Spermatozoidi

Diagrami i një qelize të spermës njerëzore.

Sperma (shumës.: spermatozoidet) është qeliza riprodhuese mashkullore, ose gametë, në forma anizogame të riprodhimit seksual (forma në të cilat ka një qelizë riprodhuese më të madhe femërore dhe një më të vogël mashkullore). Kafshët prodhojnë spermë të lëvizshme me një bisht të njohur si flagelum, të cilat njihen si spermatozoa, ndërsa disa alga dhe kërpudha të kuqe prodhojnë qeliza spermatozoide jo lëvizëse, të njohura si spermatia. Bimët e lulëzuara përmbajnë spermë jo-lëvizëse brenda polenit, ndërsa disa bimë më bazale si fierët dhe disa gjimnosperma kanë spermë të lëvizshme.

Qelizat e spermës formohen gjatë procesit të njohur si spermatogjeneza, e cila te amniotët (zvarranikët dhe gjitarët) zhvillohet në tubulat seminifere të testiseve. Ky proces përfshin prodhimin e disa prekursorëve të njëpasnjëshëm të qelizave të spermës, duke filluar me spermatogoninë, të cilat diferencohen në spermatocite. Spermatocitet më pas i nënshtrohen mejozës, duke ulur numrin e tyre të kromozomeve përgjysmë, gjë që prodhon spermatide. Më pas, spermatidet piqen dhe, te kafshët, ndërtojnë një bisht ose flagjellë, e cila krijon një qelizë të pjekur dhe lëvizëse të spermës. I gjithë ky proces ndodh vazhdimisht dhe zgjat rreth 3 muaj nga fillimi në fund.

Qelizat e spermës nuk mund të ndahen dhe kanë një jetëgjatësi të kufizuar, por pas shkrirjes me qelizat vezë gjatë fekondimit, një organizëm i ri fillon të zhvillohet, duke filluar si një zigotë totipotente. Qeliza e spermës njerëzore është haploide, kështu që 23 kromozomet e saj mund të bashkohen me 23 kromozomet e vezës së femrës për të formuar një qelizë diploide me 46 kromozome të çiftëzuar. Tek gjitarët, sperma ruhet në epididymë dhe lirohet nga penisi gjatë derdhjes në një lëng të njohur si spermë.

Fjala spermë rrjedh nga fjala greke σπέρμα, sperma, që do të thotë "farë".

Shiko edhe

• Semeni