Rin

Rin
Rhenus, Rein, Rhein, le Rhin, Rijn
Ti bato ti Lorelei idiay Renania-Palatinado
Mapa ti labneng ti Rin
Etimolohia	Keltiko a Rēnos
Lokasion
Pagilian	Suisa, Liechtenstein, Austria, Alemania, Pransia, Olanda
Labneng ti Rin	Suisa, Liechtenstein, Vorarlberg, Abagatan ken Akinlaud nga Alemania, Amianan-Akindaya a Pransia, Belhika, Olanda, Val di Lei, Italia
Rehion	Tengnga ken Akinlaud nga Europa
Pisikal a pakaidumdumaan
Taudan	Rein Anteriur/Vorderrhein
- lokasion	Tomasee (Romanche: Lai da Tuma), Surselva, Graubünden, Suisa
- nagsasabtan	46°37′57″N 8°40′20″E
- kangato	2,345 m (7,694 ft)
Maika-2 a taudan	Rein Posteriur/Hinterrhein
- lokasion	Glasier Paradies, Graubünden, Suisa
Pagtutumpungan ti taudan	Reichenau
- lokasion	Tamins, Graubünden, Suisa
- nagsasabtan	46°49′24″N 9°24′27″E
- kangato	585 m (1,919 ft)
Sabangan	Baybay Amianan
- lokasion	Olanda
- nagsasabtan	51°58′54″N 4°4′50″E
- kangato	0 m (0 ft)
Kaatiddog	1,230 km (760 mi),
Kadakkel ti labneng	185,000 km2 (71,000 sq mi)
Panagayus
- kaadu	800 m3/s (28,000 cu ft/s)
- natimbeng	2,900 m3/s (100,000 cu ft/s)
- kabassit	13,000 m3/s (460,000 cu ft/s)

Ti Rin ket maysa a karayan nga agayus manipud idiay Grisons idiay akindaya nga Suiso nga Alpes a mapan idiay Baybay Amianan nga aplaya iti Olanda ken isu ti maika-12 a kaatiddogan a karayan idiay Europa, nga adda ti agarup a 1,233 km (766 mi), nga adda ti natimbengan a panagayus ti ad-adu ngem 2,300 m³/s (81,000 cu ft/s).

Ti Rin ken ti Danube ket mangporma ti kaaduan ti akin-amianan nga uneg ti daga a prontera ti Romano nga Imperio ken, manipud kadagita a panawen, ti Rin ket nangruna idin ken nangruna a madaliasat a dalan ti danum nga agawit kadagiti tagilako idiay kaunegan nga uneg ti daga. Daytoy ket nagserbi pay a kas panagsalaknib a langa ket nagibatayan daytoy para kadagiti rehional ken sangalubongan a pagbeddengan. Dagiti adu a kastilio ken dagiti prehistoriko a pagsammakedan idiay igid ti Rin ket mangipakita ti kinapangrunana ka maysa dalan ti danum. Ti trapiko ti karayan ket mabalin a maipasardeng kadagitoy a lokasion, a kadawyan para iti panggep a panagsingir kadagiti bayad, babaen dagiti estado nga agtengtengngel ti paset ti karayan.

Etimolohia ken nagnagan

Ti nagan a Rin ket naala manipud iti Daan nga Ingles ti Rīn, a nagtaud manipud iti Proto-Hermaniko *Rīnaz. Daytoy pay ti taudan ti nagan kadagiti sabsabai a a Hermaniko a pagsasao a kas ti Danes a balikas ti Rijn (dati pay a kas ti Rhijn), ti Aleman a balikas ti Rhein, Romansh Rain (babaen ti Aleman) ken ti balikas ti pranses a Rhin ken Espaniol a balikas ti Rin, a napan iti pagsasao babaen ti Daan a Pranko. Daytoy ket nagtaudan pay manipud iti Indo-Europeano a *Reynos, manipud iti ramut a *rey- "agayus, tumaray", nga isu pay ti ramut ti balikas a kas ti karayan ken tumaray. Ti Keltiko/Galo a nagan para iti Rin ketRēnos, a naala manipud iti taudan nga Indo-Europeano a kas ti Hermaniko a nagan. Daytoy ket mabirukan pay kadagiti sabali a nagan a kas ti Karayan Reno idiay Italia, a nakaalaan ti naganna manipud iti Galo. Ti Latin a nagan aRhēnus ken ti Taga-ugma a Griego a Ῥῆνος (Rhēnos) ket nagtaud dagitoy manipud iti Keltiko a balikas, ken saan a dagus a nanipud ti Indo-Europeano, gapu ta dagitoy ket nakibinningayda ti panagbalbaliw manipud iti -ei- iti -ē-, a pakailaslasinan dagiti Keltiko a pagsasao ngem saan a Latin wenno Griego (ti Latin a nagan ket mabalinton a kas ti *Rīnus).

Ti nagan ket nailetra nga adda ti -h- kadagiti adu a pagsasao iti tatta nga aldaw, ngem ti pannakakitkita manipud kadagiti nasapsapa a panagibagbaga ti nagan ket awan ti -h- (a kas ti Daan nga Ingles), daytoy ket saan nga etimolohiko a panangiletra. Daytoy ket mabalin a naibatay ti Latin transliterasion ti Griego a porma ti nagan, a Rhenos, makitkita pay iti rheos, alog, ken rhein, agayus. Ti Latin pannakailetra ket mabalin idi a naala manipud iti Griego, ngem ti nagan ti karayan ket mabalin nga adda idin iti Latin sakbay ti dayta. Ti moderno a taudanna ket mabirukan iti Italiano a balikas ti Reno (ken nagan pay ti maysa a karayan idiay Italia, a kas ti naibagbaga dita ngato).

Dagiti nagibasaran

• Berndsen, Henk J.A.; Stouthamer, Esther (2001). Palaeoheograpiko a Panagrang-ay ti Rin-Meuse Delta, Ti Olanda. Assen: Koninklijke Van Gorcum. ISBN 90-232-3695-5. OCLC 495447524. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-12-24. Naala idi 2017-07-13.
• Blackbourn, David (2006). Ti Panagparukna ti Katutuboi: Danum, Langa iti daga, ken ti Panagaramid ti Moderno nga Alemania. Londres: Jonathan Cape. ISBN 0-224-06071-6. OCLC 224244112.
• Cohen, K.M.; Stouthamer, E.; Berendsen, H.J.A. (Pebrero 2002). "Fluvial Deposits As a Record for Late Quaternary Neotectonic Activity in the Rhine-Meuse Delta, The Netherlands" (PDF). Olanda a Warnakan dagiti Heosiensia – Geologie en Mijnbouw. 81 (3–4): 389–405. ISSN 0016-7746. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2007-08-10. Naala idi 2012-11-05.
• Frijters, Ine D.; Leentvaar, Jan (2003). Kaso a Panagadal ti Rin (PDF). Dagiti teknikal a dokumento ti hidrolohia, blng. 17. Paris: UNESCO a Programa ti Sangalubongan a Hidrolohiko, (Rep. No. SC/2003/WS/54). OCLC 55974122.
• Gouw, M.J.P.; Erkens, G. (Marso 2007). "Arkitektura ti Holoceno Rin-Meuse delta (ti Olanda) – Ti nagbanagan ti panagsinnukat kadagiti ruar a panagtengngel". Olanda a Warnakan dagiti Heosiensia – Geologie en Mijnbouw. 86 (1): 23–54. ISSN 0016-7746. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-09-27. Naala idi 2012-11-05.
• Hoffmann, T.; Erkens, G.; Cohen, K.; Houben, P.; Seidel, J.; Dikau, R. (2007). "Holocene Floodplain Sediment Storage and Hillslope Erosion Within the Rhine Catchment". The Holocene. 17 (1): 105–118. doi:10.1177/0959683607073287.
• Ménot, Guillemette; Bard, Edouard; Rostek, Frauke; Weijers, Johan W.H.; Hopmans, Ellen C.; Schouten, Stefan; Sinninghe Damsté, Jaap S. (15 Septiembre 2006). "Early Reactivation of European Rivers During the Last Deglaciation". Science. 313 (5793): 1623–1625. doi:10.1126/science.1130511. PMID 16973877.
• "Pakasaritaan ti Karayan Rin". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. 2010. Naala idi 29 Marso 2010.
• Roll, Mitch (2009). "Dagiti Mapa ken Pakasaritaan ti Krayan Rin". The ROLL "FAME" Family. Naala idi 29 Marso 2010.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti inadaw a sasao a mainaig iti Rin iti Wikiquote (iti Ingles)
Dagiti midia a mainaig iti Rin iti Wikimedia Commons