Quebecstad

Ville de Québec
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Kanada
Provinsie	Quebec
Koördinate	46°49′N 71°12′W
Stigting	3 Julie 1608
Oppervlakte:
- Totaal	454,26 vk km
Hoogte bo seevlak	--
Bevolking:
- Totaal (2014)	530 168
- Bevolkingsdigtheid	1 167,1/vk km
- Metropolitaanse gebied	799 600
Tydsone	UTC -5 (Oostelike tyd)
Burgemeester	Régis Labeaume
Amptelike Webwerf	ville.quebec.qc.ca Geargiveer 16 Augustus 2006 op Wayback Machine

Quebecstad (Frans: (Ville de) Québec [kebɛk], Engels: Quebec (City) [kɨˈbɛk]) is die hoofstad van die Franssprekende Kanadese provinsie Quebec - en as sulks die setel van die enigste Franssprekende regering op die vasteland van Noord-Amerika. Met 'n bevolking van 530 168 in 2014 is dit op een ná die grootste stad in Quebec - en ook die enigste in Noord-Amerika waarvan die historiese stadskern ommuur en versterk is. Die huidige stadsmuur rondom die hoër geleë dele van die ou stad (Vieux Québec) het tussen 1608 en 1871 ontstaan, maar is veral uitgebrei in die tyd ná die inneming van Quebecstad deur Britse troepe in 1759.

Die stadsmuur met 'n totale lengte van 4,6 kilometer en vier groot steenpoorte het tot vandag toe volledig bewaar gebly. Dit is toeganklik vir besoekers en bied 'n uitsig oor die ou middestad. Die Engelse skrywer Charles Dickens het Quebecstad onder die indruk van sy argitektuur met vesting en versterkingsmure selfs die Gibraltar van Noord-Amerika genoem.

Die stad lê bo-op Cap Diamant aan die oewer van die Sint-Laurensrivier wat hier 'n breedte van sowat 800 meter bereik. Quebecstad beskik danksy die rivier oor 'n natuurlike hawe. Vieux Québec (Ou-Quebec) is deur Unesco tot wêrelderfenisgebied verklaar.

Etimologie

Die Place Royale (Koninklike Plein) in die ou stadskern van Quebecstad

Tussen die stede Quebec en Lévis aan die teenoorliggende oewer vernou die Sint-Laurens se rivierloop duidelik, en die Indiaanse woord Kebec, wat oorspronklik gebruik is om na die gebied te verwys, beteken in die Algonkin-taal "die plek waar die rivier vernou". 'n Ander, alhoewel minder bekende teorie beweer dat Samuel de Champlain moontlik die plaaslike Indiane se uitnodiging om 'n besoek aan hulle dorp af te lê (Kepec) misverstaan het as die benaming vir die gebied.

In die loop van die Franse nedersetting se vroeë geskiedenis is twee ander plekname vir Quebecstad in aanmerking geneem. Champlain het enkele jare na die stad se stigting oorweeg om dit ter ere van die destydse Franse koning Lodewyk XIII Ludovica te noem. Ná die stigting van die Kanadese Federasie in 1867 het die owerhede oorweeg om weer die ou Indiaanse naam Stadaconé te gebruik om verwarring met die gelyknamige provinsie te voorkom.

Gedurende die vroeë 17de eeu is 'n aantal afwykende spellings gebruik soos Quebecq (deur die aardrykskundige Victor Levasseur in 1601), Kébec (deur Marc Lescarbot in 1609) en Quebec (deur Samuel de Champlain in 1613).

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

Straattoneel in Basse-Ville

Basse-Ville met die kerk Notre-Dame-des-Victoires

Gedurende die laaste Ystydperk was die gebied van die huidige stad nog van 'n geweldige yslaag met 'n dikte van sowat driehonderd meter bedek. Toe die destydse gletsers begin smelt het, het die Sint-Laurensrivier se geweldige vloede die vlaktes van Quebec oorstroom en die Champlainsee, 'n uitgestrekte binnesee, gevorm. Nadat die waters afgeloop het, het die land met die beroemde Diamantrots verrys, wat later die sentrum van die Franse stad geword het.

Die eerste menslike nedersettings in die gebied het sowat 10 000 jaar gelede ontstaan. Nomadiese Indiane het hier jag gemak op kariboes. Toe die Franse ontdekkingsreisiger Jacques Cartier die gewes in 1535 vir die eerste keer verken het, het sowat 5 000 Indiane langs die oewers van die Sint-Laurensrivier gewoon. Destyds het daar meer as tien Indianedorpe tussen die huidige Quebecstad en Montreal bestaan, wat meestal deur Irokese bewoon is.

Quebecstad was destyds die hoofstad van die sogenaamde Kanata-gebied, wat sy naam later aan die hele land verleen het en letterlik "dorp" of "klein nedersetting" beteken.

Die stigting van Ville de Québec

De Champlain se landing in Quebecstad. Skildery deur George Agnew Reid (1909)

In 1608 het Samuel de Champlain die waarde van die huidige stad se ligging as 'n onneembare vesting besef - dit was dus geskik vir die oprigting van 'n permanente kolonie. Op 3 Julie het hy die stad naby 'n ou Irokese-dorp, wat as Stadaconé bekend gestaan het, gestig. Louis Hébert was die eerste Franse setlaar in Kanada wat sy huis hier opgerig het. Die habitation of nedersetting het aanvanklik uit twee woongeboue, 'n winkel, 'n stoorhuis en 'n aantal tuine bestaan.

Quebecstad sou later vanuit 'n beskeie dorp met die Place Royale ("Koninklike Plein") as sy sentrum tot die bakermat van die Franse beskawing en Francophonie in Noord-Amerika ontwikkel. Die oorspronklike Indiaanse hoofstad van Kanata, wat vermoedelik langs die Saint-Charlesrivier geleë was, het by De Champlain se aankoms nie meer bestaan nie. Quebecstad self was veral uitgelê as 'n handelsentrum vir huide, velle en pelse. In die vroeë 17de eeu was die nedersetting se handelsbande nog beperk tot groepe van nomadiese Algonkin-Indiane wat besoek aan Quebecstad afgelê het.

Teen die einde van die Franse heerskappy was die grondgebied van die huidige stad 'n omgewing met baie sterk kontraste - rondom die stad met sy sowat 8 000 inwoners was daar bosgebiede, dorpe, landbou- en weivelde. Quebecstad was destyds 'n merkwaardige stad wat deur sy monumentale argitektuur, sy versterkings (wat uniek aan Noord-Amerika was), sy modderige strate, sy pragtige steenhuise en die relatief beskeie boukuns van sy voorstede Saint-Jean en Saint-Roch gekenmerk is. Ondanks sy stedelike karakter en sy funksie as hoofstad het Quebecstad 'n afgeleë klein koloniale nedersetting gebly. Die inwoners het baie van hulle benodigdhede uit Frankryk ingevoer en hul landbou-oorskotte en vuurhout op twee plaaslike markte verkoop.

Die Britse heerskappy

Quebec-hawe in die laat 19de eeu

In Junie 1759 het 'n Britse vloot onder die bevel van generaal James Wolfe naby Quebecstad anker gewerp, en die hele gebied het hom voorberei op 'n Britse aanval. Die oewer in Beauport, 'n moontlike landingsplek vir die vyandelike troepe, is versterk. Terwyl die Franse bevelvoerder Louis-Joseph Marquis de Montcalm oënskynlik van plan was om sy troepe daar saam te trek om die verwagte Britse aanval af te weer, het generaal Wolfe besluit om eers Quebecstad onder vuur te neem en die Franse troepe sodoende te demoraliseer. Die hewige bombardering, wat saans op 12 Julie 1759 begin het, het lewensomstandighede vir die bewoners baie moeilik gemaak.

Ná 'n Franse militêre oorwinning op die regteroewer van die Sint-Laurensrivier in Montmorency het Wolfe alles gewaag: Op 13 September het sy troepe by l'Anse-au-Foulon, anderhalf myl van Quebecstad, voet aan wal gesit. Hulle het die rotswand opgeklim, die Abraham-plato beset en 'n beslissende oorwinning oor die Franse troepe behaal. Vyf dae later het Quebecstad gekapituleer. Ná twee maande se Britse vuur het meer as tagtig persent van die stad in 'n puinhoop gelê.

Met die kapitulasie van die Franse Generaal Marquis de Montcalm op die Abraham-vlaktes het ook die doodsklok vir Nieu-Frankryk gelui. In April 1760 het die Franse maarskalk de Lévis in die slag van Sainte-Foy nog 'n oorwinning oor die Britte behaal. Ná die aankoms van Britse troepeversterkings was die Franse nogtans gedwing om hulle na Ville-Marie (die latere Montreal) terug te trek, tog het ook hierdie Franse nedersetting in September 1760 voor die Britse aanval geswig en gekapituleer. In die Verdrag van Parys (1763) het Frankryk sy besittings in Noord-Amerika grotendeels aan die Britse Kroon afgestaan. Quebecstad het nou die hoofstad van die "Provinsie Quebec" geword.

Die tydperk van die Amerikaanse Rewolusie en die 19de eeu

Die kasteelagtige hotel Château Frontenac

'n Lugfoto van die Sitadel van Quebecstad

Die Britte het die versterkings herbou en die Citadel van Quebecstad opgerig om die stad teen Amerikaanse troepe te verdedig. Die laaste slag in die stad is in 1775 geveg: Ná die tweede Kontinentale Kongres in die Verenigde State het Amerikaanse troepe onder die bevel van Benedict Arnold Quebecstad tydens die Slag van Quebec aangeval, maar nie daarin geslaag om dit in te neem nie, terwyl die Amerikaanse generaal Richard Montgomery op die slagveld gesneuwel het.

Goue sierwerk en tromp l'œil-wolke in die basiliek Notre Dame de Québec

Die Amerikaners het aanvanklik verwag dat die Franssprekende bevolking van Kanada by die Amerikaanse Rewolusie sou aansluit en in opstand kom teen die Britse bewind, maar uiteindelik het hulle daardie hoop laat vaar. Quebecstad is deur die Britte nog voor die Anglo-Amerikaanse Oorlog van 1812 versterk en van 'n battery artillerie voorsien.

Onder die Britse bewind het die stad sy huidige voorkoms gekry met klein Normandiese huisies, Engelse kerke, asook neoklassieke en Victoriaanse geboue. Die reusagtige Château Frontenac is in 1893 opgerig en gee aan die stad vandag nog 'n Middeleeuse inslag. Onder Britse heerskappy het Quebecstad tot 'n beduidende sentrum van die skeepsboubedryf ontwikkel waar tussen 1790 en 1897 meer as 2 500 skepe vir die Britse Vloot vervaardig is.

Sedert die 19de eeu en nog tot in die 20ste eeu het steeds meer immigrante van die Britse Eilande hulle in Quebecstad kom vestig. Danksy sy gunstige ligging aan die Sint-Laurensrivier, die belangrikste seeweg in Noord-Amerika, het immigranteskepe by voorkeur hier aangedoen. In die 1830's het 'n gemiddelde 30 000 immigrante, waarvan twee derdes Iere, hier jaarliks voet aan wal gesit. In die periodes tussen 1852 en 1856 en tussen 1859 en 1865 het Quebecstad selfs as die administratiewe hoofstad van Kanada gedien. Dit was op een na die laaste Kanadese stad wat hierdie funksie waargeneem het voordat die Kanadese regeringsetel uiteindelik na Ottawa verskuif is. In 1864 is die sogenaamde Quebec-konferensie oor die Kanadese Federasie in Quebecstad gehou.

Die 20ste en 21ste eeu

Die historiese stadskern van Quebecstad is die enigste versterkte en ommuurde nedersetting in Noord-Amerika. Die foto wys die stadspoort Saint-Jean vlakby die plein Place d'Youville

Gedurende die Tweede Wêreldoorlog is twee Geallieerde konferensies in Quebecstad gehou. In 1943 het die Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt, die Britse eerste minister Winston Churchill, die Kanadese eerste minister William Lyon Mackenzie King en die Sjinese minister van buitelandse sake T.V. Soong hier byeengekom. Die deelnemers aan die konferensie in 1944 was Churchill en Roosevelt. Die samesprekings is in die Citadelle en die nabygeleë Château Frontenac gevoer. 'n Groot deel van die Geallieerde landing in Normandië, wat nog in dieselfde jaar sou plaasvind, is hier bespreek.

Op 1 Januarie 2002 het twaalf munisipaliteite, wat voorheen deel van die Communauté urbaine de Québec was, met Quebecstad saamgesmelt.

In 2005 het die nasionale hoofstad van Quebec as gasheerstad van die tweede belangrikste sportfees (ná die Olimpiese Spele), die Wêreldspele van die Polisiemanne en Brandweermanne, opgetree. 11 000 atlete en 14 000 begeleiers het in Quebecstad byeengekom.

Demografie

Bevolkingsgroei

Woonhuise in rue Dalhousie

Baie de Beauport

Alhoewel Quebecstad as hoofstad van die Franse koloniale ryk in Noord-Amerika gedien het, was dit aanvanklik 'n relatief klein nedersetting. In 1608 het die bevolking 28 beloop, en ook anderhalf eeue later, toe dit in 1759 deur Britse magte ingeneem is, het die inwonertal effens die 8 000-kerf oorskry.

Snelle bevolkingsgroei is nie voor die eerste helfte van die 19de eeu aangeteken nie. In 1861 is die inwonertal op byna 60 000 beraam, veral weens die ekonomiese opswaai wat met die groei van die plaaslike bosboubedryf gepaard gegaan het en die vestiging van belangrike politieke en administratiewe liggame in Quebecstad.

'n Derde belangrike demografiese faktor was Quebecstad se rol as seehawe en toegangspoort na Noord-Amerika. Duisende immigrante op pad na Bo-Kanada en ander gebiede het hier voet aan wal gesit. In sommige jare het die inwonertal gedurende die somermaande amper verdubbel. Die stroom immigrante het weens die onhigiëniese toestande, wat met die tydelike huisvesting van duisende mense verbonde was, gesondheidsrisiko's ingehou. So was epidemieë 'n konstante bedreiging.

Saam met die afswaai, wat die bosbou- en skeepsboubedryf in die tweede helfte van die 19de eeu ervaar het, het die bevolkingsgroei begin verstadig. In die vier dekades tussen 1861 en 1901 het Quebecstad se bevolking toegeneem tot 68 840. Inwonertalle in die historiese stadskern het selfs begin krimp nadat steeds meer bewoners hulle in nuut ontwikkelde voorstede soos Saint-Roch gevestig het.

Naas ekonomiese moeilikhede het die topografie van die terrein ruimtelike beperkings op die uitbreiding van woonkwartiere in die middestad geplaas. So kon nuwe inwoners slegs in die groeiende voorstede gevestig word. Hier het die metropolitaanse gebied van Quebecstad veral in die drie dekades tussen 1950 en die laat 1970's 'n stewige bevolkingsaanwas getoon. In die vroeë 1980's het dié groei, ooreenkomstig met algemene demografiese tendense in die provinsie Quebec, weer verstadig.

Die sensus van 2011 het weens die gunstige ontwikkeling van die arbeidsmark 'n toename in die bevolkingstal getoon. So het die bevolking van Quebecstad binne vyf jaar gestyg tot 516 622. Die oorgrote meerderheid bewoners van die metropolitaanse gebied (551 508) was in Quebecstad saamgetrek, terwyl die res in kleiner voorstede soos Saint-Augustin-de-Desmaures (18 141) en L’Ancienne-Lorette (16 745) gehuisves word.

Taalsituasie

Historiese Frans-Kanadese boukuns in die stadsdeel Beauport

Winterpret vir toeriste: Quebecstad se Yshotel bied 'n verskeidenheid geriewe, waaronder ook 'n kapel

'n Monument ter ere van vroue wat aktief aan die politieke lewe deelneem

Ná die verowering van Quebecstad deur Britse troepe is die oorspronklik uitsluitlik Franssprekende bevolking vanaf die vroeë 19de eeu deur Britse immigrante aangevul. Die persentasie Engelssprekende inwoners het sy hoogtepunt in 1851 bereik toe 43 persent Engels as huistaal gebesig het. Hierdie aandeel het in die volgende dekade afgeneem tot 41 persent in 1861.

Eers nadat Quebecstad sy funksie as aandoenhawe vir immigranteskepe kwytgeraak en groter getalle Engelssprekendes hulle in ander dele van Kanada en in die Verenigde State begin vestig het, het die aandeel nie-Franssprekendes skerp gedaal tot 31,5 persent in 1871, tien persent in 1921, ses persent in 1871 en slegs vier persent in 2011. Sodoende het Quebecstad sy oorspronklike karakter as merendeels Franssprekende nedersetting bewaar.

Hoofstad van Franssprekende Amerika

Dikwels word na Quebecstad verwys as die "Hoofstad van Franssprekende Amerika". Belangrike gebeurtenisse, wat dié reputasie bevestig het, was die Grande Convention Nationale, 'n byeenkoms van Franssprekendes uit alle dele van Noord-Amerika wat in 1880 gehou is, en die eerste Kongres van die Franse Taal (Congrès de la langue française) wat in 1912 plasgevind het. Quebecstad het verder opgetree as die gasheerstad van die fees Superfrancofête in Augustus 1974 en die Frankofone Spitsberade in 1987 en 2008. In 1979 is die internasionale Vereniging van Franssprekende Burgemeesters hier gestig. Ter geleentheid van die stad se 400-jaarfeesvierings in 2008 het Frankryk die Centre francophonie des Amériques aan Quebecstad geskenk.

Ekonomiese basis

Ville de Québec is die administratiewe en kulturele hoofstad van die provinsie Quebec en is danksy die historiese stadskern ook 'n eersterangse toeristebestemming. Die stad het 'n seehawe by die monding van die Sint-Charlesrivier en 'n olieraffinadery in Sint-Romauld. Die plaaslike nywerhede steun op die verwerking van hout en landbouprodukte. Die tersiêre sektor en nuwe tegnologieë sorg vir 'n bestendige ekonomiese groei; die werkloosheidsyfer is laer as in Montreal en ander gebiede in die provinsie.

Universiteit

Die grootste deel van die Université Laval het in 1950 na die voorstad Sainte-Foy verhuis. Tans is daar sowat 35 000 studente (sowat 2 000 van hulle is Franstalige studente uit Amerika, Europa en Afrika). Die universiteit speel 'n belangrike rol by die studie en bevordering van die Franstalige kultuur in Noord-Amerika.

Boukuns

Rue de Petit Champlain, wat na die stadstigter vernoem is, is een van die oudste en nouste straatjies in Noord-Amerika en tans 'n vertoonvenster vir die oudste boustyle in Nieu-Frankryk. Die eerste Franse setlaars het in hul 17de en 18de eeuse boukuns hoofsaaklik elemente van Normandiese en ander Noord-Franse argitektuurstyle oorgeneem en dit by Quebec se kouer klimaat aangepas. Nadat vroeë houtgeboue in 1682 in 'n verwoestende brandramp vernietig is, het nuwe bouregulasies bepaal dat nuwe huise van steen gebou moes word, met twee verdiepings en metaaldakke met 'n helling van 52 graad sodat sneeu in die wintermaande maklik verwyder kon word.

Besienswaardighede

Panoramiese uitsig oor Quebecstad, Junie 2009

• Die Afrikaanssprekende besoeker het hier die geleentheid om die enigste Europese gemeenskap naas die Afrikaners te leer ken wat gedurende die 18de eeu soos die Kaap onder Britse bewind gekom het. Nietemin kan die Franstalige Kanadese hulle kulturele onafhanklikheid nog trots bewaar. Die argitektuur is dalk nóg eg Frans, nóg eg Engels, maar Ville de Québec is beslis die kulturele hoofstad van die Frankofone Amerika. Die somer is die hoogtepunt van talle kulturele feeste terwyl die winter die tyd is om Kersfees in 'n sprokieswêreld van ys en sneeu te vier.

Die Citadelle

Rue St-Louis

Hôtel du Parlement

• Die Place d'Armes met sy neogotiese fontein lê in die hart van Ou-Quebec en lei die besoeker tot die Château Frontenac op die Place Royale. Die reusagtige gebou is in 1893 as 'n hotel van Canadian Pacific Railways opgerig en beskik oor 613 kamers. Die voorsaal van die hotel bekoor met die luukse binnenshuise argitektuur en meubilering van die laat 19de eeu.
• Die basiliek Notre Dame de Québec is in 1633 as die oudste parogiekerk in Noord-Amerika noord van Meksiko opgerig. Die kerkgebou is sedertdien twee keer deur brande en artillerievuur vernietig. Die huidige gebou dateer van 1925 en is volgens die oorspronklike Neoklassieke boustyl ontwerp.
• Terrasse Dufferin en die Promenade des Gouverneurs lei tot die Citadelle, die amptelike woning van die Kanadese goewerneur-generaal in die Franstalige gedeelte van Kanada, en die Parc des Champs-de-Bataille met die Vlaktes van Abraham. Die Parlementsgebou bied 'n pragtige uitsig oor die stad vanaf die 31ste verdieping.
• Die Musée du Québec naby die Wolfe-monument vertoon tradisionele en moderne kuns, keramiek en inheemse goud- en silwerkuns vanaf die 17de tot by die 20ste eeu.
• Die Hôtel du Parlement in Grande Allée huisves die parlement van die provinsie en is 'n goeie voorbeeld van die Frans-klassisistiese boustyl. Die indrukwekkende gebou, wat deur Eugène-Étienne Taché volgens die voorbeeld van laat 19de eeuse openbare geboue in Europa en Noord-Amerika ontwerp en tussen 1877 en 1886 in die boustyl van die Tweede Franse Keiserryk ontwerp is, behels vier vleuels, wat 'n vierkant met 'n sylengte van sowat 100 meter vorm, en 'n kloktoring met 'n hoogte van 52 meter. Die fasade is versier met 24 standbeelde van historiese persoonlikhede, waaronder Jacques Cartier, die ontdekker van Quebec, en die stadstigter Samuel de Champlain.
• Die Musée de l'Amerique Française beskik oor 'n indrukwekkende versameling van Franse en Frans-Kanadese objekte en gee 'n goeie indruk van die 19de eeuse lewe in Quebec.
• Die Grande Allée is 'n statige ou straat met klein hotelletjies, restourante en buitelugkafees.
• Die Musée de la Civilisation (Museum van die Beskawing) is aan vyf onderwerpe gewy - die mens se liggaam, materie, die geselskap, taal en menslike gedagte.
• Die Île d'Orléans (Orléans-eiland) lê in die middel van die St. Laurensrivier en is 'n goeie voorbeeld van die lewe in die vroeë Québec. Koop daar gerus geweefde produkte, dekens, aarbeie, appels en natuurlik die spesialiteit van Quebec - allerlei esdoringprodukte.
• Die Moulin de la Chevrotière, 'n meul uit die 18de eeu, is nog steeds in werkende toestand.
• In Wendake (Village-des-Hurons, Huroondorp) kan 'n mens kennis maak met die Huroon-Indiane wat sowat 10 000 jaar gelede na hierdie gebied gekom het.
• Die geskiedkundige Nasionale Park Cartier-Brébeuf lê teen die Sint-Charlesrivier en vertoon 'n namaaksel van die Grande Hermine, die skip waarmee Jacques Cartier na Noord-Amerika geseil het.

Eksterne skakels

• (en) (fr) Amptelike UNESCO bladsy
• (fr) Toerisme in die Province du Québec

	Hoofstede van Kanada
Hoofstede Charlottetown • Edmonton • Fredericton • Halifax • Iqaluit • Ottawa • Quebecstad • Regina • St. John's • Toronto • Victoria • Whitehorse • Winnipeg • Yellowknife