Przejdź do zawartości

Respirator

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz też: inne znaczenia.
Respirator

Respirator (sztuczne płuco) – urządzenie medyczne wspomagające lub zastępujące mięśnie pacjenta w wykonywaniu pracy oddechowej[1]. Maszyna umożliwia sztuczne, wymuszone oddychanie, wykorzystywane w sytuacjach ustania czynności oddechowej (w wyniku urazu, choroby lub zastosowania leków blokujących przewodnictwo nerwowo-mięśniowe), bądź celem jej ułatwienia (gdy pacjent wprawdzie oddycha samodzielnie, lecz czynność ta jest utrudniona lub ze względu na stan pacjenta nie zaspokaja zapotrzebowania organizmu na tlen).

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Żelazne płuco

Projekty urządzenia działającego jak respirator sporządził w XV wieku Leonardo da Vinci[2]. Natomiast pierwszego opisu wentylacji przerywanym ciśnieniem dokonał Andreas Vesalius w 1555 roku[3].

Pierwszy działający respirator był wynalazkiem Jeana-François Pilâtre de Roziera, dokonanym na początku lat 80. XVIII wieku[4]. Model ten wykorzystał następnie z powodzeniem na potrzeby pruskiego górnictwa Alexander von Humboldt, był on używany od 1799 roku. Pierwszy powszechny respirator znany jako „żelazne płuca” skonstruowali Philip Drinker i Louis Shaw z Uniwersytetu Harvarda w Cambridge koło Bostonu w 1928 roku[5][a], który pracował na zasadzie wytwarzania ujemnego ciśnienia[3] dookoła klatki piersiowej[6].

Urządzenie to wyglądało jak duża metalowa skrzynia zamykana na klapę. Pacjent był umieszczony w środku - na zewnątrz wystawała mu tylko głowa. Szczelność aparatu zapewniały gumowe uszczelki przylegające ściśle do szyi pacjenta. Zmieniając ciśnienie wewnątrz urządzenia przy pomocy dwóch domowych odkurzaczy powodowano wymuszone podnoszenie lub ściskanie klatki piersiowej, co u pacjentów sparaliżowanych było jedyną szansą na podtrzymanie oddechu.

Pierwsza osobą żyjącą w żelaznym płucu był Frederick B. Snite junior, syn amerykańskiego magnata kolejowego. W roku 1936 w Pekinie nabawił się polio i wracał do Stanów Zjednoczonych w respiratorze. Snite, znany jako "człowiek w żelaznym płucu" zrobił wiele, żeby respirator stał się dostępny dla ludzi nie tak bogatych jak on sam. Zmarł 12 listopada 1954 roku w wieku czterdziestu czterech lat[7].

Inspiracją do zbudowania respiratorów stosowanych obecnie, to jest takich, które wykorzystują w wentylacji przerywane ciśnienie dodatnie, była epidemia choroby Heinego-Medina w Danii w 1952 roku. Z uwagi na brak wystarczającej ilości respiratorów ich rolę pełnili studenci, którzy zostali zatrudnieni do prowadzenia przewlekłej wentylacji pacjentów[6][b].

Nowoczesne respiratory pozwalają wtłaczać gazy oddechowe do płuc przez rurkę intubacyjną lub tracheotomijną, a wszystkie funkcje urządzenia są kontrolowane elektronicznie za pomocą mikroprocesorów.

W 2020 roku opracowano projekt respiratora, który udostępniono za darmo (na zasadach open source i open hardware). Głównym powodem rozpoczęcia tego przedsięwzięcia, stało się nagłe zwiększenie zapotrzebowania na respiratory. W krajach, gdzie w przebiegu pandemii wirusa SARS-COV-2 doszło do masowych zachorowań na COVID-19, dla dziesiątków tysięcy chorych respirator stał się sprzętem medycznym ratującym życie. Systemy ochrony zdrowia na świecie nie są przygotowane na tak znaczny wzrost zapotrzebowania, w tak krótkim czasie. Przykładowo rezerwa strategiczna Stanów Zjednoczonych wynosi zaledwie 10 tysięcy respiratorów, a liczba chorych może w ciągu kilku tygodni wzrosnąć do kilkudziesięciu tysięcy. Open Source Ventilator Project[8] jest opracowywany przez naukowców z całego świata[9][10][11].

W marcu 2020 polscy naukowcy z Instytutu Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej PAN z zespołu kierowanego przez prof. Marka Darowskiego opracowali urządzenie Ventil, które pozwala na podłączenie dwóch pacjentów do jednego respiratora[12][13].

Zasada działania

[edytuj | edytuj kod]

Wentylację mechaniczną płuc można uzyskać przez wytworzenie ujemnego ciśnienia wokół ciała pacjenta z wyjątkiem głowy i szyi („żelazne płuca”) lub dodatniego ciśnienia bezpośrednio w płucach za pomocą rurki dotchawiczej[14][c].

Wszystkie respiratory wymagają zasilania, które ze względu na formę pozwala podzielić je na dwie grupy elektryczne i pneumatyczne[1]. Respiratory elektryczne mogą działać z wykorzystaniem prądu przemiennego bezpośrednio z sieci energetycznej lub pośrednio przez przetwornik obniżający napięcie i zamieniający je na prąd stały[1]. Dodatkowo respiratory elektryczne coraz częściej wyposaża się w akumulator pozwalający na nieprzerwaną pracę w przypadku utraty źródła zasilania nawet przez 1 godzinę[1]. Respiratory pneumatyczne to urządzenia, które wykorzystują energię zmagazynowaną w sprężonym gazie[1]. Źródła sprężonego powietrza i tlenu są powszechnie dostępne na oddziałach intensywnej terapii[1]. Zaletą tych układów jest możliwość pracy bez dostępu do źródła energii elektrycznej lub gdy jego obecność jest niepożądana[1]. Spotykane są również rozwiązania wymagające obu źródeł zasilania elektrycznego i pneumatycznego jednocześnie[15].

Ze względu na zmienne kontrolne respiratory mogą być regulatorem ciśnienia, objętości lub przepływu[16]. Czasami z powodu zmian mechaniki płuc wpływających jednocześnie na ciśnienie i objętość jedyną formą kontroli jest określenie czasu wdechu i wydechu[17].

Faza wdechu najczęściej inicjowana jest przez generator czasowozmienny[18]. Wszystkie respiratory mierzą przynajmniej jedną z wartości: ciśnienia, objętości, przepływu lub czasu, która po osiągnięciu pewnej ustalonej wartości rozpoczyna cykl[19]. Najczęściej tą zmienną jest czas, chociaż w niektórych przypadkach wskazane jest zastosowanie cyklu sterowanego ciśnieniem generowanym spontanicznym wysiłkiem wdechowym pacjenta[20][21].

Faza wydechu, która najczęściej jest procesem biernym[21] i odbywa się samoistnie do atmosfery[22], może być inicjowana na trzy sposoby:

  1. objętością – przełączenie następuje po dostarczeniu pacjentowi określonej objętości oddechowej[23][24], po której może nastąpić pauza wdechowa[25],
  2. ciśnieniem - przełączenie następuje po osiągnięciu ustalonego ciśnienia[21][23] w górnych drogach oddechowych[23],
  3. czasem - faza wdechu ma stały ustalony wcześniej czas[21][23], po której następuje krótka pauza wdechowa[23].

Głównym mechanicznym elementem respiratora jest kompresor i silnik[26]. Wyróżnia się trzy rodzaje kompresorów: tłok i cylinder, miechy oraz turbina[27]. Silnikiem jest każdy element, który wytwarza ruch[27].

Tryby pracy

[edytuj | edytuj kod]

Podstawowe tryby pracy

[edytuj | edytuj kod]
  • Ciągła wentylacja wymuszona (CMV)[28]
  • Wentylacja Assist/Control (A/C)[29]
  • Wspierana wentylacja mechaniczna (AMV)[30]
  • Przerywana wentylacja wymuszona (IMV)[31]
  • Synchronizowana przerywana wentylacja obowiązkowa (SIMV)[32]
  • Wentylacja wspomagana ciśnieniowo (PSV)[33]
  • Wentylacja z ciągłym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP), który obejmuje dodatnie ciśnienie końcowo-wydechowe (PEEP)[d], ciśnienie końcowo-wydechowe (EEP), dodatnie wdechowe ciśnienie w drogach oddechowych (IPAP), ciągłe ciśnienie rozdymające (CDP), oddychanie z ciągłym dodatnim ciśnieniem (CPPB)[34]
  • Wentylacja z uwalnianiem ciśnienia (APRV) znana również jako dwupoziomowe ciśnienie w płucach (BiPAP), zmienne dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych (VPAP), przerywane CPAP, CPAP z uwalnianiem[35]
  • Kontrolowana ciśnieniem wentylacja z odwrotnym stosunkiem I:E (PCIRV)[36][e]
  • Wymuszona wentylacja minutowa (MMV) znana również jako minimalna objętość minutowa (MMV), zwiększona objętość minutowa (AMV), rozszerzona wymuszona objętość minutowa (EMMV)[37]

Łączone tryby pracy

[edytuj | edytuj kod]
  • Podwójna regulacja w ciągu oddechu[38]
  • Podwójna regulacja od oddechu do oddechu – wentylacja ograniczona ciśnieniem, przełączana przepływem[39]
  • Podwójna regulacja od oddechu do oddechu – wentylacja ograniczona ciśnieniem, przełączana czasem[40]

Inne

[edytuj | edytuj kod]
  • Tryb AUTO (wymuszone przełączanie)[41]
  • Adaptacyjna wentylacja wspomagana (ASV)[41]
  • Wentylacja proporcjonalna[42]

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

O zastosowaniu klinicznym decyduje mechanika respiratora, zasilanie, mechanizmy regulacyjne i monitorujące[43].

Kliniczne wykorzystanie respiratorów ma miejsce na salach operacyjnych, oddziałach intensywnej terapii i oddziałach neonatologicznych[24].

Obecnie respirator jest podstawowym elementem aparatu do znieczulenia (respirator anestezjologiczny)[15]. Dostarcza on gazy i pary z aparatu przez układy oddechowe do pacjenta[44]. Każdy respirator, który działa na zasadzie wytwarzania dodatniego ciśnienia, można przystosować do celów anestezjologicznych przez przerobienie układu na okrężny i wyposażeniu w zastawkę ciśnieniową umożliwiającą odpływ nadmiaru gazu[45] przez odpowiedni bierny lub aktywny system eliminacji gazu[46].

Większość pacjentów po zaintubowaniu jest wentylowana mechanicznie[47].

Ryzyko i powikłania

[edytuj | edytuj kod]

Głównym powikłaniem związanym z mechaniczną wentylacją jest zapalenie płuc[48]. Obserwuje się 1% stopień zachorowalności na oddziałach intensywnej opieki, lecz w przypadku gdy stosowana jest wentylacja mechaniczna wskaźnik ten może nawet być dwudziestokrotnie większy[48]. W przypadku wykorzystywania respiratorów starego typu zaobserwowano, że główny rozpylacz był siedliskiem i źródłem bakterii Gram-ujemnych, który zakażał pęcherzyki płucne chorego[49]. Obecnie głównym czynnikiem ryzyka jest rurka intubacyjna[49].

Zaburzenia w układzie krążenia:

  • zniesienie mechanizmu klatki piersiowej jako pompy[50],
  • tamponada serca[51],
  • upośledzenie ukrwienia płuc[51]

Uszkodzenia płuc:

  • odma opłucnowa, odma śródpiersia i rozedma śródmiąższowa płuc[52][51],
  • ostre uszkodzenie płuc wywołane nadmiernym rozdęciem[53].

Długotrwała wentylacja mechaniczna ma negatywny wpływ na pracę nerek, których praca ulega tym większemu zaburzeniu im wyższe ciśnienia są stosowane w wentylacji mechanicznej[51].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rybicki 2009 ↓, s. 497 podaje tylko, że konstruktorem był Drinker w roku 1929.
  2. ↑ Podobny scenariusz lecz w Szwecji z 1955 roku znajduje się w Marino 2009 ↓, s. 497.
  3. ↑ Może to być rurka tracheotomijna lub rurka intubacyjna.
  4. ↑ PEEP jest traktowany również jako oddzielny tryb pracy, Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 857
  5. ↑ Według MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 75, nazwa czasami jest skracana do IRV, a termin PCIRV nie jest stosowany przez producentów.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 6.
  2. ↑ Diving Bell and respirator by Leonardo Da Vinci [online], Europeana [dostęp 2014-04-02].
  3. ↑ a b Marino 2009 ↓, s. 497.
  4. ↑ Marco Beretta, Imaging the Experiments on Respiration and Transpiration of Lavoisier and Séguin: Two Unknown Drawings by Madame Lavoisier [online], 169, w przypisach [dostęp 2014-04-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-17] (ang.).
  5. ↑ Sherwood 1973 ↓.
  6. ↑ a b Rybicki 2009 ↓, s. 497.
  7. ↑ Man in iron lung passed through Henderson in 1937 [online], 21 października 2012 [dostęp 2014-03-31] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] (ang.).
  8. ↑ Open Source Ventilator Project [online], simulation.health.ufl.edu [dostęp 2020-03-24] (ang.).
  9. ↑ Gerrit Coetzee, Ultimate Medical Hackathon: How Fast Can We Design And Deploy An Open Source Ventilator? [online], Hackaday, 12 marca 2020 [dostęp 2020-03-24] (ang.).
  10. ↑ Darrell Etherington, Open-source project spins up 3D-printed ventilator validation prototype in just one week [online], TechCrunch, 19 marca 2020 [dostęp 2020-03-24] (ang.).
  11. ↑ Alexandra Sternlicht, There’s A Shortage Of Ventilators For Coronavirus Patients, So This International Group Invented An Open Source Alternative That’s Being Tested Next Week [online], Forbes, 18 marca 2020 [dostęp 2020-03-24] (ang.).
  12. ↑ Polski wynalazek – jeden respirator do wentylacji dwóch pacjentów
  13. ↑ IBIB PAN - Rozwiązania opracowane w IBIB PAN wspomagają lekarzy [online], ibib.waw.pl [dostęp 2020-03-25].
  14. ↑ Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 256.
  15. ↑ a b Miller 2012 ↓, s. 495.
  16. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 16.
  17. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 18.
  18. ↑ Miller 2012 ↓, s. 496.
  19. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 19.
  20. ↑ Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 259, 261.
  21. ↑ a b c d Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 856.
  22. ↑ Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 259.
  23. ↑ a b c d e Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 258.
  24. ↑ a b Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 853.
  25. ↑ Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 855.
  26. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 38, 39.
  27. ↑ a b MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 39.
  28. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 62.
  29. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 63.
  30. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 65.
  31. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 66.
  32. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 67.
  33. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 70.
  34. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 72.
  35. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 74.
  36. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 75.
  37. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 76.
  38. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 77.
  39. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 80.
  40. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 61.
  41. ↑ a b MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 82.
  42. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 85.
  43. ↑ Smith, Pinnock i Lin 2012 ↓, s. 857.
  44. ↑ Aitkenhead, Smith i Rowbotham 2008 ↓, s. 237.
  45. ↑ Rosenberg, Kanto i Nuutinen 1998 ↓, s. 34.
  46. ↑ Rosenberg, Kanto i Nuutinen 1998 ↓, s. 35.
  47. ↑ Hanson 2009 ↓, s. 72.
  48. ↑ a b MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 301.
  49. ↑ a b MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 305.
  50. ↑ Larsen 2003 ↓, s. 457-458.
  51. ↑ a b c d Larsen 2003 ↓, s. 458.
  52. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 216.
  53. ↑ MacIntyre i Branson 2008 ↓, s. 218.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Alan R. Aitkenhead, Graham Smith, David J. Rowbotham, Anestezjologia, wyd. II, t. 1, Wrocław: Urban & Partner, 2008, ISBN 978-83-7609-005-4.
  • C. Wiliam Hanson III, Procedury w intensywnej terapii, Warszawa: MED-MEDIA, 2009, ISBN 978-83-60418-30-7.
  • Reinhard Larsen, Anestezjologia, Wrocław: Urban & Partner, 2003, ISBN 83-87944-14-9.
  • Neil R. MacIntyre, Richard D. Branson, Mechaniczna wentylacja, Joanna Pilecka (tłum.), Łódź: Wydawnictwo ADI, 2008, ISBN 83-900-299-2-8.
  • Paul L. Marino, Intensywna terapia, wyd. III, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2009, ISBN 978-83-7609-065-8.
  • Ronald D. Miller, Anestezjologia, t. 1, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2012, ISBN 978-83-7609-605-6.
  • Per Rosenberg, Jussi Kanto, Lauri Nuutinen, Anestezjologia, Gdańsk: Novus Orbis, 1998, ISBN 83-85560-42-4.
  • Zbigniew Rybicki, Intensywna terapia dorosłych, Lublin: Makmed, 2009, ISBN 978-83-927780-4-2.
  • R.J. Sherwood, Obituaries: Philip Drinker 1894–1972, „The Annals of Occupational Hygiene”, 16 (1), 1973, s. 93–4, DOI: 10.1093/annhyg/16.1.93 [dostęp 2014-03-31] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-02] (ang.).
  • Tim Smith, Collin Pinnock, Ted Lin, Podstawy Anestezjologii, Wydanie Trzecie, Warszawa: DB Publishing, 2012, ISBN 978-83-62526-05-5.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Respirator&oldid=75177923”