Pueblu irlandés

Pueblu irlandés
Tipu	etnia
Llingua	irlandés
Relixón	catolicismu
Parte de	celta
Xeografía
Estáu	República d'Irlanda, Estaos Xuníos y Reinu Xuníu

El pueblu irlandés (irlandés: Muintir na hÉireann, na hÉireannaigh, na Gaeil) ye un grupu étnicu d'Europa Occidental que s'anició n'Irlanda, al noroeste d'Europa. Irlanda tuvo poblada dende'l megalíticu, que llegaron del actual País Vascu, ellos desenvolveríen la cultura megalítica, mesolítica, y adoptaríen la cultura celta, yá que nunca hubo nenguna invasión celta. Tou esto ye sabíu gracies al profesor de xenética humana Bryan Sykes. Los irlandeses entemecer colos viquingos veníos de Noruega y Dinamarca na Edá Media. Los cambronormandos que llegaron a Irlanda, entemeceríense bien pocu, una y bones la mayoría morrió d'una epidemia nes grandes ciudaes onde se establecierón, solo'l 5% de la población por condáu n'Irlanda, tien ancestros normandos.

Na actualidá, calcúlase que'l pueblu irlandés componer de 80 millones de persones, partíos de la siguiente manera: na islla d'Irlanda, 4.655.660;^[11] República d'Irlanda, 3.900.660; Estaos Xuníos, 36.495.800;^[12] Reinu Xuníu, 14.000.000;^[13] Canadá, 4.354.155;^[14] Australia, 1.900.000;^[15]Méxicu, 500.000.^[16]^[17] Arxentina, 500.000.^[18] Amás, alredor de 800.000 persones nacíes n'Irlanda moren en Gran Bretaña, con unos 14 millones adicionales que reclamen cuntar con ascendencia irlandesa.,^[19]

A lo llargo de la historia, esistieron munchos irlandeses notables. Asina, el monxu y misioneru irlandés del sieglu VI Columbano de Lexehuil ye vistu como unu de los "padres d'Europa",^[20] siguíu por Kilian de Wurzburgu y Virgilio de Salzburgu. El científicu Robert Boyle ye consideráu'l "padre de la química". Ente los esploradores irlandeses famosos atópense Brandán, Ernest Shackleton y Thomas Crean. Según dellos rexistros, el primer neñu européu nacíu n'América del Norte tenía ascendencia irlandesa polos dos llaos;^[21] ente que tamién foi un irlandés quien pondría pie per primer vegada en suelu americanu na espedición de Colón de 1492.^[22]

El pueblu irlandés ye bien conocíu polos sos escritores. Hasta fines del periodu tempranu modernu, la mayoría de los irlandeses educaos falaba y escribía en llatín y griegu.^[23] Los escritores irlandeses más notables en idioma inglés inclúin a Bram Stoker, Jonathan Swift, James Joyce, Oscar Wilde, William Butler Yeats, Samuel Beckett, Patrick Kavanagh y Seamus Heaney. Ente los escritores en idioma irlandés del sieglu XX atópense Flann O'Brien, Peig Sayers, Muiris Ó Súilleabháin y Máirtín Ó Direáin.

Ye común atopar descendientes d'irlandeses fora d'Irlandasobremanera, en munchos países occidentales de fala inglesa. Históricamente, la emigración del pueblu irlandés haise por cuenta de factores políticos, económicos y a la opresión relixosa. Anguaño, la diáspora irlandesa ta conformada por más de 80 millones de persones esvalixaes en Gran Bretaña, Australia, Canadá, Arxentina, Nueva Zelanda, Méxicu, Francia, España y Alemaña. El mayor grupu de persones d'ascendencia irlandesa mora nos Estaos Xuníos, conxuntu que xube a diez veces más la mesma población n'Irlanda.

Llista d'irlandeses notables

Aidan de Lindisfarne - Obispu de Lindisfarne, fináu en 651
Brígida de Kildare - Santa, finó c. 525
Conan O'Brien - Comediante
Dicuil - Xeógrafu del sieglu VIII y IX
Johannes Scotus Eriugena - Filósofu, finó en 877
Marianus Scotus - Cronista, finó c. 1083
Bertie Ahern - Taoiseach (1997-2008)
Francis Bacon - Artista, 1909-1992
George Berkeley - Filósofu, 1685-1753
James Butler, I duque de Ormonde - Estadista y soldáu, finó en 1688
Arthur Wellesley, Duque de Wellington
Ninette de Valois - Baillarina y fundadora del Ballet Real, finó en 2001
Enya - Cantante *

Sheamus - Lluchador

Finn Bálor - Lluchador
Becky Lynch - Lluchadora *

Veronica Guerin - Periodista, asesinada en 1996

Arthur Guinness - Fundador de la dinastía Guinness
William Rowan Hamilton - Matemáticu y científicu
John Hume - Políticu, Nobel de la Paz, nacíu en 1937
Mary McAleese - Presidente d'Irlanda dende 1997
Bono - Cantante
Sinéad O'Connor - Cantante
Dermot MacMurrough - Rei de Leinster, finó en 1171
Daniel O'Connell - Barrister y emancipador irlandés
Francis Martin O'Donnell - Diplomáticu de la ONX
Bob Geldof - Cantante
Grace O'Malley - Pirata irlandesa, c. 1530-c. 1603
Mary Robinson - Alta Comisionada de les Naciones Xuníes pa los Derechos Humanos, primer muyer qu'aportó a la xefatura del Estáu cuando foi escoyida Presidenta d'Irlanda.
Juan O'Gorman- pintor mexico-irlandés 6 de xunetu de 1905 – 18 de xineru de 1982
Juan O'Donojú- Últimu virréi de la Nueva España
Conor McGregor- Peleador d'Artes marciales mistes

Ver tamién

Referencies

↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-12.
↑ One in four Britons claim Irish roots. BBC News. 16 de marzu de 2001. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1224611.stm. Consultáu'l 28 de marzu de 2010.
↑ [1]
↑ [2]
↑ «Flying the Irish flag in Argentina». Western People (14 de marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.
↑ An Irish Argentine in the Easter Rising, irishabroad.com.]
↑ irlandeses mexicanos-the-irish-in-mexico?test-locale=&exposeKeys=&xg_pw=&xgsi=&id=6442157%3AAlbum%3A32395&groupId=&groupUrl=&xgi=&commentPage=&page=3 Los irlandeses mexicanos-the-irish-in-mexico
↑ Mexico and Ireland
↑ Ireland's Invasion of the World: The Irish Diaspora in a Nutshell mexico
↑ [3]
↑ El censu (2006) de la República d'Irlanda Archiváu 2012-10-16 en Wayback Machine rexistra una población total de 4.239.848, de los cualos alredor del 92% son irlandeses étnicos (8% son ingleses étnicos, escoceses, galeses, rusos, griegos, xudíos, etc.). El censu del Reinu Xuníu de 2006 contabiliza a 1.685.267 ciudadanos y residentes inmigrantes d'Irlanda del Norte, de los cualos alredor del 43,8% ó 755.000 son irlandeses étnicos (en redol al 54% son escotos y el restu son ingleses, pakistaníes, xudíos, etc.). El total combináu d'irlandeses étnicos en toa Irlanda ye, entós, 4.655.660.
↑ «U.S. Census Bureau, 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-01-21.
↑ One in four Britons claim Irish roots
↑ «Ethnocultural portrait of Canada». Statistics Canada. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.
↑ El censu australianu de 2006 rexistra a 1,9 millones de persones de "ancestros" irlandeses. Recién medríes na cantidá d'aquellos identificaos como australianos suxer qu'esti númberu puede ser un subestimado de la cantidá real con ancestros irlandeses. Tamién la embaxada australiana en Dublín sostién qu'hasta'l 30% de los australianos tien dalgún grau d'ascendencia irlandesa: [4].
↑ [http://www.houstonculture.org/mexico/irish
↑ htmlhttp://deverespub.com/foín-irishand-irishmexican-ties/5776/]
↑ «Flying the Irish flag in Argentina». Western People (14 de marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.
↑ Bowcott, Owen (13 de setiembre de 2006). «More Britons applying for Irish passports» (n'inglés). The Guardian. http://www.guardian.co.uk/britain/article/0,,1871753,00.html. Consultáu'l 15 de xunetu de 2009.
↑ «Pope Calls Irish Monk a Father of Europe». Zenit News Agency (11 de xunetu de 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xunu de 2008. Consultáu'l 15 de xunetu de 2007.
↑ Smiley, páx. 630
↑ MacManus, páxs. 343-344
↑ MacManus, páx. 215; 221-222; 461-462

Enllaces esternos

http://www.irishcentral.com/roots/some-myths-of-tales-of-the-celts-exposed-by-the-science-of-dna-214731551-237762461.html
http://www.askaboutireland.ie/learning-zone/primary-students/subjects/history/history-the-full-story/the-vikings-in-ireland/
Ancestros irlandeses Archiváu 2008-05-09 en Wayback Machine en Ireland.com
Estudiu xenéticu que venceya a los irlandeses colos vascos, pola BBC News
Oríxenes de los irlandeses

[1] «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-12.

[2] One in four Britons claim Irish roots. BBC News. 16 de marzu de 2001. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1224611.stm. Consultáu'l 28 de marzu de 2010.

[3] [1]

[4] [2]

[Arxentina-5] «Flying the Irish flag in Argentina». Western People (14 de marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.

[Arxentina2-6] An Irish Argentine in the Easter Rising, irishabroad.com.]

[7] rlandeses mexicanos-the-irish-in-mexico?test-locale=&exposeKeys=&xg_pw=&xgsi=&id=6442157%3AAlbum%3A32395&groupId=&groupUrl=&xgi=&commentPage=&page=3 Los irlandeses mexicanos-the-irish-in-mexico

[8] Mexico and Ireland

[9] Ireland's Invasion of the World: The Irish Diaspora in a Nutshell mexico

[10] [3]

[11] El censu (2006) de la República d'Irlanda Archiváu 2012-10-16 en Wayback Machine rexistra una población total de 4.239.848, de los cualos alredor del 92% son irlandeses étnicos (8% son ingleses étnicos, escoceses, galeses, rusos, griegos, xudíos, etc.). El censu del Reinu Xuníu de 2006 contabiliza a 1.685.267 ciudadanos y residentes inmigrantes d'Irlanda del Norte, de los cualos alredor del 43,8% ó 755.000 son irlandeses étnicos (en redol al 54% son escotos y el restu son ingleses, pakistaníes, xudíos, etc.). El total combináu d'irlandeses étnicos en toa Irlanda ye, entós, 4.655.660.

[12] «U.S. Census Bureau, 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-01-21.

[13] One in four Britons claim Irish roots

[CanadaCensus-14] «Ethnocultural portrait of Canada». Statistics Canada. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.

[15] El censu australianu de 2006 rexistra a 1,9 millones de persones de "ancestros" irlandeses. Recién medríes na cantidá d'aquellos identificaos como australianos suxer qu'esti númberu puede ser un subestimado de la cantidá real con ancestros irlandeses. Tamién la embaxada australiana en Dublín sostién qu'hasta'l 30% de los australianos tien dalgún grau d'ascendencia irlandesa: [4].

[16] [http://www.houstonculture.org/mexico/irish

[17] tmlhttp://deverespub.com/foín-irishand-irishmexican-ties/5776/]

[Arxentina3-18] «Flying the Irish flag in Argentina». Western People (14 de marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 4 de xunetu de 2008.

[19] Bowcott, Owen (13 de setiembre de 2006). «More Britons applying for Irish passports» (n'inglés). The Guardian. http://www.guardian.co.uk/britain/article/0,,1871753,00.html. Consultáu'l 15 de xunetu de 2009.

[ColumbanusZenit-20] «Pope Calls Irish Monk a Father of Europe». Zenit News Agency (11 de xunetu de 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xunu de 2008. Consultáu'l 15 de xunetu de 2007.

[Smiley630-21] Smiley, páx. 630

[MacManus343-22] MacManus, páxs. 343-344

[23] MacManus, páx. 215; 221-222; 461-462

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]