Ramon Carmona Urrutia

Ramon Carmona Urrutia
	;
Bizitza
Jaiotza	Iruñea, 1871ko urtarrilaren 19a
Herrialdea	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Heriotza	Iruñea, 1929ko azaroaren 8a (58 urte)
Jarduerak
Jarduerak	stone carver (en)

Ramon Carmona Urrutia (Iruñea, 1871ko urtarrilaren 19a - Iruñea, 1929ko azaroaren 8a) eskultore marmolista izan zen, eta, besteak beste, Pablo Sarasate Navascues biolinistaren Iruñeko hilerrian egindako mausoleoa eta hiriko lanak egin zituen, ekimen publikokoak zein pribatukoak.

Biografia

Iruñean jaio zen, San Nikolas kaleko 40. eta 42. zenbakietan. Gurasoak Ramon Carmona, Guadalajarakoa (Espainia), 1872an Iruñean hila, Ramon jaio eta hurrengo urtean, eta Felicia Urrutia Errea (1836-1906), Eugin jaioa, Esteribar haranean. Bi arreba izan zituen, bera baino zaharragoak: Dolores eta Maria.

Iruñeko Sarasate pasealekuko 4. zenbakian dagoen Lino Celedonio Irigaray Osinagaren (1869-1943) tailerrean ikasi zuen marmolari lanbidea.^[1]

1903ko azaroaren 25ean, Iruñeko San Nikolas elizan, Eulalia Goñi Juanotenarekin (1877-1950) ezkondu zen.^[2] Zortzi seme-alaba izan zituzten, eta horietatik bost heldu ziren heldutasunera: Maria Camino (1904-1993), Felix (1907-1978), Mercedes (1910-1999), Jose Ramon (1911-1937) eta Policarpo Javier (1914-1996).

Tailer propioa (1904-1929 inguruan)

1904an, Nafarroako Foruen monumentuan bere lana amaitu eta hurrengo urtean, Lino Celedonio Irigarayk tailerra bere elementu guztiekin, 3.000 pezetako zenbatekoarekin, Ramon Carmonari eskualdatu zion, honek bi hamarkada baino gehiagoz negozioaren ardura hartu zuelarik, bere izena emanez.

Ramon Carmona musikazalea izan zen, eta “Iruñeko Orfeoiaren” parte izan zen. Hori dela eta, 1898an egindako fundatzaileen orlan agertzen da.^[3]

59 urte zituela hil zen, eta haren gorpua Iruñeko hilerrian^[4] lurperatu zuten.

Nafarroako Foruen Monumentua (1903)

Artikulu nagusia: «Foruen monumentua (Iruñea)»

1903an Nafarroako Foru Aldundiaren jauregiaren aurrean eraikitako Nafarroako Foruen monumentuko marmolezko eskultura-lanetan parte hartu zuen. Bertan, bost alegoria zizelkatu zituen, gorputz osoko irudiak, Bakea, Justizia, Historia, Lana eta Autogobernua irudikatzen dituztenak, zeinentzat hiriko eredu gazte batzuek paratu zituzten. Beste elementu batzuk ere exekutatu zituen, hala nola ikur heraldikoak, irudikapen mitologikoak eta xehetasun arkitektonikoak.^[5]

Pablo Sarasateren Mausoleoa (1908-1809)

1908an, irailaren 20an Pablo Sarasate biolinista iruindarra hil ondoren, haren arrebek, Micaelak eta Franciscak, Iruñeko Udalaren aginduari jarraituz, Ramon Carmonaren tailerrari eman zioten artistaren gorpuzkiak dauden mausoleoa eraikitzeko ardura. Hau Iruñeko hilerriaren erdiko gunean dago, Udalak utzitakoa.

Carmonak oinarri angeluzuzeneko marmol zurizko multzo bat eraiki zuen, bi metroko altuera zuena, bi zati desberdinez osatua eta forja-kateen bidez elkartutako zuzi esferikoak irudikatzen zituzten zutabe baxuz inguratua. Erdiko gorputzaren goiko aldeak sarkofagoa erakusten du; oinarria, berriz, harri irregularrez osatuta dago, eta haien gainean arrosa-sortak, hostoak eta akanto-loreak, palmak eta ereinotza daude.

Sarkofagoaren lau aldeek hura identifikatzen duten elementuak dituzte: bere arreben eskaintza eta epitafioa “Bere bihotzaren ontasunak ezagutu zutenen maitatua izatea eragin zion. Haien memoria bedeinkatua izango da beti”. Sarasateren funtsezko datu biografikoak ere agertzen dira, bere izenarekin batera, eta bere loria artistikoaren irudi adierazgarri bat, biolin batek bere arkua, ereinotz hostoak eta zazpi orrik osatzen dutena, partitura musikalekin.

Pablo Sarasateren gorpuzkiak 1909ko abuztuaren 24an utzi zituzten mausoleo horretan.^[6]

Eskultorearen sinadura (“R.Carmona”) marmol zurizko bi plaka txikitan agertzen da^[7]

Beste lan batzuk

Marmolari tailerrean, erakunde zibil eta erlijiosoen enkarguak egin zituen, baita hilerrietarako, etxe partikularretarako eta oroitzapenezko plaketarako lanak ere. Azken horien artean aipatzekoa da Iruñeko Udalak Biarritzeko “Villa Navarra” txaletean jartzeko agindu ziona; Sarasate 1908ko irailaren 20an hil zen txalet horretan.

Urte horretan bertan, Iruñeko San Lorentzo parrokiako aldare nagusiko marmolezko elementuak egin zituen -sagrarioa, aldare mahaia, zokaloak, hondoak eta horma-hobiaren orla-, Marcelo Celayeta erretorearen ekimenez eta Angel Goicoechea arkitektoaren zuzendaritzapean eraberritua^[8]

1908an Sarasate aldizkari grafikoan argitaratutako publizitate-iragarki baten arabera, Ramón Carmonaren marmol-tailerreko lanek honako hauek hartzen zituzten: “Tabernakuluak, panteoiak, aldareak eta monumentuak, eskailerak, zoladurak, bainu-pilak, harraskak, portadak, hilarriak, irudiak eta marmolezko Santu Kristoak, oso prezio merkeetan”.^[9]

Argazki galeria

Karmona Sarasateren mausoleoaren aurrean, inaugurazio urtean (1909)
Mausoleoaren xehetasun apaingarria
Mausoleoaren motibo musikala
Haurren buruak
Iruñeko San Lorentzo elizako sagrarioa
Carmona Iruñeko Orfeoiaren sortzaileen orlan (1898)

Erreferentziak

↑ Pérez Ollo, F. Lugares, ermitas y personajes. Pamplona, Ediciones y Libros, 2003, p. 351.
↑ Archivo Diocesano de Pamplona. Libro de Matrimonios de la parroquia de San Nicolás de Pamplona, n. 13, año 1903, acta n. 64, folio 115.
↑ Pérez Ollo, F. Irigaray y Carmona, en Diario de Navarra, 19 de octubre de 2001.
↑ Archivo Municipal de Pamplona. Defunciones, año 1929, f. 30, n. 18.
↑ Carmona Salinas, J. F. Pacto y libertad. Centenario del monumento a los Fueros de Navarra. Pamplona, Gobierno de Navarra, 2003, pp. 31 y 41-42.
↑ Diario de Navarra. 29 de octubre de 2011.
↑ Carmona Juanmartiñena, L. El mausoleo de Sarasate, un homenaje de mármol blanco, en la Revista anual de la Federación Nacional de Hogares Navarros, Zaragoza, 2008, n. 19, pp. 36-37.
↑ Obras de reforma y ornato de San Lorenzo de Pamplona, en La Avalancha, Pamplona, 24 de abril de 1908, pp. 92-93.
↑ Sarasate, julio de 1908, p.34.

Bibliografia

Azanza López, José Javier (2003). El monumento conmemorativo en Navarra. La identidad de un reino. Panorama (31). Iruñea: Institución Príncipe de Viana. ISBN 84-235-2367-5.
García Gainza, María Concepción; Orbe Sivatte, Mercedes; Domeño Martínez de Morentin, Asunción; Azanza López, José Javier (1997). Merindad de Pamplona, Pamplona. Índices generales de la obra. Catálogo Monumental de Navarra. 5-III. Institución Príncipe de Viana Iruñea. ISBN 978-84-235-1543-1. OCLC 246399278. Consultado el 27 de diciembre de 2023.
Pérez Ollo, F. Lugares, ermitas y personajes. Iruñea, Ediciones y Libros, 2003.

Kanpo estekak

Kultura navarra.es. Pablo Sarasateren mausoleoa^{[Betiko hautsitako esteka]}.
Hiri Eskulturaren Gida. Iruñeko Udala. Ramon Carmona.

Datuak: Q122147762

[1] Pérez Ollo, F. Lugares, ermitas y personajes. Pamplona, Ediciones y Libros, 2003, p. 351.

[2] Archivo Diocesano de Pamplona. Libro de Matrimonios de la parroquia de San Nicolás de Pamplona, n. 13, año 1903, acta n. 64, folio 115.

[3] Pérez Ollo, F. Irigaray y Carmona, en Diario de Navarra, 19 de octubre de 2001.

[4] Archivo Municipal de Pamplona. Defunciones, año 1929, f. 30, n. 18.

[5] Carmona Salinas, J. F. Pacto y libertad. Centenario del monumento a los Fueros de Navarra. Pamplona, Gobierno de Navarra, 2003, pp. 31 y 41-42.

[6] Diario de Navarra. 29 de octubre de 2011.

[7] Carmona Juanmartiñena, L. El mausoleo de Sarasate, un homenaje de mármol blanco, en la Revista anual de la Federación Nacional de Hogares Navarros, Zaragoza, 2008, n. 19, pp. 36-37.

[8] Obras de reforma y ornato de San Lorenzo de Pamplona, en La Avalancha, Pamplona, 24 de abril de 1908, pp. 92-93.

[9] Sarasate, julio de 1908, p.34.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]