Sosna Elliotta
Systematyka[1][2][3] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
sosna Elliotta |
Nazwa systematyczna | |
Pinus elliottii Engelm. Trans. Acad. Sci. St. Louis. 4: 186. 1880. | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
Zasięg | |
Sosna Elliotta[5] (Pinus elliottii Engelm.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje na południowym wschodzie USA, ale została introdukowana w subtropikalnych i ciepłych rejonach całego świata. Sosna Elliotta nosi nazwę na cześć Stephena Elliotta (1771–1830), botanika i bankiera z Karoliny Południowej.
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Naturalnie sosna Elliotta występuje w USA w stanach: Alabama, Floryda, Georgia, Luizjana, Missisipi, Karolina Południowa. Przy tym 45% drzewostanów znajduje się w Georgii[6].
Gatunek został wprowadzony do wielu ekosystemów w cieplejszych rejonach świata, w niektórych z nich okazał się inwazyjny. Uprawiany w południowej Afryce jako źródło drewna zajął siedliska na obrzeżach lasów i łąki w Mpumalanga. Rozprzestrzenił się także w Zimbabwe, na niższych wysokościach na obszarach o wyższym poziomie opadów.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Korona drzewa stożkowata, z czasem zaokrąglona lub płaska.
- Pień
- Osiąga 30 m wysokości i 0,8 m średnicy. Kora dorosłych drzew pomarańczowo-brązowa i spękana na podłużne, nieregularne, łuszczące się płaty.
- Liście
- Igły zebrane po 2–3 na krótkopędzie. Osiągają 15–20 cm długości i 1,2–1,5 mm średnicy.
- Szyszki
- Szyszki męskie cylindryczne, purpurowo-brązowe, o długości 30–40(50) mm[7][6]. Wyrastają jesienią u podstawy tegorocznych pędów, w ciasnych spiralach, w grupach po 12 lub więcej, w środkowej lub dolnej części korony[6]. Szyszki żeńskie wyrastają głównie w górnej części korony, pojedynczo lub w grupach. W momencie zapylenia są koloru czerwonego do purpurowego, i długości 2,5 cm. Szyszki nasienne prawie symetryczne, przed otwarciem podłużnie jajowate, po otwarciu jajowato-cylindryczne, długości (7) 9–18 (20) cm[7].
-
Kora
-
Igły i męskie kwiatostany
-
Szyszka nasienna
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Sosna Elliotta jest jednopienna i wiatropylna. Rozpoczyna kwitnienie relatywnie wcześnie jak na iglaste, bo między 10 a 15 rokiem życia, przy czym zdarza się, że kwitną drzewa zaledwie trzyletnie[6]. Kwiatostany męskie pojawiają się w czerwcu. Igły pozostają na drzewie przez ok. 2 lata. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat i wkrótce potem uwalniają nasiona[7].
Systematyka i zmienność
[edytuj | edytuj kod]Synonimy: Pinus heterophylla (Elliott) Sudworth, Pinus taeda L. var. heterophylla Elliott.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:
- podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
- podsekcja Australes
- gatunek P. elliottii
- podsekcja Australes
- sekcja Trifoliae
Wyróżnia się dwie odmiany[9]:
- Pinus elliottii var. elliottii – występuje w stanach: Luizjana, Missisipi, Alabama, Floryda, Georgia i Karolina Południowa, na wysokościach 0–150 m n.p.m.[10]
- Pinus elliottii var. densa (syn. P. elliottii subsp. densa (Little & Dorman) Murray 1982, P. densa (Little & Dorman) Silba var. austro-keyensis Silba 1990, P. heterophylla (Elliott) Sudworth non Koch 1849, P. densa (Little & Dorman) de Laubenfels & Silba.) – występuje na południu Florydy, na wysokościach 0–10 m n.p.m.[11]
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, ale przyznała mu kategorię zagrożenia LC (least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia[4]. Klasyfikację tę utrzymano w kolejnym wydaniu księgi w 2013 roku[12]. Odmianę P. elliottii var. densa uznano za bliską zagrożeniu i przyznano jej kategorię NT (near threatened)[13]. Zagrożeniem dla tej odmiany jest silna hybrydyzacja z odmianą typową, uprawianą w zasięgu występowania var. densa.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b A. Farjon , Pinus elliottii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-11-13] (ang.).
- ↑ Michał Zasada, Jacek P. Siry, Chris J. Cieszewski. Intensywna gospodarka leśna na Południu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. „Sylwan”. 2, s. 61−72, 2004. [dostęp 2013-08-14]. (pol.). Autorzy konsultowali się z profesorem Jerzym Zielińskim z Zakładu Systematyki i Geografii Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku.
- ↑ a b c d Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus elliottii. „Agriculture Handbook”. 654, s. 677-698, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2013-08-15]. (ang.).
- ↑ a b c R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”, 1993.
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-11-03]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-11-14]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii var. elliottii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-08-14]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Pinus elliottii var. densa. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2013-08-14]. (ang.).
- ↑ A. Farjon , Pinus elliottii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-14] (ang.).
- ↑ A. Farjon , Pinus elliottii var. densa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-14] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- R. Kral. Pinus. „Flora of North America North of Mexico”. Vol. 2, 1993. Flora of North America Editorial Committee (red.). Oxford University Press. [dostęp 2009-11-14]. (ang.).
- EoL: 1061757
- Flora of China: 200005333
- Flora of North America: 200005333
- GBIF: 5285777
- identyfikator iNaturalist: 69985
- IPNI: 262921-1
- ITIS: 18036
- NCBI: 42064
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2562078
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:262921-1
- Tela Botanica: 119762
- identyfikator Tropicos: 24900134
- USDA PLANTS: PIEL
- CoL: 77KTN