Refoxos, Cortegada

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Refoxos.

Refoxos
Fachada da igrexa parroquial de Refoxos.
Concello	Cortegada
Provincia	Ourense
Coordenadas	42°12′10″N 8°08′19″O
Poboación	119 hab. (2017)
Entidades de poboación	14
[ editar datos en Wikidata ]

San Breixo de Refoxos é unha parroquia do concello de Cortegada, situada na provincia de Ourense. No ano 2007 tiña 132 habitantes, dos cales 78 eran homes e 54 eran mulleres.

Historia

Tense constancia documental do século XI cando unha muller (Gulderoda) doa ó mosteiro de Celanova unha igrexa e varios terreos no lugar, o cal indica a existencia de pequenos propietarios de nomes suevos, nos cales a muller ten acceso á propiedade e dereitos para doar, ao tempo que nos fala dunha organización do rural de homes libres que erguen igrexas privadas e non teñen señor feudal. O lugar uniuse co tempo a lugares próximos pertencentes ó mosteiro de Celanova polo que pasou a ser "capital" administrativa de todo o espazo xurídico circundante, o chamado Coto da Vestiaria (xa que as súas rendas se usaban para a vestimenta dos monxes, curas e o seu séquito) que abranguía as actuais parroquias de Refoxos, Soutelo, Cortegada, Rabiño e Valongo, este couto xurisdicional durou dende a Idade Media até o final do Antigo Réxime.

Toda a administración centralizábase no edificio do priorado sito na actual igrexa parroquial, desde onde un monxe administrador levaba a cabo as súas labouras. A raíz da renovación dos foros de 1673 ( para pagar as custosísimas fábricas do mosteiro de Celanova que estaba a ser remodelado baixo a influencia da arquitectura neoclasicista baixo o mandato do mosteiro bieito de Valladolid nunha grave época de crise) os colonos de Refoxos promoveron un ataque nocturno ó priorado de Refoxos, coa intención de matar ó monxe administrador, esnaquizaron o edificio e abriuse un preito que durou 17 anos na Real Audiencia de Galicia. O priorado de Refoxos pagaba 20 foros, a maioría de centeo. Curiosamente o edificio ten dúas troneiras nas súa fachada.

Ó estar preto da fronteira con Portugal, foi utilizado por forzas carlistas como lugar de paso e aprovisionamento, xa que contaban coa axuda do clero e a apatía da poboación rural ante o conflito sucesorio das guerras carlistas, de feito polo lugar estivo a partida de Mateo Guillade que atravesou máis dunha vez por este lugar para refuxiarse en Portugal despois das súas derrotas.

En 1893 constituíuse a nova parroquia de Zaparín, segregándose os seus lugares de Refoxos.

Patrimonio

• Pazo da Encoutada.
• Capela da virxe.
• priorado de Refoxos é unha construción civil do século XVIII, de planta rectangular con troneiras nas esquinas do leste e a igrexa parroquial no extremo oeste. Consta de dous andares unidos por unha escaleira de pedra, vertebrados por un corredor central ó que abren os habitáculos. O piso baixo adicouse a tulla, bodega e cabalarías (onde se atopou un estribo do XIX) e no andar superior varias habitacións e lugares de oficina. As troneiras son circulares sen adornos e cun pequeno orificio de 1 cm de diámetro. Nunha habitación do extremo norte do andar superior existe un habitáculo espazoso que comunica coa igrexa.

• Cruceiro de Vilaverde, con data de 1610 e nun casal veciño abandonado un peto de ánimas (sen elas) barroco.

Galería de imaxes

• 
  Porta da igrexa parroquial.
• 
  Elemento defensivo circular da igrexa parroquial.
• 
  Lateral da igrexa parroquial.

Véxase tamén

Outros artigos

• Lugares de Cortegada