Przejdź do zawartości

Pomorze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy krainy historycznej. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Pomorze
Pomerania, Pòmòrskô/Pòmòrzé, Pommern
Herb
Herb
Państwa

 Polska
 Niemcy

Ważniejsze miejscowości

Gdańsk, Szczecin, Stralsund, Greifswald

Położenie na mapie
Mapa Pomorza
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku

Pomorze (kaszub. Pòmòrskô, Pòmòrzé, łac. Pomerania, niem. i szw. Pommern) – kraina historyczna na terenie Polski i Niemiec, u ujścia Reknicy, Odry i Wisły do Morza Bałtyckiego.

Toponimia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Pomorze we wszystkich językach wywodzi się od języka słowiańskiego, łącząc dwa wyrazy po i morze co oznacza dosłownie „ziemię sięgającą po morze”[1]. Wtórne nazwy jak średniowieczna łacińska Pomerania[2] oraz niemiecka Pommern bezpośrednio wywodzą się od nazwy słowiańskiej[3]. W źródłach środkowopolskich termin Pomorze był zapisywany jako Pomorania lub Pomorani[4].

Nazwa ta została po raz pierwszy została użyta w dokumencie z 1046 tzw. Rocznikach z Nieder Altaich, w odniesieniu do jednego z książąt pomorskich Siemomysła pomorskiego – Zemuzil dux Bomeranorum (pol. Siemomysł książę Pomorzan)[5][6]. Nazwę Pomorze odnotowują także kroniki średniowieczne Adama z Bremy ok. roku 1070 oraz Kronika polska spisana przez Galla Anonima ok. 1113.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Pomorze obejmuje znaczny obszar w północnej części Polski i północno-wschodniej części Niemiec. Obejmuje Pomorze Przednie, Rugię, Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie, Pobrzeże Gdańskie, Kaszuby, Pojezierze Pomorskie, ziemię chełmińską i Krajnę. Granice regionu opierają się na Reknicy (na zachodzie) i na linii Warty, Noteci, Wisły i Drwęcy na południu i południowym wschodzie.

Większa część Pomorza znajduje się w granicach Polski, w obrębie województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Niewielkie fragmenty regionu znajdują się w województwach: wielkopolskim, warmińsko-mazurskim i lubuskim. Po stronie niemieckiej znajduje się Pomorze Przednie. Jego terytorium prawie w całości znajduje się w obrębie kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie, jedynie tereny nadodrzańskie z miastem Gartz wchodzą w skład kraju związkowego Brandenburgia. Podział ten ukształtował się w wyniku trzech konferencji pokojowych (Teheran, Jałta, Poczdam), kończących II wojnę światową.

Na Pomorzu dominuje krajobraz morenowy, a więc występują tu liczne naturalne jeziora, w tym położone w granicach administracyjnych Szczecina jezioro Dąbie – trzecie co do wielkości jezioro w Polsce. Całe Pomorze leży w zlewisku Morza Bałtyckiego. Charakterystyczną cechą regionu są krótkie, uchodzące bezpośrednio do morza rzeki, jak Parsęta, Rega, Słupia, Łeba czy Piana, oraz duże, płytkie jeziora przybrzeżne, jak Łebsko i Gardno. Na rzekach, głównie na Słupi, znajdują się zbiorniki retencyjne. Największe z nich to Konradowo i Głębokie. Do celów energetycznych wykorzystano również jeziora naturalne: Kwiecko koło Żydowa oraz Żarnowieckie. Woda z tych zbiorników zasila elektrownie szczytowo-pompowe.

Porty morskie Pomorza o największym przeładunku to: Port Szczecin, Port Świnoujście, Port Gdańsk, Port Gdynia, Port Police i Port Kołobrzeg.

Podział na regiony

[edytuj | edytuj kod]

Najprostszy i najbardziej rozpowszechniony podział dzieli Pomorze na dwa główne regiony:

Podział ten ukształtował się w średniowieczu, gdy region gdański został zajęty przez Polskę, a region zachodni – tylko zhołdowany. Podział ten został podtrzymany przez dalsze dzieje. W skład Pomorza Zachodniego wchodziły księstwa, od których nazw wzięły kolejne części regionu:

Pojawiły się również obszary przejściowe, które formalnie nie należały do żadnej ze stron: ziemia lęborsko-bytowska.

Na Pomorzu Gdańskim natomiast powstał podział na poszczególne regiony kulturowe:

Dodatkowo część terenu Borów Tucholskich nachodzi na teren Kaszub (np. Zabory).

Pomorze Gdańskie jest zachodnią częścią Pomorza Nadwiślańskiego, do którego włącza się też:

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Ta sekcja od 2009-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
 Osobny artykuł: Historia Pomorza.

Po opuszczeniu terenów południowego pobrzeża Bałtyku przez plemiona germańskie ich miejsce [potrzebny przypis]zajęły ludy słowiańskie.

 Osobny artykuł: Kultura Sukow-Dziedzice.
Polska za panowania księcia Mieszka I

Badania archeologiczne i językoznawcze pozwalają przyjąć, że na zachód od Odry rozprzestrzenili się Wieleci i Obodrzyci, zaś na wschód od tej rzeki grupa plemion dziś nazywanych kaszubskimi. Plemiona kaszubskie pierwotnie nie zamieszkiwały całego obszaru między dolną Odrą i dolną Wisłą w zwartej masie. Ich osadnictwo skupiło się w dorzeczach Odry, Płoni, Iny, Piaśnicy i Słupi. Na obszarze tym ukształtowało się w dorzeczu Odry plemię Szczecinian z grodem w Szczecinie, Pyrzyczan (Pirissani) nad Płonią, Drawianie nad Iną i nad górną Drawą z grodem w Stargardzie, Siewierzanie nad Parsętą i Regą z grodami w Białogardzie, Kołobrzegu i Trzebiatowie oraz Wolinianie nad Dziwną z grodami w Kamieniu i Wolinie[7].

Ziemie między ujściami Wisły i Odry podbite zostały przez władców polskich, jednak przy każdym osłabieniu władzy centralnej górę brały dążenia do odzyskania niezależności. Pierwszy swoją władzę nad całym Pomorzem między Wisłą a Odrą rozciągnął najprawdopodobniej Mieszko I. Ponownego podboju dokonywali Kazimierz I Odnowiciel oraz Bolesław III Krzywousty. W wyniku naporu Sasów do XIII wieku całe Pomorze zaodrzańskie znalazło się w granicach Cesarstwa.

W czasie rozbicia dzielnicowego Pomorze przedodrzańskie praktycznie uniezależniło się od Korony pod rządami rodu Gryfitów. Księstwa Gryfitów, choć sięgnęły po część ziem zaodrzańskich, same podatne były na rozbicie i w 1181 roku popadły w silną zależność lenną od Cesarstwa. Bliższe związki z Krakowem wykazywało Pomorze Gdańskie, które po rządach lokalnej dynastii wróciło pod władzę Łokietka, aby niemal natychmiast w 1308 roku zostać zdobyte przez Krzyżaków (Rzeź gdańska).

Herb księstwa pomorskiego z XV-XVII wieku

Pod koniec swego życia nieudaną próbę ponownego związania Pomorza Zachodniego z Koroną podjął Kazimierz III Wielki, pragnąc uczynić swym dziedzicem wnuka, Kaźka, księcia słupskiego. Po drugim pokoju toruńskim w 1466 roku Pomorze Gdańskie wróciło pod władzę króla Polski.

W 1637 wymarła dynastia Gryfitów. W 1648 w wyniku pokoju westfalskiego zachodnia część księstwa pomorskiego z Rugią i ujściem Odry przypadła Szwecji, a wschodnia elektoratowi Brandenburgii. Posiadłości szwedzkie z czasem coraz bardziej przechodziły na rzecz przeradzającej się w Prusy Brandenburgii. W 1720 roku Szczecin przeszedł pod władanie Prus, stając się stolicą prowincji Pommern. Prusy objęły wreszcie całe Pomorze Zachodnie w wyniku kongresu wiedeńskiego w 1815 przejmując ostatnią jego część należącą do Szwecji (Wolgast, Greifswald, Stralsund i Rugię).

Po reformie administracyjnej z 1818 roku Pomorze Zachodnie tworzyło prowincję Pommern, w skład której wchodziły rejencje szczecińska, stralsundzka i koszalińska. W 1932 roku rejencja stralsundzka została włączona do rejencji szczecińskiej, natomiast w 1938 roku powstała na południu Pomorza Zachodniego nowa rejencja pilska, po likwidacji Marchii Pogranicznej. W wyniku zakończenia II wojny światowej wschodnia część Pomorza Zachodniego przypadła Polsce, a jej ludność została wysiedlona. Zachodnia część Pomorza Zachodniego (Pomorze Przednie i skrawki Pomorza Szczecińskiego) znalazły się w granicach radzieckiej strefy okupacyjnej, a następnie NRD. Obecnie wraz z Meklemburgią stanowi kraj związkowy Meklemburgia-Pomorze Przednie.

Herb księstwa pomorskiego

[edytuj | edytuj kod]

Książę Bogusław X (1454-1523), po zjednoczeniu pod swym berłem wszystkich ziem pomorskich (1478), ustalił krótko po 1500 dziewięciopolowy tzw. wielki herb księstwa pomorskiego. Wg innych źródeł herb dziewięciopolowy zjednoczonego księstwa pojawił się około 1530 roku, za panowania księcia Jerzego I (1523–1531)[8][9].

W kolejnych polach począwszy od pierwszego górnego prawego (heraldycznie) widniały kolejno herby:

  • księstwa szczecińskiego, w polu błękitnym czerwony ukoronowany gryf w lewo
  • księstwa pomorskiego (słupskiego), w polu srebrnym czerwony gryf
  • księstwa kaszubskiego, w polu złotym czarny gryf
  • księstwa wendyjskiego, w polu srebrnym gryf w lewo w trzy czerwone i trzy zielone skosy
  • księstwa rugijskiego, w polu dwudzielnym w pas, w górnym złotym czarny połulew ukoronowany, w dolnym błękitnym czerwona krokiew łamana pięciokrotnie
  • władztwo Uznam (Herschaft Usedom), w polu czerwonym srebrny poługryf z rybim ogonem
  • ziemi bardzkiej (Barth), w złotym polu czarny gryf w lewo z dwoma piórami skrzydeł srebrnymi
  • hrabstwa choćkowskiego (Gützkow), w polu złotym dwie czerwone belki w krzyż i cztery czerwone róże po bokach
  • księstwa wołogoskiego, w polu dwudzielnym w pas, w górnym czerwonym srebrny poługryf, w dolnym złoto-błękitna szachownica.

Pomorze Gdańskie

[edytuj | edytuj kod]

Związki z Krakowem wykazywało Pomorze Gdańskie, które po rządach lokalnej dynastii wróciło pod władzę Łokietka, aby niemal natychmiast w 1308 roku zostać zdobyte przez Krzyżaków (rzeź Gdańska).

W 1772, w efekcie I rozbioru Rzeczypospolitej, w granicach Królestwa Prus znalazło się polskie dotąd Pomorze Gdańskie (z wyjątkiem Gdańska). Po reformie administracyjnej z 1818 roku Pomorze Wschodnie wchodziło w skład prowincji Westpreussen (Prusy Zachodnie), dzielącą się na rejencję gdańską i kwidzyńską.

Po I wojnie światowej odrodzona Polska otrzymała okrojone Pomorze Gdańskie, które wkrótce stało się jednym z pretekstów hitlerowskiego ataku w roku 1939. Po II wojnie światowej, w wyniku decyzji Wielkiej Trójki, Polska otrzymała całe Pomorze między Wisłą a Odrą. W granicach NRD, a potem zjednoczonych Niemiec pozostało tzw. Pomorze Przednie (niem. Vorpommern), które wraz z Meklemburgią stanowi kraj związkowy.

Miasta

[edytuj | edytuj kod]

Do największych miast Pomorza (powyżej 20 tys. mieszkańców) należą:

Lp. Miasto Populacja Powierzchnia Państwo Jednostka administracyjna Podregion(y)
1. Gdańsk 470 633 683 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
2. Szczecin 396 472 300,55 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
3. Gdynia 244 104 130,79 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
4. Toruń 198 273 115,72 km² Polska województwo kujawsko-pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, ziemia chełmińska[a]
5. Elbląg 117 952 79,82 km² Polska województwo warmińsko-mazurskie Prusy lub Pomorze Nadwiślańskie, Powiśle/ziemia malborska/Prusy Górne/Pogezania
6. Koszalin 106 235 105,50 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
7. Grudziądz 92 894 57,80 km² Polska województwo kujawsko-pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, ziemia chełmińska
8. Słupsk 86 737 52,72 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Zachodnie
9. Piła 71 846 102,68 km² Polska województwo wielkopolskie Wielkopolska lub Pomorze Nadwiślańskie, Krajna
10. Stargard 67 430 48,08 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
11. Greifswald (pol. Gryfia) 59 332 50,81 km² Niemcy Meklemburgia-Pomorze Przednie Pomorze Zachodnie
12. Stralsund (pol. Strzałów) 59 171 54,59 km² Niemcy Meklemburgia-Pomorze Przednie Pomorze Zachodnie
13. Tczew 59 105 22,26 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kociewie
14. Rumia 49 672 30,09 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
15. Wejherowo 48 735 26,99 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
16. Starogard Gdański 47 272 25,28 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kociewie
17. Kołobrzeg 46 897 25,67 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
18. Świnoujście 40 696 197,23 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
19. Szczecinek 39 705 48,48 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
20. Chojnice 39 484 21,05 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Bory Tucholskie
21. Kwidzyn 38 179 21,54 km² Polska województwo pomorskie Prusy lub Pomorze Nadwiślańskie, Powiśle/Prusy Górne/Pomezania
22. Malbork 37 898 17,2 km² Polska województwo pomorskie Prusy lub Pomorze Nadwiślańskie, Powiśle/ziemia malborska/Prusy Górne/Pomezania
23. Sopot 35 049 17,28 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
24. Lębork 34 977 17,86 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, ziemia lęborsko-bytowska[b]
25. Schwedt/Oder (pol. Świecie Odrzańskie) 33 524 360,73 km² Niemcy Brandenburgia Pomorze Zachodnie, Marchia Wkrzańska[c]
26. Police 32 034 37,31 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
27. Iława 33 128 21,88 km² Polska województwo warmińsko-mazurskie Prusy lub Pomorze Nadwiślańskie, Powiśle/Prusy Górne/Pomezania
28. Pruszcz Gdański 31 822 16,47 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie
29. Brodnica 28 880 23,15 km² Polska województwo kujawsko-pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, ziemia chełmińska
30. Świecie 25 634 17,55 km² Polska województwo kujawsko-pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kociewie
31. Reda 25 102 33,46 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
32. Białogard 23 811 25,73 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
33. Kościerzyna 23 698 15,83 km² Polska województwo pomorskie Pomorze Nadwiślańskie, Pomorze Gdańskie, Kaszuby
34. Goleniów 21 876 11,78 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie
35. Gryfino 20 792 9,58 km² Polska województwo zachodniopomorskie Pomorze Zachodnie

Współpraca międzynarodowa

[edytuj | edytuj kod]

Gminy Pomorza współpracują w ramach euroregionów Bałtyk i Pomerania. Niemal każde miasto posiada jedno lub więcej miast partnerskich z różnych części Europy i świata.

Eponimia

[edytuj | edytuj kod]

Od toponimu "Pomorze" pochodzą nazwy rodzajowe i gatunkowe:

  • przytulii (współczesnej rośliny) Galium x pomeranicum Retz.[10] (= Galium album Miller x Galium verum L.)[11];
  • złoci (współczesnej rośliny) Gagea pomeranica Ruthe[12], opisanej z dwóch lokalizacji na Wolinie[13], znanej również z południowej Francji[14];
  • niepokalanka Vitex pomerana Fraga, Antar, J.Freitas & Lírio, opisanego z Brazylii (z regionu zamieszkanego przez emigrantów z Pomorza)[15][16];
  • współczesnego protista Flabellula pomeranica Kudryavtsev, 2017 (z typu Amoebozoa), opisanego z okolic Rostocku (spoza Pomorza, z meklemburskiej części landu Meklemburgia-Pomorze Przednie)[17][18];
  • kopalnego (jurajskiego) amonita Pomerania; przedstawiciele tego rodzaju znani są z Pomorza Zachodniego[19][20] [poprawną nazwą kambryjskiego stawonoga, opisanego pierwotnie pod nazwą Pomerania Lendzion, 1975, będącą młodszym homonimem nazwy rodzajowej amonita, jest Cassubia Lendzion, 1977[21]];
  • kopalnego (ordowickiego) ramienionoga Pomeraniotreta Bednarczyk, 1986, opisanego z wiercenia w okolicach Łeby[22];
  • kopalnych (żyweckich) małżoraczków Coeloenellina pomeranica Żbikowska, 1983 opisanego z wiercenia w okolicach Chojnic oraz Gerbeckites pomeranicus Żbikowska, 1983 opisanego z wiercenia w okolicach Miastka[23];
  • kopalnego (fameńskiego) konodonta Polygnathus pomeranicus Matyja, 1993, opisanego z wiercenia w okolicach Chojnic[24];
  • kopalnego (fameńskiego) koralowca czteropromiennego Bounophyllum pomeranicum Chwieduk, 2005, opisanego z wiercenia w Gorzysławiu[25];
  • kopalnego (jurajskiego) jeżowca Tetragramma pomeraniae Kongiel, 1957, opisanego z kamieniołomu w Czarnogłowach[26][27].

a ponadto określenie fazy pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Fragment miasta leży na lewym brzegu Wisły, na historycznych Kujawach.
  2. ↑ Niekiedy traktowane także jako część Pomorza Zachodniego.
  3. ↑ Marchia Wkrzańska przynależała do Pomorza Zachodniego do XV wieku.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Lech Leciejewicz, Słowianie zachodni, Ossolineum, Wrocław 1989, ISBN 83-04-02690-2.
  2. ↑ „Pomerania provincia ex ipsa nominis etimología qualitatem sui situs indicare videtur. Nam ‘pome’ lingua Sclavorum ‘iuxta’ sonat vel ‘circa’ ‘moriz’ autem ‘mare’; inde ‘Pomerania’ quasi ‘Pomerizania’, id est: iuxta vel circa mare sita”, [w:] „Herbordi, vita Ottonis episcopi Babenbergensis. op. cit. Monumenta Poloniae Historica t. II. s. 72.
  3. ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, 2000, Pomerania [1].
  4. ↑ Labuda: Historia Pomorza do roku 1466.
  5. ↑ Pommern, Werner Buchholz (red.), Berlin: Siedler, 1999, s. 23,24, ISBN 3-88680-272-8, OCLC 830242117.
  6. ↑ Annales Altahensis maiorum (Roczniki z Nieder Altaich), rok 1046 [dostęp 2016-02-03].
  7. ↑ Pomorze Zachodnie w tysiącleciu: praca zbiorowa, pod red. Pawła Bartnika i Kazimierza Kozłowskiego; Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Szczecinie, Kuratorium Oświaty w Szczecinie, Urząd Miejski w Szczecinie, s. 173.
  8. ↑ Encyklopedia Szczecina. T. I A-O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 1999, s. 336. ISBN 83-87341-45-2.
  9. ↑ Tadeusz Białecki: Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: Wydawnictwo Polskie Pismo i Książka, 1991, s. 10-11. ISBN 83-85360-01-8.
  10. ↑ Anders Jåhan Retzius, Florae Scandinaviae prodromus: enumerans plantas Sveciae, Lapponiae, Finlandiae et Pomeraniae ac Daniae, Norvegiae, Holsatiae, Islandiae Groenlandiaeque, Apud Siegfried Lebrecht Crusius, 1795 [dostęp 2023-09-05] (łac.).
  11. ↑ Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wydanie drugie poprawione i unowocześnione, [7. dodruk], Warszawa: Wadawnicto Naukowe PWS SA, 2015, ISBN 978-83-01-14342-8 [dostęp 2023-09-05].
  12. ↑ Gagea pomeranica | International Plant Names Index [online], www.ipni.org [dostęp 2024-02-17].
  13. ↑ R. Ruthe, Eine unbeachtete deutsche Liliaceae, „Verhandlungen des Botanischen Vereins der Provinz Brandenburg und die angrenzenden Länder”, 34, 1893, s. 15–18.
  14. ↑ Jean-Marc Tison, Bruno de Foucault, François Guiol, Flora Gallica: flore de France, Mèze: Biotope, 2014, ISBN 978-2-36662-012-2 [dostęp 2024-02-17].
  15. ↑ Guilherme Medeiros Antar i inni, Vitex pomerana (Lamiaceae; Viticoideae), a new unifoliolate species from the Brazilian Atlantic Forest, „Kew Bulletin”, 77 (4), 2022, s. 941–952, DOI: 10.1007/s12225-022-10064-x, ISSN 1874-933X (ang.).
  16. ↑ Pskhun, Species New to Science: [Botany • 2022] Vitex pomerana (Lamiaceae: Labiatae) • A New Unifoliolate Species from the Brazilian Atlantic Forest [online], Species New to Science, 10 listopada 2022 [dostęp 2024-02-21].
  17. ↑ Alexey Smirnov i inni, Phylogeny and Systematics of Leptomyxid Amoebae (Amoebozoa, Tubulinea, Leptomyxida), „Protist”, 168 (2), 2017, s. 220–252, DOI: 10.1016/j.protis.2016.10.006, ISSN 1434-4610 [dostęp 2024-02-17].
  18. ↑ Flabellula pomeranica – Microworld [online] [dostęp 2024-02-17] (ang.).
  19. ↑ W.J. Arkell, A monograph on the ammonites of the English Corallian Beds, „Palaeontographical Society Monograph” (3), 1937, s. 43–68.
  20. ↑ Ewa Głowniak i inni, The Middle Oxfordian to lowermost Kimmeridgian ammonite succession at Mikhalenino (Kostroma District) of the Russian Platform, and its stratigraphical and palaeobiogeographical importance, „Volumina Jurassica”, 8, 2010, s. 5–48.
  21. ↑ Kazimiera Lendzion, Cassubia - a new generic name for Pomerania Lendzion, 1975, „Geological Quarterly”, 21 (1), 1977, s. 211–212, ISSN 1641-7291 [dostęp 2024-02-17] (ang.).
  22. ↑ Wiesław Bednarczyk, Inarticulate brachiopods from the Lower Ordovician in northern Poland, „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 56 (3–4), s. 409–418.
  23. ↑ Barbara Żbikowska, Middle to Upper Devonian ostracods from northwestern Poland and their stratigraphic significance, „Palaeontologia Polonica”, 44, 1983, s. 3–108.
  24. ↑ Hanna Matyja, Upper Devonian of Western Pomerania, „Acta Geologica Polonica”, 43 (1–2), 1993, s. 27–94.
  25. ↑ Edward Chwieduk, Late Devonian and early Carboniferous Rugosa from Western Pomerania, northern Poland, „Acta Geologica Polonica”, 55 (4), 31 grudnia 2005, s. 393–443 [dostęp 2024-02-21] (ang.).
  26. ↑ Roman Kongiel, Uwagi o jeżowcach jurajskich z Czarnogłowu i Świętoszewa na Pomorzu Zachodnim, „Biuletyn Instytutu Geologicznego”, 105, 1957, s. 5–74.
  27. ↑ World Echinoidea Database - Tetragramma pomeraniae Kongiel, 1957 † [online], www.marinespecies.org [dostęp 2024-02-17].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Marian Biskupiński (ed.), Śląsk i Pomorze w historii stosunków polsko-niemieckich w średniowieczu. XII Konferencja Wspólnej Komisji Podręcznikowej PRL-RFN Historyków 5-10 VI 1979 Olsztyn, Instytut Zachodni, Poznań 1987
  • Antoni Czubiński, Zbigniew Kulak (ed.), Śląsk i Pomorze w stosunkach polsko-niemieckich od XVI do XVII w. XIV Konferencja Wspólnej Komisji Podręcznikowej PRL-RFN Historyków, 9-14 VI 1981 r. Zamość, Instytut Zachodni, Poznań 1987
  • Pomorze (archiwalna strona w języku niemieckim). archiv-vegelahn.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-09)].
  • Pomorze Zachodnie w tysiącleciu. Praca zbiorowa / pod red. Pawła Bartnika i Kazimierza Kozłowskiego ; Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Szczecinie, Kuratorium Oświaty w Szczecinie, Urząd Miejski w Szczecinie. Szczecin: Wydawnictwo Archiwum Państwowego „Dokument” w Szczecinie, 2000, s. 159. ISBN 83-86992-75-1.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Regiony historyczno-etnograficzne Pomorza
Pomorze Zachodnie
Pomorze Wschodnie
  1. ↑ Związana także z Pomorzem Zachodnim.
Podział administracyjny Prowincji Pomorze (Provinz Pommern) 1815–1945
Rejencja koszalińska
Regierungsbezirk Köslin
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja pilska (od 1938)
Regierungsbezirk Grenzmark Posen-Westpreußen
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja stralsundzka (1818–1932)
Regierungsbezirk Stralsund
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja szczecińska
Regierungsbezirk Stettin
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie

Regiony historyczne w Polsce
Wielkopolska
Kujawy
Ziemia łęczycko-sieradzka
Mazowsze
Podlasie
Litwa
Ruś Czarna
Polesie
  • ziemia brzeska
Małopolska
Ruś Czerwona / Grody Czerwieńskie
Spisz i Orawa
Śląsk
Ziemia kłodzka
Łużyce
Ziemia lubuska
Pomorze
Prusy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pomorze&oldid=74420405”