vlinders voeden zich met nectar. De vliegwijze en manier van voeden lijkt op die van kolibries. De kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum) heeft hier zijn naam aan te danken. De vlinders slaan razendsnel met hun vleugels en hangen hierbij stil in de lucht voor de bloem. Met de lange roltong wordt vervolgens nectar opgezogen. Het vliegen kost veel energie en de vlinders moeten voortdurend nectar drinken om aan hun energiebehoefte te voldoen. Tijdens een vlucht kan de lichaamstemperatuur van de vlinder oplopen tot 40°C.[3] Sommige soorten zijn dagactief, maar de meesten zijn nachtactief. Van een aantal soorten is bekend dat ze grote afstanden kunnen afleggen; dergelijke soorten worden wel trekvlinders genoemd.

Zowel mannetjes als vrouwtjes leven relatief lang (10 tot 30 dagen). De vrouwtjesvlinders leggen doorschijnende groene eieren. De eieren worden meestal enkelvoudig gelegd. Ei-ontwikkeling varieert sterk, van 3 tot 21 dagen.[3][4]

Verspreiding en leefgebied

[bewerken | brontekst bewerken]

Deze familie komt wereldwijd voor in tropische en subtropische streken op bloemen.

Pijlstaarten in Nederland en België

[bewerken | brontekst bewerken]

In Nederland zijn 19 soorten pijlstaarten vastgesteld, in België een tiental meer.

Taxonomie

[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende taxa zijn bij de familie ingedeeld:

Afbeeldingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
Commons heeft media­bestanden in de categorie Sphingidae.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pijlstaarten&oldid=68005612"