Siméon Denis Poisson

Siméon Denis Poisson
Fødd	21. juni 1781 Pithiviers
Død	25. april 1840 Sceaux
Nasjonalitet	Frankrike
Område	matematisk analyse, sannsynsrekning, matematikk, mekanikk, teoretisk fysikk, geometri, analytisk mekanikk
Yrke	matematikar, astronom, fysikar, universitetslærar, politikar, statistikar
Institusjonar	École polytechnique Bureau des Longitudes Universitetet i Paris École spéciale militaire de Saint-Cyr
Alma mater	École polytechnique
Doktorgradsrettleiar	Joseph-Louis Lagrange Pierre-Simon Laplace
Barn	Anne-Denise-Joséphine-Marie Poisson, Marie-Alexandrine Poisson, Simeon Jean Charles Poisson
Medlem	Société philomathique de Paris Royal Society Kungliga Vetenskapsakademien Det franske vitskapsakademiet Bureau des Longitudes American Academy of Arts and Sciences Vitskapsakademiet i St. Petersburg Det prøyssiske vitskapsakademiet Accademia Nazionale delle Scienze detta dei XL Accademia delle Scienze di Torino

Siméon Denis Poisson (21. juni 1781–25. april 1840) var ein fransk matematikar og fysikar. Han gjorde ei rekkje viktige oppdagingar i matematikk, og han har fått fleire teoriar og Poissontalet kalla opp etter seg.

Oppvekst og skulegang

Faren til Siméon Denis var tidlegare soldat, og då den franske revolusjonen braut ut i 1789 var han ein ivrig støttespelar for dei nye politiske tankane. Etter revolusjonen vart faren president i Pithiviers-distriktet, om lag 80 km sør for Paris, og frå denne stillinga fekk han høvet til å leggje tilhøva til rette for at sonen skulle få ei sikker framtid.

Det var ynsket til foreldra at Siméon Denis skulle studere medisin og bli kirurg. Siméon Denis hadde ein onkel i Fountainebleu som var kirurg, og han vart sendt dit som lærling. Sjølv om han var eit talentfullt barn vart det snart klårt at han korkje hadde interesse eller eigenskapar som passa for eit slikt yrke.

I 1796 vart han sendt tilbake til Fountainebleu, men denne gongen for å studere ved École Centrale. Her vart det snart klårt at han hadde eit stort talent i matematikk. Lærarane hans i Fountainebleu var så imponert over evnene hans at dei overtalte han til å freiste seg på opptaksprøva ved École Polytechnique i Paris. Sjølv om Poisson hadde langt mindre formell utdanning enn dei andre som tok denne opptaksprøva, enda han opp som bestemann.

Student og professor ved École Polytechnique

Mémoire sur le calcul numerique des integrales définies, 1826

I 1798 starta Poisson studia i matematikk ved École Polytechnique, og han fann seg snart til rette med studia. Matematikklærarane hans var Lagrange og Laplace, og dei såg snart kva for eit talent han hadde. Då han var 18 år, skreiv Poisson ein artikkel som var så god at den vakte merksemda til Legendre, som òg var ein av dei store matematikarane i Frankrike på denne tida.

Det siste året Poisson var student ved École Polytechnique skreiv han ein artikkel om likningsteori, og denne var så god at han fekk avslutte studia i 1800 utan å ta avsluttande eksamen. I 1802 vart han tilsett ved École Polytechnique, og i 1806 overtok han det professoratet som Fourier hadde hatt inntil han vart sendt til Napoleon i Grenoble.

I 1808 vart Poisson astronom ved Bureau des Longitudes, i tillegg til det professoratet han hadde ved École Polytechnique, og i løpet av dei to neste åra leverte han tre viktige artiklar til det franske vitskapsakademiet.

I tillegg til forsking og undervising, spelte Poisson etter kvart òg ei viktig rolle i organiseringa av matematikken i Frankrike. Sjølv gjorde han ei rekkje viktige oppdagingar på fleire område innanfor bruksmatematikk. I 1817 gifta han seg med Nancy de Bardi, men dei nye krava som familielivet stilte la ingen dempar på arbeidslysten hans. I løpet av karrieren sin leverte han mellom 300 og 400 matematiske arbeid, og namnet hans er forbunde med fleire sentrale teoriar i matematikken.

Prisar og utmerkingar

(utval)

• 1832 – Copleymedaljen

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Siméon Denis Poisson» frå Wikipedia på bokmål, den 14. februar 2012.

Bakgrunnsstoff

• Poisson - MacTutor History of Mathematics archive