Pinelia trójlistkowa

Pinelia trójlistkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	pinelia
Gatunek	pinelia trójlistkowa
	Nazwa systematyczna
	Pinellia ternata (Thunb.) Makino; Bot. Mag. (Tokyo) 15: 135 (1901)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinelia trójlistkowa (Pinellia ternata (Thunb.) Makino) – gatunek rośliny zielnej należący do rodziny obrazkowatych, endemiczny dla Chin i regionów klimatu umiarkowanego wschodniej Azji, introdukowany w Europie, Ameryce Północnej i Australii.

Morfologia

Pokrój: Kępiasta roślina zielna o wysokości od 15 do 35 cm.

Łodyga: Tworzy cebulopodobną, niemal okrągłą bulwę pędową o średnicy od 1 do 2 cm. Bulwki powstają wokół pochew liściowych, na ogonkach oraz u podstawy blaszek liściowych.

Liście: Od 2 do 5 liści wyrasta na zielonych ogonkach o wysokości od 15 do 20 cm, usadowionych w pochwach liściowych. Blaszki liści są trójlistkowe i wachlarzowatopalczaste; listki podłużno-eliptyczne lub lancetowate, z wierzchu zielone, niekiedy z ciemnymi plamkami, pod spodem zielonkawe, u szczytu spiczaste, u podstawy klinowate. Rozmiar listków wynosi od 3×1 do 10×3 cm. Po każdej stronie jest od 7 do 10 poprzecznych żyłek, formujących żyłkę brzegową.

Kwiaty: Roślina jednopienna. Pojedynczy kwiatostan typu kolbowatego pseudancjum pojawia się na zielonej szypułce, dłuższej od ogonków liściowych, o wysokości od 15 do 25 cm. Pochwa kwiatostanu, o długości od 6 do 7 cm, jest zielonkawa lub biaława, zielona do ciemnopurpurowej na brzegach. W dolnej części tworzy wąską, cylindryczną komorę o długości od 1,5 do 2 cm; u góry podłużna, tępa lub ostra. Kolba o długości od 9 do 10 cm. W jej dolnej części, na długości około 2 cm, położone są kwiaty żeńskie, po których następuje około 3 do 6 mm odcinek sterylny i 6 do 8 mm odcinek kwiatów męskich. Wyrostek kolby wydłużony, podniesiony lub esowaty, o długości do 8 cm, w kolorze od zielonego do fioletowego. Kwiaty żeńskie położone gęsto. Słupki o długości około 2,2 mm. Zalążnia jajowata, o długości około 1,8 mm i średnicy około 1 mm. Znamię słupka małe, o średnicy około 0,2 mm, węższe od szyjki. Pylniki wydłużone, o długości około 1,2 mm, otwierane przez szparkę.

Owoce: Żółtozielone lub białawe, jajowate jagody, zawierają jedno nasiono.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit, okresowo uśpiona. Kwitnie od maja do lipca, owocuje od lipca do września. Rośnie na łąkach, we wtórnych lasach, na nieużytkach oraz dziko na polach uprawnych, do wysokości 2500 m. Liczba chromosomów 2n=91, 2n=104, 2n=117 lub 2n=130.

Synonimy

Synonimy nomenklaturowe^[3]

Arum ternatum Thunb. (basonim)
Arisaema ternatum (Thunb.) Schott in H.W.Schott & S.L.Endlicher
Alocasia ternata (Thunb.) Raf.
Atherurus ternatus (Thunb.) Blume

Synonimy taksonomiczne^[3]

Arum atrorubens (nom. illeg.)
Arum bulbiferum (nom. illeg.)
Arum bulbosum
Arum fornicatum
Arum macrourum
Arum subulatum
Arum triphyllum (nom. illeg.)
Arisaema cochinchinense
Arisaema loureiroi
Arisaema macrourum
Hemicarpurus fornicatus
Pinellia angustata
Pinellia cochinchinensis
Pinellia fornicata
Pinellia koreana
Pinellia ternata var. angustata
Pinellia ternata f. angustata
Pinellia ternata var. atropurpurea
Pinellia ternata var. giraldiana
Pinellia ternata var. subpandurata
Pinellia ternata var. vulgaris
Pinellia ternata f. atropurpurea
Pinellia tuberifera
Pinellia tuberifera var. subpandurata
Typhonium tuberculigerum

Zastosowanie

Roślina lecznicza: Surowcem zielarskim jest bulwa (tuber).

W tradycyjnej medycynie chińskiej sproszkowane bulwy, zwane ban xia, uznawane są za środek o działaniu poronnym, przeciwbólowym, znieczulającym, przeciwdopełniaczowym, antydepresyjnym, przeciwwymiotnym, przeciwzapalnym, przeciwkaszlowym, cholinergicznym, napotnym, moczopędnym, wyksztuśnym, gastrotonicznym, przeciwkrwotocznym, immunomodulacyjnym, uspokajającym, wzmacniającym oraz przeciw łysieniu^[4]. Stosowany jest również do wzmacniania śledziony, pozbywania się śluzu z płuc i żołądka oraz w mieszance do bezoperacyjnego usuwania kamieni żółciowych. Surowe bulwy są cierpkie i zawierają toksyny, które są neutralizowane przez suszenie lub macerowanie w herbacie lub occie. Standardowa dawka wynosi od 5 do 10 gramów surowca^[5]. Z bulw tego gatunku, soku z kłączy imbiru oraz ługu produkuje się lek o nazwie zhi ban xia, o szczególnym działaniu przeciwgorączkowym, przeciwmalarycznym, przeciwkaszlowym, przeciwwymiotnym, ściągającym, przeczyszczającym i wywołującym poród^[6].

Surowiec zielarski zawiera ponad 269 składników czynnych, w tym: 3,4-dihydroxybenzaldehyd, 3,4-dihydroxybenzaldehyd-diglikozyd, argininę, cholinę, cynk, D-glukozę, glicynę, kwas asparaginowy, kwas D-glukozowy, kwas glutaminowy, kwas homogentyzynowo-glikozydowy, Kwas homogentyzynowy, kwas izooleidowy, kwas oleinowy, kwas palmitynowy, kwas stearynowy, kwas Δ-6-oktadekanowy, l-efedrynę, l-ramnozę, magnez, mangan, ornitynę, potas, seryny, sód, szczawian wapnia, wapń, żelazo, β-sitosterol i β-sitosterol-3-O-β-D-glikozyd, które są odpowiedzialne za szereg medycznych właściwości tego surowca, w tym przede wszystkim: anty-PMS, antyalkoholowe, antyandrogenne, antyanemiczne, antyartretyczne, antyarytmiczne, antydepresyjne, antyencefalopatyczne, antyoksydacyjne, inhibitor reduktazy 5-alfa, moczopędne, nasenne, obniżające poziom cholesterolu, owadobójcze, pobudzające, przeciw chorobie Alzheimera, przeciw osteoporozie, przeciw syndromowi X, przeciw łysieniu, przeciw zapaleniu prostaty, przeciwcukrzycowe, przeciwlękowe, przeciwnadciśnieniowe, przeciwnowotworowe, przeciwpadaczkowe, przeciwzapalne, przeczyszczające, rozszerzające naczynia krwionośne i wzmagające odporność^[7]^[8].

Roślina jadalna: Pędy podziemne rośliny uważane są za jadalne po wysuszeniu i ugotowaniu. Surowe są trujące^[9].

Roślina ozdobna: Z uwagi na szerokie liście i ciekawe kwiatostany jest ceniona jako roślina ozdobna.

Uprawa

Z uwagi na swoje właściwości lecznicze rośliny te są uprawiane w Chinach i Korei. Ze względu na walory ozdobne gatunek ten uprawiany jest na świecie również w ogrodach. Pinelia trójlistkowa jest całkowicie mrozoodporna. Wymaga gleb kwaśnych, przepuszczalnych i próchniczych oraz miejsc zacienionych i wilgotnych. Łatwo rozmnaża się z nasion, bulwek i bulw przybyszowych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-20] (ang.).
↑ ^a ^b Govaerts R.: World Checklist of Pinellia. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).
↑ James A. Duke: Handbook of medicinal herbs. Boca Raton, Fla.: CRC Press, 2002. ISBN 0-8493-1284-1.
↑ Zhanwen Liu: Essentials of Chinese Medicine: Volume 2. Springer. ISBN 978-1-84882-592-5.
↑ Joseph P. Hou, Youyu Jin: The healing power of Chinese herbs and medicinal recipes. New York: Haworth Integrative Healing Press, 2005. ISBN 0-7890-2202-8.
↑ Jim Duke: Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. List of chemicals. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)].
↑ Jim Duke: Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. Activities. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-05-30].
↑ Plants For A Future. Edible, medicinal and useful plants for a healthier world. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).

Bibliografia

Guanghua Zhu, Heng Li i Rong Li. A synopsis and a new species of the E Asian genus Pinellia (Araceae). „Willdenowia”. 37, s. 503-522, 2007. Berlin. ISSN 0511-9618.
Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych: łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Baldassare Mineo: Rock garden plants: a color encyclopedia. Portland, OR.: Timber Press, 1999. ISBN 0-88192-432-6.

Linki zewnętrzne

Pinellia ternata. aroid.org. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-20] (ang.).

[kew-3] Govaerts R.: World Checklist of Pinellia. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2006. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).

[4] James A. Duke: Handbook of medicinal herbs. Boca Raton, Fla.: CRC Press, 2002. ISBN 0-8493-1284-1.

[5] Zhanwen Liu: Essentials of Chinese Medicine: Volume 2. Springer. ISBN 978-1-84882-592-5.

[6] Joseph P. Hou, Youyu Jin: The healing power of Chinese herbs and medicinal recipes. New York: Haworth Integrative Healing Press, 2005. ISBN 0-7890-2202-8.

[7] Jim Duke: Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. List of chemicals. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)].

[8] Jim Duke: Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. Activities. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-05-30].

[9] Plants For A Future. Edible, medicinal and useful plants for a healthier world. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]