Gaan na inhoud

Saturnus

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Hierdie artikel handel oor die planeet Saturnus. Vir ander betekenisse van die naam, sien Saturnus (dubbelsinnig).
Saturnus   ♄
Die planeet Saturnus
Saturnus, soos op 4 Augustus 1981 deur die Voyager 2-wenteltuig waargeneem.
Wentelbaaneienskappe[1]
Epog J2000
Afelium 1 513 325 783 km
10,115 958 04 AE
Perihelium 1 353 572 956 km
9,048 076 35 AE
Halwe lengteas 1 433 449 370 km
9,582 017 20 AE
Wentelperiode 10 759,22 dae
29,4571 jare
24 491,07 Saturnus solar dae[2]
Sinodiese periode 378,09 dae[3]
Gem. omwentelingspoed 9,69 km/s[3]
Gem. anomalie 320,346 750°
Baanhelling 2,485 240° (tot Ekliptika)
5,51° (tot die son se ewenaar)
0,93° (tot onveranderbare vlakte)[4]
Lengteligging van stygende nodus 113,642 811°
Periheliumhoek 336,013 862°
Natuurlike satelliete 82
Fisiese eienskappe
Radius by ewenaar 60 268 ± 4 km
(9,4492 Aardes)
Radius na pole 54 364 ± 10 km
(8,5521 Aardes)
Oppervlakte 4,27×1010 km²[5]
(83,703 Aardes)
Volume 8,2713×1014 km3[3]
(763,59 Aardes)
Massa 5,6846×1026 kg[3]
(95,152 Aardes)
Gem. digtheid 0,687 g/cm3[3]
(minder as water)
Oppervlak-
aantrekkingskrag		 10,44 m/s²[3]
1,065 g
Ontsnapping-
snelheid		 35,5 km/s[3]
Sideriese
rotasieperiode		 10,57 ure[6]
(10 hr 34 min)
Rotasiespoed
by ewenaar		 9,87 km/s
35 500 km/h
Ashelling 26,73°[3]
Regte styging van noordpool 2h 42 m 21s
40,589°
Deklinasie 83,537°
0,342 (Bond)
0,47 (geometries)[3]
Oppervlak-temp.
   1 bar vlak
   0,1 bar
mingem.maks
134 K[3]
84 K[3]
Skynmagnitude +1,47 tot −0,24[7]
Hoekgrootte 14,5"–20,1"[3]
(sonder ringe)
Atmosfeer
Skaalhoogte 59,5 km
Samestelling ~96% Waterstof

~3% Helium
~0,4% Metaan
~0,01% Ammoniak
~0,01% Waterstofdeuteried

0,000 7% Etaan

Saturnus is die sesde planeet van die Son af. Dit is 'n gasreus en die tweede grootste planeet in die sonnestelsel ná Jupiter. Die planeet is vernoem na die Romeinse god Saturnus en sy simbool ♄ is 'n ligatuur van die Griekse letters kappa-rho, vir Saturnus se Griekse naam Cronus.

Vergelyking in grootte met die Aarde

Die planeet het 'n helder en uitgebreide ringstelsel wat hoofsaaklik uit ysdeeltjies bestaan, met 'n kleiner hoeveelheid rotspuin en stof. Minstens 146 mane[8] wentel sover bekend om die planeet, waarvan 63 amptelike name het. Dit sluit nie die honderde maantjies in sy ringe in nie. Titaan, Saturnus se grootste maan en die tweede grootste in die Sonnestelsel, is groter as die planeet Mercurius, hoewel dit 'n kleiner massa het. Dit is die enigste maan in die Sonnestelsel wat 'n aansienlike atmosfeer het.[9]

Die samestelling van Saturnus bestaan hoofsaaklik uit waterstof, met klein proporsies helium en spore van ander elemente. Inwendig bestaan die planeet uit 'n klein kern van rots en ys wat deur 'n dik laag waterstof en 'n gasagtige buitelaag omhul word.

Wind op Saturnus kan 'n snelheid van tot 1 800 km/h bereik, wat heelwat vinniger is as die snelheid van wind op Jupiter. Saturnus het ook 'n planetêre magneetveld; die sterkte daarvan lê tussen die sterkte van die Aarde se magneetveld en die kragtiger veld om Jupiter.

Fisiese eienskappe

[wysig | wysig bron]
Saturnus se hitte-uitstralings. Die prominente warm kol op die onderkant van die beeld is Saturnus se suidpool.

Saturnus is 'n afgeplatte sferoïde, dit wil sê hy is sigbaar afgeplat by die pole en bult uit by die ewenaar. Die planeet se ewenaardeursnee en pooldeursnee verskil amper 10% (120 536 km teenoor 108 728 km). Dit is as gevolg van sy uiters vinnige rotasiespoed en vloeistoftoestand. Die ander planete is ook afgeplat, maar nie so baie nie.

Saturnus het ook die laagste digtheid van al die planete in die sonnestelsel: gemiddeld 0,69, wat heelwat laer is as water. Dit is egter slegs die gemiddelde waarde: Saturnus se kern is heelwat digter as water, maar die boonste atmosfeer is so gasagtig dat dit die gemiddeld merkwaardig afbring.

Samestelling

[wysig | wysig bron]

Saturnus se buitenste atmosfeer bestaan uit 93,2% molekulêre waterstof en 6,7% helium. Spore van ammoniak, asetileen, etaan en metaan is ook bespeur.[10] Die boonste wolke bestaan uit ammoniakkristalle, terwyl dit lyk of die laer wolke uit ammoniumhidrosulfied (NH4) of water bestaan.[11]

Interne struktuur

[wysig | wysig bron]

Saturnus is inwendig soortgelyk aan Jupiter, met 'n rotsagtige kern in die middel wat omhul word deur 'n vloeibare metaliese waterstoflaag wat weer deur 'n molekulêre waterstoflaag omhul word. Spore van verskeie yse is ook teenwoordig. Die binneste deel van die planeet is baie warm, met 'n kern wat oor die 12 000 kelvin (11 700 °C) meet; die planeet gee ook meer hitte af as wat hy van die Son ontvang. Die meeste ekstra energie word deur die Kelvin-Helmholtz-meganisme (stadige swaartekragsamepersing) opgewek, maar dit is nie genoeg om Saturnus se hitteproduksie te verduidelik nie. 'n Moontlike bykomende meganisme is die "reën" van heliumdruppels diep binne-in Saturnus: Daar word geglo sulke heliumdruppels gee deur middel van wrywing hitte af namate hulle deur die ligter waterstof val.

Atmosfeer

[wysig | wysig bron]
Die blou noordelike halfrond
Die noordpool se heksagoniese wolkpatroon, deur Voyager 1 ontdek en in 2006 deur Cassini bevestig.[12][13]

Saturnus se atmosfeer het 'n kenmerkende ringpatroon wat sterk aan Jupiter s'n herinner, maar Saturnus se ringe is vaer en baie wyer naby aan die ewenaar. Die planeet se winde is van die vinnigste in die sonnestelsel. Voyager se data dui op oostewinde met 'n maksimum spoed van 500 m/s.[14] Saturnus se delikater wolkpatrone is nie waargeneem tot met Voyager se besoek nie. Sedertdien het tegnologie egter so gevorder dat daar tans normale waarnemings van die Aarde af gemaak kan word.

Saturnus se redelik eentonige atmosfeer vertoon soms langdurige ovale en ander verskynsels wat algemeen op Jupiter is. In 1990 het die Hubble-ruimteteleskoop 'n enorme wit wolk naby Saturnus se ewenaar waargeneem wat nie daar was met Voyager se besoeke nie en in 1994 is 'n ander, kleiner storm waargeneem. Die 1990-storm was 'n voorbeeld van 'n Groot Wit Vlek, 'n unieke, maar kort gebeurtenis wat ongeveer elke 30 jaar op Saturnus voorkom. Vorige vlekke is in 1876, 1903, 1933, 1960 en 1990 waargeneem: die 1933-storm is die bekendste. As die storm aanhou om dié patroon te volg behoort die volgende vlek omstreeks 2020 te verskyn.[15]

In onlangse beelde van die Cassini-ruimtetuig lyk Saturnus se noordelike halfrond helderblou (soortgelyk aan Uranus). Die blou kleur kan nie tans van die Aarde af waargeneem word nie, aangesien Saturnus se ringe op die oomblik ons uitsig op die noordelike halfrond blokkeer. Die blou kleur is waarskynlik as gevolg van Rayleigh-verstrooiing.

Sterrekundiges het deur middel van infrarooifotografie gewys Saturnus het 'n warm poolmaalstroom; tot dusver is hy die enigste planeet in die sonnestelsel met dié verskynsel.

'n Skynbaar permanente heksagoniese golfpatroon in die atmosfeer om die noordelike poolmaalstroom by ongeveer 78°N is vir die eerste keer in die Voyager-beelde waargeneem en deur Cassini bevestig.[16][17] Beelde van die Hubble-ruimteteleskoop dui op die teenwoordigheid van 'n straalstroom aan, maar geen sterk suidelike poolmaalstroom of enige heksagoniese golfpatroon nie.[18] NASA het egter in November 2006 gerapporteer dat die Cassini-ruimtetuig 'n "orkaanagtige" storm by die suidpool waargeneem het wat 'n duidelik gedefinieerde oog in die wolke gehad het. Die waarneming is van belang omdat sulke oë in stormwolke nog op geen ander planeet behalwe die Aarde waargeneem is nie. (Die Galileo-ruimtetuig het geen oog in Jupiter se Groot Rooi Vlek kon waarneem nie.)[19]

Rotasie

[wysig | wysig bron]
Die oog van die storm by Saturnus se suidpool

Saturnus beweeg nie teen 'n eenvormige spoed om sy eie as nie, dus word meer as een rotasieperiode met hom verbind (nes met Jupiter). Stelsel I het 'n periode van 10 uur, 14 minute en 0 sekondes (844,3°/d) en bevat die ekwatoriale omgewing vanaf die noordpunt van die suid-ekwatoriale gordel en die suidpunt van die noord-ekwatoriale gordel. Alle ander breedtegrade het 'n rotasieperiode van 10 uur, 39 minute en 24 sekondes (810,76°/d), ook bekend as Stelsel II. Stelsel III word gebaseer op die radio-uitstralings van die planeet en het 'n periode van 10 uur, 39 minute en 22,4 sekondes (810,8°/d); aangesien die verwantskap tussen Stelsels II en III so nou is, het laasgenoemde Stelsel II grotendeels vervang.

Terwyl die Cassini-ruimtetuig Saturnus in 2004 genader het, het dit 'n geringe versnelling in die radio-rotasieperiode van Saturnus waargeneem; die nuwe tydsduur was 10 uur, 45 minute en 45 sekonds (± 36 sekondes).[20] Die oorsaak van die versnelling is onbekend, alhoewel gespekuleer word dat dit as gevolg van die beweging van die radiobron na 'n ander breedtegraad binne-in Saturnus kan wees.

Saturnus se ringe

[wysig | wysig bron]
Hoofartikel: Saturnus se ringe.

Saturnus is seker een van die merkwaardigste planete in die sonnestelsel danksy sy bekende stelsel ringe wat om hom wentel.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Sketse van Saturnus deur Galileo Galilei in 1610 en 1616
Skets van Saturnus deur Christiaan Huygens in 1655

Hierdie ringe is in 1610 die eerste keer waargeneem deur Galileo Galilei met sy teleskoop, maar hy kon hulle nie as sodanig identifiseer nie. Hy het aan die Hertog van Toskane geskryf: "Die planeet Saturnus is nie alleen nie, maar bestaan uit drie, wat amper aan mekaar raak, maar nooit beweeg of uit verhouding gaan nie. Hulle is in 'n lyn parallel met die diereriem geleë en die middelste een (Saturnus self) is sowat drie keer die grootte van sy planete [die ringe]." Hy het ook daarna verwys as Saturnus se "ore". In 1612, as gevolg van die rotasie van die planeet en sy ringe was die vlak ringe reguit na die Aarde gedraai en het dit gelyk asof hulle verdwyn het. In 1613 het hulle weer verskyn, tot die konsternasie van Galilei.[21]

In 1655 was Christiaan Huygens die eerste persoon wat voorgestel het dat Saturnus deur 'n ring omring word. Deur middel van 'n teleskoop wat meer gevorderd as Galilei s'n was, het Huygens die planeet bestudeer en waargeneem: "Dit [Saturnus] is omring deur 'n dun, plat ring wat niks aanraak nie en 'n neiging na die elliptiese het."[21]

In 1675 het Giovanni Domenico Cassini vasgestel Saturnus se ring bestaan eintlik uit 'n aantal kleiner ringe en dat daar spasies tussen die ringe is. Die grootste van hierdie spasies is later die Cassini-verdeling genoem.

In 1859 het James Clerk Maxwell gedemonstreer dat die ringe nie solied kan wees nie, anders sou hulle onstabiel word en breek. Hy het voorgestel die ringe is uit kleiner deeltjies saamgestel wat saam om Saturnus wentel.[22] Maxwell se teorie is in 1895 korrek bewys deur die spektroskopiese bestudering van die ringe deur James Keeler van die Lick-sterrewag in Kalifornië.

Fisiese eienskappe

[wysig | wysig bron]
Saturnus se ringe, soos in 2007 deur Cassini afgeneem
Saturnus se ringe, soos in 2013 deur Cassini afgeneem. Die Aarde verskyn as 'n helder ligpunt op die agtergrond

Saturnus se ringe kan met behulp van 'n klein moderne teleskoop of selfs net 'n goeie verkyker waargeneem word. Hulle strek van 6 630 km tot 120 700 km bo Saturnus se ewenaar met 'n algemene gemiddelde dikte van 'n kilometer en is saamgestel uit silikarots, ysteroksied en ysdeeltjies wat wissel in grootte van so groot soos 'n stofdeeltjie tot die grootte van 'n motor. Daar is twee hoofteorieë oor die ontstaan van die ringe. Een teorie, wat oorspronlik in die 19de eeu deur Édouard Roche voorgestel is, beweer die ringe is oorblyfsels van een van Saturnus se mane waarvan die wentelbaan so verswak het dat dit deur getykragte uiteengeruk is (sien Rochelimiet). 'n Variasie hiervan stel voor die maan is deur 'n groot komeet of asteroïde getref en het toe uiteengespat. Volgens die tweede teorie was die ringe nie deel van 'n maan nie, maar eerder die oorblyfsels van die oorspronklike newel waaruit Saturnus ontstaan het. Die teorie is tans nie meer gewild nie – daar word geglo Saturnus se ringe is oor 'n tydperk van miljoene jare onstabiel is en bly verander, en dus het dit onlangs eers ontstaan.

'n Foto van Saturnus se F-ring, in 1980 deur Voyager geneem

Die grootste gapings tussen Saturnus se ringe, soos die Cassini-verdeling en die Encke-gaping, kan van die Aarde af gesien word. Die Voyager-ruimtetuie het egter ontdek dat daar 'n ingewikkelde stelsel van duisende klein gapings en klein ringe is. Daar word gespekuleer die stelsel is die gevolg van die swaartekragsaantrekkings van Saturnus se baie mane. Sommige van die gapings het hul ontstaan te danke aan die wentelbane van klein mane (waarvan baie nog nie ontdek is nie), soos Pan, en sommige ringe blyk in stand gehou te word deur klein herdersmane soos Prometheus en Pandora. Ander gapings ontstaan as gevolg van die resonansie tussen die wentelperiode van klein deeltjies in die gaping en dié van 'n groter maan wat verder weg is. Mimas hou die Cassini-verdeling op so 'n manier in stand. Ander strukture in die ringe bestaan uit spiraalgolwe wat deur die mane se tydelike swaartekragversteurings veroorsaak word.

Data van die Cassini-ruimtetuig het aangedui Saturnus se ringe het hulle eie atmosfeer, onafhanklik van die planeet s'n. Die ringe se atmosfeer bestaan uit molekulêre suurstofgas (O2) wat ontstaan wanneer die ultravioletstrale van die Son met die waterys in die ringe reageer. Chemiese reaksies tussen die watermolekulefragmente en verdere ultravioletstimulasie skep en stel onder andere O2 vry. Volgens modelle van hierdie atmosfeer is H2 ook teenwoordig. Die O2- en H2-atmosfeer is egter so dun verspreid dat dit ongeveer een atoom dik sou wees as die hele atmosfeer op 'n manier op die ringe gekondenseer word.[23] Die ringe het ook 'n dun verspreide OH (hidroksied)-atmosfeer. Soos in die geval van die O2 onstsaan hierdie atmosfeer deur die disintegrasie van watermolekules, maar in dié geval word die disintegrasie veroorsaak deur energieke ione wat bots teen watermolekules wat deur Saturnus se maan Enkelados uitgewerp word. Alhoewel hierdie atmosfeer so dun verspreid is, is dit van naby die Aarde af deur die Hubble-ruimteteleskoop ontdek.[24]

Saturnus se helderheidspatrone is ingewikkeld. Die grootste deel van die variasies is vanweë die veranderende aspekte van die ringe – dit wil sê hul posisie ten opsigte van die Aarde. Daar is twee helderheidsiklusse per omwenteling. Daar moet egter ook rekening gehou word met die planeet se eksentrisiteit wat sy wentelbaan betref – dit beteken hy kry nie altyd dieselfde hoeveelheid lig van die Son af nie en weerkaats dus nie altyd dieselfde hoeveelheid nie.[25]

In 1980 het Voyager I verby Saturnus gevlieg en ontdek dat die F-ring (die buitenste ring) saamgestel is uit drie dun ringe wat lyk asof dit volgens 'n ingewikkelde struktuur gevleg is. Dit is tans bekend dat die twee buitenste ringe (van die drie) bestaan uit knoppe, knikke en klonte wat die illusie van 'n vlegsel skep, terwyl die middelste, vaer ring tussen die twee lê.

Die ringe se speke

[wysig | wysig bron]
Speke in die B-ring, soos in 1981 deur Voyager 2 afgeneem.

Tot 1980 is die struktuur van Saturnus se ringe toegeskryf aan die gevolg van swaartekrag. Die Voyager-ruimtetuig het egter radiale verskynsels in die B-ring ontdek, waarna as "speke" verwys word. Hierdie speke kan nie as gevolg van swaartekrag verduidelik word nie, aangesien hulle permanente posisie en wenteling om die ringe nie ooreenstem met wentelmeganika nie. Die speke lyk donkerder teen die verligte kant van die ringe en lig teen die verdonkerde kant. Daar word aangeneem hulle is verwant aan elektromagnetiese wisselwerkings, aangesien hulle amper saam met Saturnus se magnetosfeer beweeg.

Sowat 25 jaar later het Cassini weer die speke waargeneem. Hulle blyk 'n seisoenale verskynsel te wees: Hulle verdwyn in die middel van Saturnus se winter en somer en verskyn dan weer namate Saturnus nader aan sy dag-en-nagewenings beweeg. Die speke was nie sigbaar toe Cassini Saturnus in 2004 besoek het nie. Sommige wetenskaplikes het gespekuleer die speke sou nie weer voor 2007 sigbaar wees nie, gebaseer op modelle wat die speke se formasie probeer beskryf. Die Cassini-span het nietemin bly uitkyk vir speke in inkomende beelde van die ringe, en die speke was weer op beelde te sien wat op 5 September 2005 geneem is.

Saturnus se natuurlike satelliete

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Saturnus se natuurlike satelliete.

Saturnus het 146 bekende mane, waarvan 63 formele name het.[26][27] Baie van die mane is uiters klein: 131 het 'n deursnee van minder as 50 km.[28]

Daar is na raming nog sowat 100 onreëlmatige buitemane met 'n deursnee van meer as 3 km.[29] Daarbenewens is daar bewyse van dosyne tot honderde maantjies met 'n deursnee van 40-500 meter in Saturnus se ringe.[30] Hulle word nie as ware mane beskou nie. Slegs sewe van die mane is groot genoeg om deur hul swaartekrag rond gedruk te word. Hulle word in die tabel hier onder met die Aarde se Maan vergelyk. Die noemenswaardigste een is Titaan, aangesien hy die enigste maan in die Sonnestelsel is met 'n digte atmosfeer.

Saturnus se mane word tradisioneel na Titane van die Griekse mitologie vernoem. Die gewoonte het ontstaan nadat John Herschel – die seun van William Herschel en die ontdekker van Mimas en Enkelados – dit voorgestel het in sy 1847-uitgawe van Results of Astronomical Observations made at the Cape of Good Hope; die Titane was die broers en susters van Kronos, die Griekse ekwivalent van die Romeinse god Saturnus, na wie die planeet genoem is.

In April 2014 het Nasa die moontlike begin van 'n nuwe maan in die A-ring aangekondig wat op 15 April 2013 deur Cassini afgeneem is.[31]

Van Saturnus se ringe loop voor Titaan verby wat deur 'n ligwaas omring word; die klein maan Enkelados is aan die onderkant
Vier mane (Titaan, Mimas, Enkelados en Dione) beweeg voor die planeet verby
Saturnus se belangrikste satelliete, in vergelying met die Aarde se Maan
Naam
 Deursnee
(km) 		Massa
(kg) 		Wentelradius (km) Wentelperiode (dae)
Mimas 400
(10% v. Maan)		 0,4×1020
(0,05% v. Maan)		 185 000
(50% v. Maan)		 0,9
(3% v. Maan)
Enkelados 500
(15% v. Maan)		 1,1×1020
(0,2% v. Maan)		 238 000
(60% v. Maan)		 1,4
(5% v. Maan)
Tethis 1 060
(30% v. Maan)		 6,2×1020
(0,8% v. Maan)		 295 000
(80% v. Maan)		 1,9
(7% v. Maan)
Dione 1 120
(30% v. Maan)		 11×1020
(1,5% v. Maan)		 377 000
(100% v. Maan)		 2,7
(10% v. Maan)
Rhea 1 530
(45% v. Maan)		 23×1020
(3% v. Maan)		 527 000
(140% v. Maan)		 4,5
(20% v. Maan)
Titaan 5 150
(150% v. Maan)		 1 350×1020
(180% v. Maan)		 1 222 000
(320% v. Maan)		 16
(60% v. Maan)
Iapetus 1 440
(40% v. Maan)		 20×1020
(3% v. Maan)		 3 560 000
(930% v. Maan)		 79
(290% v. Maan)

Verkenning van Saturnus

[wysig | wysig bron]

Pioneer 11

[wysig | wysig bron]

Saturnus is vir die eerste keer in September 1979 besoek, deur Pioneer 11. Dit het binne 20 000 km van die planeet se boonste wolke verbygevlieg en laeresolusiebeelde van die planeet en sommige van sy mane geneem. Hierdie beelde was egter nie goed genoeg om enige oppervlakeienskappe te kon waarneem nie. Die ruimtetuig het ook die ringe bestudeer; tussen die ontdekkings was die dun F-ring en die feit dat die donker gapings tussen die ringe helder vertoon wanneer dit in die rigting van die son gesien word, met ander woorde, hulle het nie 'n gebrek aan materie nie. Pioneer 11 het ook Titaan se temperatuur gemeet.[32]

Voyager

[wysig | wysig bron]
'n Montage van Saturnus en sy belangrikste mane: Dione, Tethis, Mimas, Enkelados, Rhea en Titaan (Iapetus nie gewys nie); dié bekende beeld is saamgestel uit foto's wat Voyager 1 in November 1980 geneem het

In November 1980 het die die Voyager 1-ruimtetuig die Saturnusstelsel besoek. Dit het die eerste hoëresolusiebeelde van die planeet, ringe en satelliete teruggestuur. Die oppervlakke van verskeie mane kon vir die eerste keer gesien word. Voyager 1 het baie na aan Titaan verbygevlieg en sodoende ons kennis oor die maan se atmosfeer aansienlik vergroot. Daar is egter ook bewys dat Titaan se atmosfeer nie deur sigbare golflengtes deurdring kan word nie, en daarom kon weer eens geen oppervlakeienskappe waargeneem word nie. Die besoek het ook die begin van die ruimtetuig se vliegroete uit die Sonnestelselvlak uit gekenmerk.

Amper 'n jaar later, in Augusts 1981, het Voyager 2 die bestudering van die Saturnusstelsel voortgesit. Weer eens is meer beelde van Saturnus se mane van naderby verkry, asook bewyse van veranderings in Saturnus se atmosfeer en ringe. Ongelukkig het die ruimtetuig se beweegbare kamera tydens die besoek vir 'n paar dae lank vasgesit en sommige beplande foto's is nie geneem nie. Saturnus se swaartekrag is gebruik om die ruimtetuig na Uranus te stuur.

Die ruimtetuie het ook 'n aantal nuwe satelliete, wat naby of binne Saturnus se ringe wentel, ontdek en bevestig. Hulle het ook die klein Maxwell- en Keeler-gaping ontdek.

Cassini

[wysig | wysig bron]
Saturnus verduister die Son, soos deur Cassini gesien
Die hellings van Saturnus se ringe: 2001–2029

Op 1 Julie 2004 het die Cassini-Huygens-ruimtetuig in 'n wentelbaan om Saturnus gegaan. Cassini het egter die omliggende stelsel vooraf reeds bestudeer. In Junie 2004 het die ruimtetuig naby die maan Phoibe verbygevlieg en hoëresolusiebeelde en data teruggestuur.

Die wenteltuig het twee keer verby Titaan gevlieg voordat die Huygens-verkenningstuig op 25 Desember 2004 na die maan se oppervlak gestuur is. Huygens het op 14 Januarie 2005 suksesvol op Titaan se oppervlak geland en tydens en ná die landing 'n menigte data teruggestuur. Gedurende 2005 het Cassini verskeie kere verby Titaan en ander ysige satelliete gevlieg.

Op 10 Maart 2007 het NASA gerapporteer dat die Cassini-ruimtetuig bewyse van vloeibare waterreservoirs gevind het wat in geisers op Saturnus se maan Enkelados uitbars.[33]

Op 20 September 2006 het die Cassini-ruimtetuig 'n voorheen onontdekte ring ontdek, buite die helderder hoofringe van Saturnus en binne die G- en E-ring.[34]

Einde 2006 het die ruimtetuig vier nuwe satelliete ontdek en bevestig. Sy hoofsending het in 2008 ten einde geloop, nadat dit 74 keer om die planeet gewentel het.

Besigtiging

[wysig | wysig bron]

Saturnus is die verste van die vyf planete wat maklik sonder enige gereedskap waargeneem kan word. Die ander vier is Mercurius, Venus, Mars en Jupiter (Uranus is slegs in baie donker gebiede sigbaar). Saturnus was ook die mees onlangs ontdekte planeet tot met die ontdekking van Uranus in 1781. Saturnus kom snags voor as 'n helder, geel ster met 'n gemiddelde magnitude van 0,46. Dit neem ongeveer 29½ jaar om sy elliptiese wentelbaan teen die agtergrond van die twaalf sterrebeelde van die diereriem te voltooi. Om Saturnus se ringe duidelik te sien word gereedskap in die vorm van goeie verkykers of teleskope benodig wat minstens 20x vergroot.

Alhoewel dit enige tyd lonend is om Saturnus te besigtig, word die planeet en sy ringe die beste waargeneem wanneer sy ringe in 'n goeie posisie ten opsigte van die Son en Aarde is. Die planeet was laas op 13 Januarie 2005 op sy helderste, te danke aan die helling van sy ringe. Die volgende keer is eers weer in 2031.

Wanneer 'n mens Saturnus besigtig, is dit interessant om in gedagte te hou die planeet is 75 ligminute van die Aarde af.[35] Die beteken dit wat ons sien, is hoe Saturnus 75 minute tevore gelyk het.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) Yeomans, Donald K. (13 Julie 2006). "HORIZONS System". NASA JPL. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Junie 2007. Besoek op 8 Augustus 2007.—At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Saturn Barycenter" and "Center: Sun".
  2. ↑ Seligman, Courtney. "Rotation Period and Day Length" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2020. Besoek op 13 Augustus 2009.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Williams, David R. (7 September 2006). "Saturn Fact Sheet" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2020. Besoek op 31 Julie 2007.
  4. ↑ (en) "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 3 April 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Mei 2009. Besoek op 10 April 2009. (geproduseer met Solex 10 Geargiveer 1 Maart 2008 op Wayback Machine geskryf van Aldo Vitagliano)
  5. ↑ "NASA: Solar System Exploration: Planets: Saturn: Facts & Figures" (in Engels). Solarsystem.nasa.gov. 22 Maart 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 November 2015. Besoek op 8 Augustus 2011.
  6. ↑ (en) "'Astronews' (New Spin For Saturn)". Astronomy. November 2009: 23. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  7. ↑ Schmude, Richard W. Junior (2001). "Wideband photoelectric magnitude measurements of Saturn in 2000" (in Engels). Georgia Journal of Science. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Augustus 2013. Besoek op 14 Oktober 2007.
  8. ↑ "MPEC 2023-J49 : S/2006 S 12". Minor Planet Electronic Circulars. Minor Planet Center. 7 Mei 2023. Besoek op 7 Mei 2023.
  9. ↑ Munsell, Kirk (6 April 2005). "The Story of Saturn". NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Augustus 2008. Besoek op 7 Julie 2007.
  10. ↑ (en) Courtin, R.; Gautier, D.; Marten, A.; Bezard, B. (1983). "The Composition of Saturn's Atmosphere at Temperate Northern Latitudes from Voyager IRIS spectra". Bulletin of the American Astronomical Society. 15: 831. Besoek op 2 April 2007.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  11. ↑ Martinez, Carolina (5 September 2005). "Cassini Discovers Saturn's Dynamic Clouds Run Deep" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 29 April 2007.
  12. ↑ (en) Cassini Images Bizarre Hexagon on Saturn Geargiveer 27 September 2010 op Wayback Machine
  13. ↑ (en) Saturn's Strange Hexagon Geargiveer 16 Februarie 2010 op Wayback Machine
  14. ↑ (en) Voyager Saturn Science Summary by die Solarviews webwerf. Laaste besoek 7 Maart, 2007.
  15. ↑ (en) Patrick Moore, red., 1993 Yearbook of Astronomy, (Londen: W.W. Norton & Company, 1992), Mark Kidger, "The 1990 Great White Spot of Saturn", bl. 176-215.
  16. ↑ (en) A hexagonal feature around Saturn's North Pole deur Godfrey, D. A.. Laaste besoek 9 Maart, 2007.
  17. ↑ (en) Hubble Space Telescope Observations of the Atmospheric Dynamics in Saturn's South Pole from 1997 to 2002 deur A. Sánchez-Lavega, S. Pérez-Hoyos en R. G. French. Laaste besoek 9 Maart 2007.
  18. ↑ (en) Hubble Space Telescope Observations of the Atmospheric Dynamics in Saturn's South Pole from 1997 to 2002 deur A. Sánchez-Lavega, S. Pérez-Hoyos en R. G. French.
  19. ↑ (en) NASA Sees into the Eye of a Monster Storm on Saturn Geargiveer 7 Mei 2008 op Wayback Machine. NASA. Gepubliseer op 9 November, 2006. Laaste besoek op 10 November, 2006.
  20. ↑ (en) Scientists Find That Saturn's Rotation Period is a Puzzle Geargiveer 29 Augustus 2011 op Wayback Machine NASA. Laaste besoek 9 Maart 2007.
  21. ↑ 21,0 21,1 (en) Historical Background of Saturn's Rings Geargiveer 21 Maart 2009 op Wayback Machine NASA. Laaste besoek 9 Maart, 2007.
  22. ↑ (en) James Clerk Maxwell on the nature of Saturn's rings. Laaste besoek 9 Maart, 2007.
  23. ↑ (en) Saturn rings have own atmosphere deur Paul Rincon. BBC News. Laaste besoek 10 Maart 2007.
  24. ↑ (en) The Enceladus and OH Tori at Saturn deur Johnson, R. E.; Smith, H. T.; Tucker, O. J.; Liu, M.; Burger, M. H.; Sittler, E. C. en Tokar, R. L.. Laaste besoek 10 Maart, 2007.
  25. ↑ (en) Variability in Saturn deur Colin Henshaw (uittreksel). Laaste besoek 10 Maart 2007.
  26. ↑ "Saturn now leads moon race with 62 newly discovered moons". UBC Science. University of British Columbia. 11 Mei 2023. Besoek op 11 Mei 2023.
  27. ↑ "Solar System Dynamics – Planetary Satellite Discovery Circumstances". NASA. 15 November 2021. Besoek op 4 Junie 2022.
  28. ↑ "Saturn's Known Satellites". Department of Terrestrial Magnetism. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 September 2011. Besoek op 22 Junie 2010.
  29. ↑ Ashton, Edward; Gladman, Brett; Beaudoin, Matthew (Augustus 2021). "Evidence for a Recent Collision in Saturn's Irregular Moon Population". The Planetary Science Journal. 2 (4): 12. Bibcode:2021PSJ.....2..158A. doi:10.3847/PSJ/ac0979. S2CID 236974160.
  30. ↑ Tiscareno, Matthew (17 Julie 2013). "The population of propellers in Saturn's A Ring". The Astronomical Journal. 135 (3): 1083–1091. arXiv:0710.4547. Bibcode:2008AJ....135.1083T. doi:10.1088/0004-6256/135/3/1083. S2CID 28620198.
  31. ↑ Platt, Jane; et al. (14 April 2014). "NASA Cassini Images May Reveal Birth of a Saturn Moon". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 April 2019. Besoek op 14 April 2014.
  32. ↑ (en) http://nssdc.gsfc.nasa.gov/database/MasterCatalog?sc=1973-019A Geargiveer 30 Januarie 2006 op Wayback Machine op NASA se webwerf. Laaste besoek 12 Maart 2007.
  33. ↑ (en) NASA's Cassini Discovers Potential Liquid Water on Enceladus Geargiveer 3 Maart 2008 op Wayback Machine op die NASA webwerf. Laaste besoek 12 Maart 2007.
  34. ↑ (en) New Ring Spotted Around Saturn Geargiveer 20 September 2006 op Wayback Machine, artikel op die CNN webwerf.
  35. ↑ (en) Astronomy Answers: Time

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Saturnus&oldid=2682805"