Samar (purô)

An kahamutangan han Isla han Samar

An Samar ngaran hin usa nga isla o puro ha Sinirangan nga Kabisay'an. Ngaran liwat ini hin usa nga lalawigan nga ginngaranan han una nga Western Samar (Iningles para hiton: Kalondan nga Samar o Katundan nga Samar). Ini nga artikulo mahitungod han isla han Samar.

Heyograpiya han Isla

Iton Samar amo an pinaka-sinirangan nga isla ha Kabisay-an. Ini an ika-tulo nga gidako-i nga isla han Pilipinas. Iton isla nahabulag tikang ha isla han Leyte han Estrecho han San Juanico (o San Juanico Strait), nga dida hiton pinakahalipot nga tarabokan dinhi, mga duha la ka kilometros iton kahaluag. Gindudugtong an Samar ha Leyte pinaagi han Tulay San Juanico. Iton Samar nahamutangan ha timugan o habagatan-sinirangan tikang han Peninsula Bicol ha Luzon (an gidako-i nga isla han Pilipinas). Iton Estrecho han San Bernardino nagbubulag hiton Samar tikang ha Luzon. Ha salatan han isla han Samar amo an Kalawdan o Golfo han Leyte. An kadagatan han Golfo han Leyte napadayon ngadto hiton Dagat Pilipinhon, nga mabibilngan ha sinirangan han Samar ngan kabahin han Kalawdan Pacifico.

Ngaran

Hi Antonio Pigafetta, usa nga inupod han ekspedisyon nira Fernando de Magallanes, ginlista an ngaran han lugar nga "Zamal". Sumala han mga pipira nga historiador, usa ini nga kasurat ni Pigafetta han ngaran nga "Samar".

Duduha an teorya kon kay-ano ginngaranan an isla nga "Samar". Sumala han syahan nga teorya, an mga Katsila nagpaki-ana hin usa nga taga-dida kon ano an ngaran han lugar. An ginpaki-anhan nga diri maaram magkinatsila hunahuna niya nga ginpaki-anhan hiya kon naano hiya ngan binmaton "samad" kay bag-o pa la hiya nga nasamaran han pag-abot han mga Katsila. An mga Katsila hunahuna nira nga an ngaran han lugar "Samad" ngan ha ira sayop nga kaluwas nahimo ini nga "Samar".

Sumala han ika-duha nga teorya, an rason kon kay-ano "Samar" an ngaran tungod han kadadamo nga mga salog nga nagsusubaysubay han bug-os nga isla sugad hin mga "samad".

Mga Lalawigan ha Samar

Tulo (3) an lalawigan ha isla han Samar.

• Samar (han una, Western Samar o Kalondan nga Samar, Capital: Catbalogan )
• Eastern Samar (Sidlangan nga Samar, Capital: Borongan)
• Northern Samar (Amihanan nga Samar, Capital: Catarman)

Mga Yinaknan ha Samar

Binisaya nga Winaray an lumad nga yinaknan ha bug-os nga lalawigan ngan ha bug-os isla han Samar (tinatawag liwat ini nga Binisaya nga Sinamar-Leytenhon o Lineyte-Samarnon). Kondi mayda mga bungto nga Sinugboanon o Cebuano an ira yinaknan, ngan an kasagaran hini mga isla-nga-bungto. Iton isla han Capul nga nalalakip han Northern Samar, mayda nira kalugaringon nga yinaknan nga iton tawag Inabaknon pero maaram liwat hira magyakan hin Waray nga pulong nga amo an lumad nga yinaknan han bug-os nga Isla han Samar.

Mga Sumpay ha Gawas

• Samarnews.net
• Websayt han Samar News.com
• Gugma Han Samar
• Websayt han Leyte-Samar.com Ginhipos 2006-02-05 han Wayback Machine

• Websayt han Probinsiya Han Samar