Robert Hooke

Robert Hooke
	;
Beathaisnéis
Breith	18 Iúil 1635 (Iúlach); Freshwater (Ríocht Shasana)
Bás	3 Márta 1703 (Iúlach) ; 67 bliana d'aois; Londain (Ríocht Shasana)
Áit adhlactha	St Helen's Bishopsgate (en) 51° 30′ 53″ N, 0° 04′ 54″ O / 51.5148°N,0.0817331°W
Rúnaí an Chumainn Ríoga
	1677 – 1683 ; ← Henry Oldenburg (en)
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Anglacánachas
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Coláiste Theampall Chríost, Oxford (1653–1655); Scoil Westminster (1648–1653); Ollscoil Oxford (–1663)
Comhairleoir dochtúireachta	Thomas Willis, Robert Boyle agus Christopher Wren
Gníomhaíocht
Réimse oibre	Meicnic, fisic, ceimic, bitheolaíocht, ailtireacht, réalteolaíocht, suirbhéireacht, matamaitic agus eolaíocht na n-ábhar
Suíomh oibre	Oxford ; Epsom ; Londain
Gairm	ailtire, fealsamh, cumadóir, bitheolaí, múinteoir ollscoile, fisiceoir, dialannaí, réalteolaí, nádúraí
Fostóir	City of London Corporation (en) , topagrafaí, ailtire (1666–); Coláiste Gresham (1665–); An Cumann Ríoga, coimeádaí (1662–); Robert Boyle (1655–1668)
Ball de	An Cumann Ríoga (1663–)
Mac/iníon léinn de chuid	Robert Boyle, Christopher Wren agus Richard Busby
Mac/iníon léinn	Edmond Halley
Teangacha	Béarla, an Laidin agus an tSean-Ghréigis
Saothar
	Saothar suntasach dlí Hooke; (1665) Micrographia; (1675) Montagu House (en) ; (1675) Bethlem Royal Hospital at Moorfields (en) ; (1678) Church of St Mary Magdalene (en) ;
Teaghlach
Athair	John Hooke agus Cecily Gyles
	Gradam a fuarthas (1663) Comhalta den Chumann Ríoga ;
	Síniú

Eolaí agus ailtire Sasanach ab ea Robert Hooke FRS,(18 Iúil 1635 - 3 Márta 1703), ileolaí, ar a tugadh "England's Leonardo" le déanaí,^[1] agus é ag baint úsáide as micreascóp, ba é an chéad duine a rinne íomháú ar miocrorgánach. Fiosraitheoir eolaíoch a bhí ar an ngannchuid agus é ina luath-aosacht, fuair sé saibhreas agus meas trí níos mó ná leath de na suirbhéanna ailtireachta a dhéanamh tar éis tine mór Londain i 1666. Bhí Hooke ina bhall den Chumann Ríoga freisin agus ó 1662 bhí sé ina choimeádaí ar thurgnaimh. Bhí Hooke ina Ollamh le Céimseata i gColáiste Gresham freisin.

Mar chúntóir don eolaí fisiceach Robert Boyle, thóg Hooke na caidéil fholúis a úsáideadh i dturgnaimh Boyle ar dhlí an gháis, agus rinne sé féin turgnaimh. Sa bhliain 1673, thóg Hooke an teileascóp Gréagóra is luaithe, agus ansin bhreathnaigh sé ar rothlú na pláinéid Mars agus Iúpatar. Spreag an leabhar Micrographia a scríobh Hook sa bhliain 1665 imscrúduithe micreascópacha ^[2] Mar sin, ag breathnú ar iontaisí micreascópacha, thacaigh Hooke le héabhlóid bhitheolaíoch. Agus é i mbun fiosrúcháin san optaic, go sonrach le hathraonadh solais, bhain sé tonnteoiric an tsolais amach. Ba é an chéad duine é a thaifead hipitéis ar forbairt theirmeach damhna, comhdhéanamh an aeir le cáithníní beaga ag achair ní ba mhó, agus teas mar fhuinneamh.

San fhisic, rinne sé neasú ar dhearbhú turgnamhach go gcothaíonn domhantarraingt dlí an chearnfhaid inbhéartaigh, agus rinne sé hipitéis ar dtús maidir le gaol den sórt sin i ngluaiseacht phláinéid, agus ansin, prionsabal a chuir Isaac Newton chun cinn agus a foirmíodh i Dlí Newton faoi Imtharraingt na Cruinne.^[3] Chuir tosaíocht faoin léargas seo leis an iomaíocht idir Hooke agus Newton, a chuir as do oidhreacht Hooke dá bharr. I ngeolaíocht agus bpailé-ointeolaíocht, chéap Hooke an teoiric chruinneog comhdhéanta de thalamh agus uisce, d'easaontaigh sé leis an dearcadh focal ar fhocal ar an Bhíobla faoi aois an Domhain, thug sé hipitéis faoi díobhadh na speiceas orgánach, agus d'áitigh go raibh iontaisí ar mhullach na gcnoc agus na sléibhte ardaithe ag próisis gheolaíocha. Chuidigh obair cheannródaíoch Hooke i suirbhéireacht talún agus i bhforbairt léarscáileanna ar an gcéad léarscáil nua-aimseartha de phleanchruth, cé gur diúltaíodh dá phlean greillechóras do Londain i bhfabhar é a atógáil ar na bealaí atá ann cheana. Ina ainneoin sin, bhí Hooke lárnach maidir le sraith rialuithe pleanála a cheapadh a mbeidh tionchar acu i gcónaí.

Saol agus saothair

Micreascóp Hooke, as greanadh i *Micrographia*

Luathshaol

Tagann cuid mhaith dá bhfuil ar eolas faoi luathshaol Hooke ó dhírbheathaisnéis a thosaigh sé i 1696 ach nár chríochnaigh sé riamh. Luann Richard Waller é ina réamhrá le The Posthumous Works de Robert Hooke, MDSRS, a cuireadh i gcló i 1705. Is iad saothar Waller, mar aon le John Ward 's Lives of the Gresham Professors (le liosta dá mhórshaothair) ^[4] agus Brief Lives John Aubrey, príomhchuntais bheathaisnéise gar-chomhaimseartha Hooke.

Rugadh Robert Hooke sa bhliain 1635 i <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Freshwater,_Isle_of_Wight" rel="mw:ExtLink" teideal="Freshwater, Isle of Wight" class="cx-link" data-linkid="113">Freshwater</a> ar Oileán Wight go Cecily Gyles agus John Hooke, sagart Anglacánach, coimeádaí Eaglais na Naomh Uile i Freshwater. Bhí beirt deartháireacha an athar John Hooke, uncailí athar Robert, ina ministrí freisin. Ba ríogaí é John Hooke, agus is dócha go raibh sé i measc an ghrúpa a chuaigh le meas a thabhairt do Séarlas I agus é ag éalú go dtí Oileán Wight. Bhíothas ag súil go rachadh Robert isteach san eaglais freisin, agus thiocfadh sé chun bheith ina ríogaí diongbháilte. Ba é Robert an duine ab óige, faoi seacht mbliana, de cheathrar siblíní, beirt bhuachaillí agus beirt chailíní.^[5] Bhí a n-athair i gceannas ar scoil áitiúil freisin, ach go pointe áirithe fuair Robert scolaíocht bhaile ón a athair. Bhí an-spéis ag Robert óg i mbreathnóireacht, oibreacha meicniúla, agus líníocht.. Dhíchóimeáil sé clog práis agus thóg sé macasamhail adhmaid a d’oibrigh “maith go leor”. Rinne sé a chuid ábhar líníochta féin as gual, cailc, agus amhiarann( ruddle).<ref>His father had speculated that he might become a watchmaker or limner (a decorator of illuminated manuscripts.</ref

Tagairtí

↑ England's Leonardo: Robert Hooke (1635–1703) and the art of experiment in Restoration England.http://home.clara.net/rod.beavon/leonardo.htm
↑ Howard Gest, "The discovery of microorganisms by Robert Hooke and Antoni van Leeuwenhoek, Fellows of The Royal Society", Notes Rec R Soc Lond, 2004 May;58(2):187–201. Howard Gest, "Homage to Robert Hooke (1635–1703): New insights from the recently discovered Hooke folio", Perspect Biol Med, Summer 2009;52(3):392–399.
↑ Encyclopædia Britannica, 15th Edition, vol.6 p. 44
↑ {{cite book
↑ "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2010-04-18. Dáta rochtana: 2010-04-18.

[1] England's Leonardo: Robert Hooke (1635–1703) and the art of experiment in Restoration England.http://home.clara.net/rod.beavon/leonardo.htm

[:1-2] Howard Gest, "The discovery of microorganisms by Robert Hooke and Antoni van Leeuwenhoek, Fellows of The Royal Society", Notes Rec R Soc Lond, 2004 May;58(2):187–201. Howard Gest, "Homage to Robert Hooke (1635–1703): New insights from the recently discovered Hooke folio", Perspect Biol Med, Summer 2009;52(3):392–399.

[3] Encyclopædia Britannica, 15th Edition, vol.6 p. 44

[4] {{cite book

[5] "Cóip cartlainne". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2010-04-18. Dáta rochtana: 2010-04-18.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]