Przedsionek serca
Przedsionek serca (łac. atrium cordis) – część serca występująca u większości mięczaków (zarówno u tych o otwartym jak i zamkniętym układzie krążenia) i wszystkich kręgowców, w tym u człowieka. Otrzymuje ona krew z żyły lub zatoki żylnej i przepompowuje ją dalej, do komory serca. Liczba przedsionków u różnych zwierząt wynosi od jednego do czterech[1][2].
Mięczaki
[edytuj | edytuj kod]Spośród zwierząt bezkręgowych serce z przedsionkami rozwinęły tylko mięczaki. Bruzdobrzuchy, chitony i małże mają zawsze dwa przedsionki[3][4][5]. U małży krew doprowadzana jest do nich żyłami skrzelowymi[5]. U ślimaków jest jeden lub dwa przedsionki. U nich również krew doprowadzają doń żyły, zwane skrzelowymi lub płucnymi, w zależności od typu narządów oddechowych[6].
Łodziki mają cztery, natomiast pozostałe głowonogi dwa przedsionki serca. Krew dostaje się do nich ze skrzeli za pośrednictwem żył skrzelowych zstępujących. System zastawek między przedsionkami a komorą jest nieparzysty u łodzików, zaś parzysty u pozostałych głowonogów[1].
Kręgowce
[edytuj | edytuj kod]
2.- Lewy przedsionek
3.- Komora
4.- Stożek tętniczy
5.- Zatoka żylna
6.- Żyła płucna
W pierwotnym planie budowy kręgowców serce zbudowane jest z czterech pęcherzyków (zgodnie z kierunkiem przepływu krwi): zatoki żylnej, przedsionka, komory i stożka tętniczego. Taki układ zachowuje się u licznych ryb, larw płazów, a u innych kręgowców na etapie rozwoju zarodkowego. Wykształcenie się przegrody międzyprzedsionkowej i w konsekwencji podział na lewy i prawy przedsionek nastąpiło w dwóch liniach rozwojowych: dwudysznych oraz czworonogów (w tej ostatniej zmiany te doprowadziły do wykształcenia się małego i wielkiego obiegu krwi)[2].
U dwudysznych żyła płucna otwiera się do lewej części przedsionka, a zatoka żylna do prawej. Obie części przedsionka rozdziela łącznotkankowy fałd wyrastający z jednej ze ścian serca i ciągnący się również w komorze. Fałd ten u rogozębowatych nie jest połączony z drugą ścianą serca (podział przedsionków niecałkowity), natomiast u płazakowatych łączy się z nią pasmami mięśni, tworząc całkowitą przegrodę[2].
U trzonopłetwych przedsionek jest największym pęcherzykiem serca, nakrywającym od góry komorę. Mięśniowa przegroda międzyprzedsionkowa pojawia się u płazów oddychających płucami, przy czym u bezogonowych jest zawsze całkowita i zwarta. Tak jak u dwudysznych zatoka żylna otwiera się do części prawej, a żyła płucna do części lewej. Przedsionek w linii rozwojowej płazów ulega stopniowemu przesunięciu ku przodowi i u bezogonowych leży w całości przed komorą[2].
U gadów zachowuje się podział przedsionków, a każdy ma własną zastawkę przedsionkowo-komorową (tą lewego nazywa się dwudzielną lub mitralną, a tą prawego trójdzielną, jednak nazwy te nie muszą odpowiadać liczbie tworzących je płatków[a]). Pojawia się u nich także częściowy, a później całkowity podział komory serca. W dwóch wywodzących się z nich liniach rozwojowych następuje redukcja zatoki żylnej i jej wciągnięcie w ścianę prawego przedsionka. U ptaków zatoka ta zachowuje się w postaci odrębnego pęcherzyka tylko u paleognatycznych. U współczesnych ssaków nie zachowuje się w tej postaci wcale. U stekowców i ptaków paleognatycznych, a wtórnie też u niektórych wróblowych, do prawego przedsionka otwierają się trzy żyły: dwie żyły główne przednie i jedna główna tylna. U pozostałych współczesnych ptaków i ssaków obie żyły główne przednie łączą się przed osiągnięciem przedsionka we wspólny pień. Do lewego przedsionka krew dochodzi z żył płucnych, które u ptaków i stekowców łączą się na krótko i otwierają do niego wspólnie, a u reszty współczesnych ssaków otwierają się 2–4 ujściami, wskutek wcielenia końcowego odcinka żył (pnia) w ścianę przedsionka[2].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Marek R. Lipiński: Gromada: głowonogi – Cephalopoda. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 567-568. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ a b c d e Zygmunt Grodziński: Układ krążenia. W: Anatomia porównawcza kręgowców. Henryk Szarski (red.). Warszawa: PWN, 1976, s. 586-616.
- ↑ Andrzej Falinowski: Gromada: bruzdobrzuchy – Solenogastres. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 405-411. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ Andrzej Falinowski: Gromada: chitony – Polyplacophora. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 419-425. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ a b Andrzej Piechocki: Gromada: małże – Bivalvia. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 508-540. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ Beata Pokryszko: Gromada: ślimaki – Gastropoda. W: Zoologia. Tom 1, część 2. Bezkręgowce. Wtórojamowce (bez stawonogów). Czesław Błaszak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 2013, s. 435-440. ISBN 978-83-01-17336-4.
- ↑ Richard Van Praagh: Cardiac Anatomy. W: Pediatric Cardiac Intensive Care. Anthony C. Chang et al. (red.). Baltimore: 1998, s. 3-17. ISBN 978-0-683-015089.
