Przejdź do zawartości

Polisemia

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
„Zamek” – przykład wyrazu polisemicznego oznaczającego budowlę obronną, mechanizm zamykania drzwi oraz część broni palnej

Polisemia, polisemantyzm[1], wieloznaczność[2][3] (fr. polysémie[1][4]; gr. polýs „liczny”, sêma „znak”) – zjawisko wyrażania różnych treści (znaczeń) za pomocą jednego środka językowego (słowa, ciągu głosek)[3]. Znaczenia te powinny być ze sobą wzajemnie powiązane[5][6] (np. na zasadzie metonimii[3]), mieć wspólne pochodzenie i wynikać z sensu podstawowego[7]. Zjawisko polisemii, w odróżnieniu od homonimii, zachodzi w ramach pojedynczego leksemu[8].

Przykłady:

  • powód – 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu
  • język – 1) organ ciała, 2) mowa ludzka

Charakter polisemiczny wykazuje duża część zasobu leksykalnego języka[9]. Polisemia stanowi łatwy środek wzbogacania inwentarza leksykalnego[10]. Stwierdzono, że stopień polisemii jest uzależniony od frekwencji użycia słowa: im dane słowo jest częstsze, tym więcej ma ono znaczeń[4][11]. Polisemia wyrazu w jednym języku często przypomina zakres znaczeniowy tego samego wyrazu w innych językach, co uchodzi za świadectwo prawidłowości rozwojowych semantyki[12]. Polisemia może również powstawać w wyniku naśladowania (kalkowania) innego języka[13]. Na przykład polskie i czeskie słowo „zamek”, mające charakter polisemiczny (oznacza zarówno budowlę, jak i element zamykający), uzyskało znaczenie budowli pod wpływem niemieckiego wyrazu Schloss[14].

Zjawisko polisemii odróżnia się od homonimii, czyli związku między wyrazami identycznymi pod względem brzmienia, ale niedających się sprowadzić do wspólnego źródła lub niewykazujących uchwytnej zależności[15]. Kryteria wypracowane przez językoznawstwo są jednak niejasne i ścisłe odgraniczenie homonimii od właściwej polisemii nie zawsze jest możliwe[5][7][9].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Gheorghe Constantinescu-Dobridor, polisemie, [w:] Dicționar de termeni lingvistici, București: Editura Teora, 1998, ISBN 973-601-496-7, OCLC 41214694 [dostęp 2018-11-04] (rum.).
  2. ↑ Lachur 2004 ↓, s. 175.
  3. ↑ a b c Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 329, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  4. ↑ a b Jean Dubois i inni, Dictionnaire de linguistique, Paris: Larousse-Bordas/VUEF, 2002, s. 369–370, ISBN 2-03-532047-X, OCLC 59757084 (fr.).
  5. ↑ a b Lachur 2004 ↓, s. 180.
  6. ↑ From meaning to form, [w:] Halvor Eifring, Rolf Theil, Linguistics for Students of Asian and African Languages, Uniwersytet w Oslo [dostęp 2019-06-12] (ang.).
  7. ↑ a b Hadumod Bußmann, Routledge dictionary of language and linguistics, Gregory Trauth, Kerstin Kazzazi (tłum.), London: Routledge, 1998, s. 918, DOI: 10.4324/9780203980057, ISBN 0-415-02225-8, ISBN 0-415-20319-8, ISBN 978-0-203-98005-7, OCLC 41252822 (ang.).
  8. ↑ Jarmila Panevová, Eva Hajičová, Petr Sgall: Úvod do teoretické a počítačové lingvistiky. I. svazek, Teoretická lingvistika. Praha: Karolinum, 2002, s. 24. ISBN 80-246-0470-1. OCLC 53262536. (cz.).
  9. ↑ a b David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, s. 373–374, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
  10. ↑ Anna A. Jászó, A magyar nyelv könyve, wyd. 8, Budapest: Trezor Kiadó, 2007, s. 492–494, ISBN 978-963-8144-19-5, OCLC 1088103135 (węg.).
  11. ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 228.
  12. ↑ Lachur 2004 ↓, s. 176.
  13. ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 226.
  14. ↑ Brian Leonard Mott, Semantics and Translation for Spanish Learners of English, Barcelona: Edicions Universitat Barcelona, 2011 (Universitat 51), s. 109, ISBN 978-84-475-3548-4 (ang.).
  15. ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 225–226.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polisemia&oldid=75289269”