Ryjówkowate
| Soricidae | |||
| G. Fischer, 1814[1] | |||
 Przedstawiciel rodziny – rzęsorek mniejszy (Neomys anomalus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
ryjówkowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Sorex Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podrodziony | |||
| |||
Ryjówkowate[3], sorki (Soricidae) – rodzina ssaków z podrzędu Erinaceota w obrębie rzędu owadożerów (Eulipotyphla). Należy do niej przeszło 300 gatunków, w tym ryjówka malutka, która jest najmniejszym ssakiem Polski oraz ryjówek etruski uważany za najmniejszego znanego ssaka na świecie. Ryjówkowate zamieszkują Azję, Europę, Afrykę, Amerykę Północną i Południową[4][5].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta małe, o szybkiej przemianie materii, ruchliwe, aktywne nocą lub przez całą dobę. Charakteryzują się wydłużoną czaszką i brakiem łuków jarzmowych. Owadożerne lub mięsożerne, w warunkach głodu mogą spożywać nasiona. Część ryjówkowatych prowadzi ziemno-wodny tryb życia. Ślina niektórych gatunków zawiera jad. Ryjówkowate nie zapadają w sen zimowy. Zmysły słuchu, węchu i dotyku doskonale rozwinięte, niektóre gatunki emitują ultradźwięki ułatwiające im wyszukiwanie zdobyczy (echolokacja). Przypuszczalnie ze względu na wydzielany zapach ryjówkowate są rzadko atakowane przez drapieżniki.
Klasyfikacja ryjówkowatych
[edytuj | edytuj kod]Przez długi czas ryjówkowate (Soricidae) dzielono na dwie podrodziny: Soricinae i Crocidurinae. Zwierzęta te przyciągały znacznie mniejszą uwagę systematyków niż np. gryzonie. Współczesna próba klasyfikacji uwzględnia najnowsze badania, również genetyczne. Na ich podstawie wyłoniono dwie rodziny wymarłą rodzinę Heterosoricidae i współczesną, ale zawierającą też wiele gatunków wymarłych, rodzinę Soricidae, z podrodzinami (za J.M. Wójcik i M. Wolsan, 1998).
Do rodziny ryjówkowatych zalicza się następujące występujące współcześnie podrodziny[6][4][3]:
- Soricinae G. Fischer, 1814 – ryjówki
- Crocidurinae Milne-Edwards, 1872 – zębiełki
- Myosoricinae Kretzoi, 1965 – myszoryjki
Opisano również podrodziny wymarłe[7]:
- Allosoricinae Fejfar, 1966
- Limnoecinae Repenning, 1967
- Oligosoricinae Gureev, 1971
- Soricolestinae Lopatin, 2002
Rodzaje wymarłe nie klasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin[7]:
- Mysarachne Pomel, 1848[8] – jedynym przedstawicielem był Mysarachne picteti Pomel, 1848
- Planisorex Hibbard, 1972[9] – jedynym przedstawicielem był Planisorex dixonensis (Hibbard, 1956)
- Siwalikosorex Sahni & Khare, 1976[10] – jedynym przedstawicielem był Siwalikosorex prasadi Sahni & Khare, 1976
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie gatunki ryjówkowatych występujących w Polsce są objęte ochroną częściową[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pisownia oryginalna.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. x. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 87. (fr.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 63-75. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 22–78. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Soricidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-31].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-23]. (ang.).
- ↑ a b J.S. Zijlstra, Soricidae Fischer, 1814, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-23] (ang.).
- ↑ A.N. Pomel. Études sur les carnassiers insectivores (Extrait). Première partie.—Insectivores fossiles. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 162, 1848. (fr.).
- ↑ C.W. Hibbard, Class Mammalia, [w:] M.F. Skinner & C.W. Hibbard (redaktorzy), Early Pleistocene pre-glacial and glacial rocks and faunas of north-central Nebraska, „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 148 (1), 1972, s. 78 (ang.).
- ↑ A. Sahni & S.K. Khare. Siwalik insectivore. „Journal of the Geological Society of India”. 17, s. 114, 1976. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: Dz.U. z 2014 r. poz. 1348
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Soricidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 28 marca 2008]