Sobrepuerto

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Sobrepuerto^[1] ye una comarca natural situata en o Pireneu aragonés, entre Sobrarbe y l'Alto Galligo. Fan parti de Sobrepuerto os lugars d'Ainielle en o municipio de Biescas; Basarán, Escartín y Otal, en o de Broto y Cortiellas, Sasa y Ciellas en o de Yebra de Basa. S'incluyen as pardinas de Feners, Niablas y A Isuala.

A sobén gosan incluyir-se tamién Bergua y Ayerbe de Broto por razons mas que mas culturals, anque en realidat no i son, en Sobrepuerto.

As altarias van dende os 1000 m d'o barranco d'Otal ta os 2028 m de Manchoya. O lugar mas alto ye Otal con 1465 m y o mas baixo Sasa con 1230. Isto fa que o clima sia prou duro, se dice que en Sobrepuerto bi ha nueu meses d'hibierno y tres d'infierno.

Bi ha dos cuencas hidrograficas, o barranco d'Oliván que desemboca en o río Galligo y o barranco d'Otal que lo fa en l'Ara.

Vechetación

En a compleganza alta d'o barranco d'Olivan y a cabecera d'o barranco d'Otal bi ha fabars. Atras especies habituals son os pinos, abez, triámols, caixicos y buixos.

A despoblación en Sobrepuerto

Anque a comarca yera habitata ya dende o sieglo XI y gosó haber mas de mil personas, hue en día y ya dende o sieglo pasato toz os lugars de Sobrepuerto son albandonatos. A despoblación de Sobrepuerto y redolada empezó dimpués d'a Guerra Civil. As prencipals causas d'o prencipio de l'albandono d'os lugars estioron a desferra feita por a mesma guerra, ya que o frent yera establito en o río Galligo y a industrialización d'a redolada. Amás cuasi toz os lugars yeran mal comunicatos y a suya industria yera autarquica y basata en o treballo d'os tions.

Manimenos a mayor perda d'habitants estió mientres os anyos 60, cuan muitos d'os lugars fuoron crompatos por o Patrimonio Forestal d'o Estado. Os emigrants prencipalment se'n tresladoron ta Samianigo que prencipiaba a extender-se como nuclio industrial y ta Catalunya, Zaragoza, Uesca y Monzón.

Puertos de Sobrepuerto

O mesmo nombre de Sobrepuerto ye un toponimo derivau de l'abundanza de puertos en a redolada. En o pasau, cuasi todas as comunicacions d'ista comarca con l'exterior s'heban de fer a traviés d'iste tipo de pasos naturals,^[2] pus o cauce d'os cursos d'augua que l'abandonan no gosa estar practicable a piet.