Pogórze Wałbrzyskie

Pogórze Wałbrzyskie

Pogórze Wałbrzyskie w okolicy Modliszowa
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Pogórze Zachodniosudeckie lub Sudety Środkowe
Mezoregion	Pogórze Wałbrzyskie
Zajmowane jednostki administracyjne	Województwo dolnośląskie powiat wałbrzyski – gmina Wałbrzych – gmina Szczawno-Zdrój – gmina Stare Bogaczowice powiat świdnicki – gmina Świebodzice – gmina Świdnica – gmina Dobromierz

Regiony Kondrackiego-hipsometria, Sudety, Pogórze Wałbrzyskie

Pogórze Wałbrzyskie (także Bolkowsko-Wałbrzyskie, niem. Waldenburger Bergland, 332.28) – pogórze w południowo-zachodniej Polsce w województwie dolnośląskim. Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego mezoregion wchodzący w skład Pogórza Zachodniosudeckiego. Według klasyfikacji Wojciecha Walczaka jest najbardziej na północ wysuniętym fragmentem Sudetów Środkowych.

Opis

Pogórze Wałbrzyskie (Bolkowsko-Wałbrzyskie) ciągnie się od Nysy Szalonej na północnym zachodzie po dolinę Bystrzycy (Obniżenie Górnej Bystrzycy) na południowym wschodzie. Nysa Szalona oddziela Pogórze Bolkowsko-Wałbrzyskie od Gór Kaczawskich i Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich. Dolina Bystrzycy jest wyraźną granicą między pogórzem a Górami Sowimi. Obszerny pofalowany teren rozciąga się na długości ok. 30 km i szerokości ok. 6 km, zajmując powierzchnię ok. 180 km². Za najwyższe wzniesienie pogórza uważany jest Sas (515 m n.p.m.) między Szczawnem-Zdrojem, a Strugą. Pogórze Wałbrzyskie opada w kierunku północno-wschodnim do Obniżenia Podsudeckiego wyraźnym uskokiem tektonicznym – tzw. sudeckim uskokiem brzeżnym, którego wysokość ponad przedgórze rośnie w miarę posuwania się na południowy wschód i stanowi charakterystyczną dominację krajobrazową. Krawędź tego progu rozcinają jarowe doliny Strzegomki i Pełcznicy. W obrębie Pogórza Wałbrzyskiego wyróżnia się cztery mikroregiony: Obniżenie Wolbromka, Pogórze Bolkowskie, Pogórze Świebodzickie, Kotlina Wałbrzyska.

Krajobraz

Krajobraz Pogórza Wałbrzyskiego uwarunkowany jest budową i długą przeszłością geologiczną, przedstawia krajobraz wyżyn i niskich gór. Cały obszar jest pagórkowaty pofałdowany poprzecinany w kierunku północno-wschodnim korytami rzek. Jest to teren zaludniony, łagodny, poza nielicznymi wzniesieniami słabo porośnięty lasem. Większość obszaru zajmują pola uprawne. Krajobraz przeobrażony mocno zurbanizowany

Wody

Pogórze Wałbrzyskie należy do dorzecza Odry największymi rzekami pogórza są Strzegomka i Nysa Szalona, lewostronne dopływy Odry. Pozostałe rzeki odwadniające pogórze są ich dopływami. Dla zabezpieczenia przed powodziami zbudowano zbiorniki retencyjne koło Dobromierza na Strzegomce.

W Szczawnie-Zdroju znajdują się źródła wód mineralnych.

Komunikacja

Sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta, co stworzyło dogodne warunki dla rozwoju gospodarczo-przemysłowego regionu. Przez Pogórze Wałbrzyskie przechodzi sieć dróg lokalnych i wojewódzkich w tym trzy o statusie europejskim oraz szlaki kolejowe. Kilka z nich pod koniec XX wieku zostało wyłączonych z eksploatacji.

Sieć dróg krajowych

• nr 5 – do przejścia granicznego Lubawka
• nr 35 – do przejścia granicznego Golińsk
• nr 34 E261 – od drogi krajowej do nr 35 w Świebodzicach do drogi krajowej do nr 5 w okolicy Dobromierza

Sieć dróg wojewódzkich

• nr 367 – od drogi krajowej krajowej nr 5 w Kamiennej Górze do drogi krajowej nr 35 w Wałbrzychu
• nr 376 – od drogi krajowej nr 35 w Wałbrzychu do drogi wojewódzkiej nr 367 w Jabłowie
• nr 375 – od drogi krajowej krajowej nr 5 w Dobromierzu do drogi wojewódzkiej nr 367 w Wałbrzychu

szlaki kolejowe

• Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra
• Jawor – Bolków – Marciszów
• nieczynny Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Boguszów-Gorce

Klimat

Położenie fizycznogeograficzne regionu oraz masyw gór od strony południowej sprawiają, że nad obszarem ścierają się różnorodne masy powietrzne, wpływające na kształtowanie się typów pogody, a w rezultacie tego na całokształt zjawisk atmosferycznych tego mezoregionu. Klimat jest umiarkowany, przejściowy, ciepły charakteryzujący się zmiennym stanem pogody. Pory roku są łatwo rozpoznawalne i wyznaczane przez przebieg temperatury: ciepła i wilgotna wiosna, ciepłe i często suche lato, chłodna i wilgotna jesień oraz zima z niewielkimi opadami śniegu. Zachmurzenie: średnie występuje w okresie jesienno – zimowym, najmniejsze w lecie. Opadom często towarzyszą gwałtowne burze z wyładowaniami.

• maksimum termiczne: lipiec–wrzesień, średnia temperatura ok. 20 °C
• minimum termiczne: styczeń–luty, średnia temperatura powietrza ok. −5 °C
• średnia temperatura roczna oscyluje w granicach 7 °C
• czas trwania zimy: do 14 tyg.
• okres wegetacyjny:
  • rozpoczyna się z początkiem kwietnia i trwa ponad 210 dni.
• lato termiczne:
  • ok. 8 tyg.
• opady roczne:
  • w granicach 600–700 mm
  • maksimum opadowe: lipiec
  • minimum opadowe: luty
• dominujące wiatry: południowo-zachodnie

Flora i fauna

Średnia roczna temperatura, opady atmosferyczne występujące w różnych porach roku, rzeźba terenu, urozmaicona budowa geologiczna, zróżnicowane warunki klimatyczne, hydrograficzne oraz glebowe stwarzają dogodne warunki przyrodnicze dla świata roślin i zwierząt oraz rozwoju rolnictwa. Środowisko naturalne w znacznym stopniu zostało przekształcona pod wpływem działalności człowieka. Pogórze Wałbrzyskie jest obszarem głównie upraw rolnych i łąk, porozcinanych niewielkimi obszarami leśnymi. Charakterystyczną formacją roślinną pogórza są lasy liściaste i mieszane. Zbiorowiska roślinne, zwierząt i przyrody nieożywionej objętych ochroną, występują w południowej części pogórza i chronione są obszarami chronionego krajobrazu i indywidualnymi formami ochrony przyrody jakimi są pomniki przyrody czy użytki ekologiczne.

Parki krajobrazowe i rezerwaty

Książański Park Krajobrazowy, rezerwat „Góra Choina”, rezerwat „Jeziorko Daisy”, rezerwat „Przełomy pod Książem”.

Ludność

Okolice zamieszkuje ludność napływowa, po wojnie przybyli tu ludzie z centralnej Polski, przymusowi polscy wysiedleńcy z Kresów oraz ludzie powracający z emigracji z zachodniej Europy (głównie polscy górnicy pracujący we Francji (Masyw Centralny i okolice, Lille).

Atrakcje turystyczne

• skalne wąwozy rzeki Pełcznicy i jej dopływu Szczawnika, nad którymi wznosi się zamek Książ
• Przełom Bystrzycy i Jezioro Bystrzyckie
• Park zdrojowy w Szczawnie-Zdroju
• ciekawe drzewa rosnące przy drodze od palmiarni do zamku Książ – dawnym szlaku Ułanów Legii Nadwiślańskiej
• Książański Park Krajobrazowy

Zamek Cisy – ruiny

Szczawno-Zdrój, pijalnia uzdrowiskowa

• Kilkusetletni cis „Bolko”. Najstarszy cis w Sudetach. Rośnie w Pełcznicy, dzielnicy Świebodzic.
• Rezerwat przyrody Przełomy Pełcznicy pod Książem (gmina Świebodzice oraz Wałbrzych).
• Rezerwat przyrody Jeziorko Daisy w gminie wiejskiej Świdnica.

Miejscowości z zabytkami i ciekawą historią

Wałbrzych, Bolków, Świebodzice, Szczawno-Zdrój, Dobromierz, Stare Bogaczowice

Zabytki

zamek Książ, zamek w Bolkowie, zamek Cisy, zamek Świny, zamek Stary Książ, palmiarnia w Wałbrzychu, zamek Grodno, zapora na Jeziorze Bystrzyckim, Lisia sztolnia

Linki zewnętrzne

• Wałbrzych i okolice