Sporek

Sporek
	; Sporek polny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	sporek
	Nazwa systematyczna
	Spergula L.; Sp. Pl. 440. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Spergula arvensis L.
Synonimy
	Alsinella Hornem.; Balardia Cambess.; Buda Adans.; Corion Mitch.; Delia Dumort.; Fasciculus Dulac; Hymenogonium Rich. ex Lebel; Lepigonum Wahlenb.; Melargyra Raf.; Segetella Desv.; Tissa Adans.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sporek (Spergula L.) – rodzaj roślin jednorocznych z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Należy do niego 12 gatunków^[4]. Występują one w Europie, zachodniej i północnej Azji oraz w rejonie Himalajów, w północnej i równikowej Afryce, w południowej części Ameryki Południowej^[4]. Obszarem największego zróżnicowania jest rejon Morza Śródziemnego^[5]. Jako rośliny introdukowane sporki rosną na pozostałych obszarach obu kontynentów amerykańskich, w południowej Afryce, we wschodniej Azji^[4]. W Polsce rodzime są dwa gatunki – sporek pięciopręcikowy (S. pentandra) i wiosenny (S. morisonii) oraz jeden zadomowiony antropofit – sporek polny (S. arvensis)^[6].

Znaczenie użytkowe mają uprawne odmiany sporka polnego (S. arvensis) uprawiane (zwłaszcza dawniej) na paszę i jako nawóz zielony^[7].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne i rzadko byliny o łodydze podnoszącej się lub pokładającej się. Pojedynczej lub rozgałęzionej, zwykle u nasady^[5]^[8].
Liście: Naprzeciwległe, lecz wyglądają na okółkowe za sprawą wyrastających z węzłów krótkich bocznych odgałęzień pędu podobnych do liści. Liście równoległe lub nitkowate, jednożyłkowe, czasem sukulentowate^[5]^[8].
Kwiaty: Zebrane w luźnych, szczytowych wierzchotkach. U nasady szypułek kwiatowych drobne, łuskowate przysadki. Kwiaty 5-krotne, zwykle obupłciowe, czasem tylko słupkowe z powodu redukcji pręcików. Hypancjum dyskowate lub kubeczkowate. Działki kielicha okazałe, srebrzyste, eliptyczne do jajowatych o długości od 2,5 do 5 mm, na brzegu błoniaste. Płatki korony białe, całobrzegie. Pręcików 5 lub 10. Słupków 5, nitkowatych, z równowąskim, zbiegającym po szyjce słupka znamieniu. Zalążnia jednokomorowa z licznymi zalążkami^[5]^[8].
Owoce: Jajowate torebki otwierające się 5 klapami. Szypuły podczas owocowania nierzadko zwieszone. Wewnątrz torebek 5–25 ciemnych, kulistawych lub soczewkowatych nasion otoczonych błoniastym skrzydełkiem^[5]^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj zaliczany jest do plemienia Sperguleae w obrębie rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Najbliżej spokrewniony jest z rodzajami: muchotrzew Spergularia i Rhodalsine^[9]. W niektórych ujęciach włączany jest w pojedynkę do plemienia Sperguleae^[2] lub plemię nie jest wyróżniane i wówczas rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Polycarpeae^[10].

Wykaz gatunków^[4]

Spergula arvensis L. – sporek polny
Spergula calva Pedersen
Spergula cerviana (Cham. & Schltdl.) D.Dietr.
Spergula grandis Pers.
Spergula levis (Cambess.) D.Dietr.
Spergula morisonii Boreau – sporek wiosenny
Spergula pentandra L. – sporek pięciopręcikowy
Spergula platensis (Cambess.) Shinners
Spergula rosea Blatt.
Spergula segetalis (L.) Vill.
Spergula tangerina (P.Monnier) G.López
Spergula viscosa Lag.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Spergula Dill. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-03-01] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 872, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].
↑ Danica T. Harbaugh, Molly Nepokroeff, Richard K. Rabeler, John McNeill, Elizabeth A. Zimmer, Warren L. Wagner. A new lineage-based tribal classification of the family Caryophyllaceae. „Int. J. Plant Sci.”. 171, 2, s. 185–198, 2010. (ang.).
↑ Genus Spergula L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-03-01] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].

[powo-4] Spergula Dill. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-03-01] .

[america-5] Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 872, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[china-8] Lu Dequan; Michael G. Gilbert: Spergula Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-11].

[harbaugh-9] Danica T. Harbaugh, Molly Nepokroeff, Richard K. Rabeler, John McNeill, Elizabeth A. Zimmer, Warren L. Wagner. A new lineage-based tribal classification of the family Caryophyllaceae. „Int. J. Plant Sci.”. 171, 2, s. 185–198, 2010. (ang.).

[grin-10] Genus Spergula L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-03-01] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]