Sint Jaokobskroed

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Sint Jaokobskroed (Nederlands: Jacobskruiskruid, weitesjappelik: Senecio Jacobaea) ies 'n wil plant mèt gael blome oet 't gesjlach Jacobaea (Kruuskroed, Kruusblaad). In de 23e editie van Heukels' flora van Nederland weurt de plant gerekend tot 't geslacht Jacobaea. De hudige weitesjappelike naam van de soort ies Jacobaea vulgaris (Pelser et al, 2006). Ze greuit in berme en aan waegkante en in de duine. 't Woord kruus in de Nederlandse naam kump van 't Duutsje Greis, dat grieze ouwe man beteikent. Op 't zaod versjient gries ploes, dat mèt de wind mètgeveurd veur de versjpreiing zörg. Ouch dere, die 't ploes mètnumme zörge veur versjpreiing. Sint Jaokob ies de naam van 'ne heilige (apostel). De plant ies twièjaorig.

Uterlik

De plant haet gael sjtraolbleumkes mèt 'n gael hart. De blaar zint gedeild. Ze liekent op de Reinevaar of Boerenwormkruid, meh dees plant haet knoepvörmige bleumkes (Hummesknuipkes). De sjtaonplaats ies dezelfde.

Vergieftig

Sint Jaokobskroed ies hièl vergieftig veur miensj én deer, doordat 't zeve versjillende alkaloïde (glycosiden) bevat. De blome zint daoneve twiè kièr zoa vergieftig es de blaar. Es de plant opgegete weurt kènt dat de lever aantaste. 't Gevaor besjteit oet 't ete in de vörm van hui en opgekoeld voor. Óngemerk kènne dere dan elemente van diet kroed nao binne kriege. Bie herhaaldelik ete kèn binne 'n paar daag zoan deer dan sjterve. In väöl leng ies me dao toe euvergegange um de plante zoa vreug meugelik, veur de bleui, te verwiedere, zoadat ze ziech neet ónherkènbaar mèt 't hui kènne vermenge. Ringer (runderen) en paerd ete normaal gezeen neet van diet kroed, meh es se nieks andersj vinge ete ze 't toch.

Allergie

Nao aanraking mèt 't Sint Jaokobskroed kèn 'n allergische reactie volge, die "Compositae dermatitis" weurt geneump. 't Weurt daorum aangeraoje um heisje te drage bie 't aanrake, plökke e.d.

Vijande

't Kroed weurt gaer gegete door de ruupsj van de Sint Jaokobsvlinder (zebraruupsj) (Tyria jacobaea). De ruupsje zint immuun veur de naodeilige gevolge van 't ete van de vergieftige besjtanddeile van de plant: de Pyrrolizidine Alkaloïden. Es de plant kaalgevrete ies, kènt ze waal wir opkómme.